Ukraina przywraca niezależność instytucjom antykorupcyjnym

Projekt został przyjęty w trybie pilnym – w całości i bez poprawek. To reakcja prezydenta Wołodymyra Zełenskiego na protesty społeczne oraz naciski międzynarodowe po wcześniejszych, kontrowersyjnych zmianach prawnych ograniczających autonomię instytucji.

Nowa ustawa, zaproponowana bezpośrednio przez prezydenta, została poparta przez 331 deputowanych, a 326 z nich zagłosowało za jej natychmiastowym podpisaniem. To bezprecedensowe tempo prac legislacyjnych odzwierciedla skalę politycznego napięcia, jakie wywołały wcześniejsze decyzje władz. Jeszcze 22 lipca ten sam parlament przyjął projekt ustawy nr 12414, który przekazywał część kompetencji NABU i SAP prokuratorowi generalnemu. Nowe przepisy umożliwiały jego bezpośrednią ingerencję w śledztwa dotyczące korupcji.

Skala niezadowolenia społecznego była jednak na tyle duża, że w Kijowie i innych miastach Ukrainy wybuchły protesty. W demonstracjach uczestniczyli m.in. studenci, aktywiści, a także weterani wojenni. Szczególnie oburzeni byli ci, którzy domagali się przejrzystości w instytucjach publicznych – wartości, które Ukraina deklarowała jako kluczowe w swojej drodze do Unii Europejskiej. W odpowiedzi prezydent Zełenski zapowiedział nowy projekt ustawy, mający przywrócić pełną niezależność instytucjom antykorupcyjnym i zabezpieczyć je przed ewentualnymi wpływami politycznymi lub zagranicznymi, w tym rosyjskimi.

Projekt nr 13533 trafił do parlamentu 24 lipca. Został błyskawicznie zaakceptowany przez komisje – najpierw przez Komisję Polityki Antykorupcyjnej, a następnie przez Komisję ds. Prawa. Obie jednogłośnie zaleciły jego przyjęcie. W przeciwieństwie do poprzedniej ustawy, nowy projekt przewiduje pełną niezależność SAP jako odrębnej jednostki oraz znosi możliwość ingerencji Prokuratora Generalnego w działania NABU. Instytucje mają odtąd prowadzić postępowania zgodnie z wcześniejszym porządkiem prawnym, bez politycznego nadzoru.

Przedstawiciele Unii Europejskiej, ambasadorowie państw G7 oraz organizacje pozarządowe wyrazili jednoznaczne poparcie dla nowej ustawy. Zwracali uwagę, że reforma jest kluczowa nie tylko dla skutecznej walki z korupcją, ale również dla dalszych rozmów o wsparciu finansowym oraz integracji Ukrainy z UE. Po fali krytyki wobec poprzedniego projektu, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe środowiska naciskały na szybkie naprawienie sytuacji.

Nowe prawo zostało więc przyjęte nie tylko w odpowiedzi na głosy sprzeciwu, ale także jako element strategiczny – Ukraina nie może pozwolić sobie na utratę zaufania zachodnich partnerów w czasie wojny. Po podpisaniu ustawy przez prezydenta NABU i SAP odzyskają swoją pozycję jako niezależne filary państwa prawa. To pokazuje, że w ukraińskiej polityce, nawet w czasie wojny, siła opinii publicznej i naciski międzynarodowe wciąż potrafią skutecznie wymusić zmiany.