Rosyjska sztuka operacyjna „w praktyce” [RECENZJA]

Książkę rozpoczyna przedmowa Szefa Sztabu Generalnego generała Rajmunda Andrzejczaka i wstęp wyjaśniający m.in. przyjęte definicje oraz założenia. Sama treść podzielona jest na sześć rozdziałów, opisujących rozwój sztuki operacyjnej Rosji w przedziałach czasowych: do końca XIX wieku, do wybuchu II wojny światowej, w czasie II wojny światowej, w czasach Zimnej Wojny, pod koniec XX wieku oraz w czasach XXI wieku.

Każdy z rodziałów zawiera opis funkcjonujących w danym okresie doktryn i/lub przykładów konkretnych, przeprowadzonych operacji (wraz z mapami i ilustracjami), a także podrozdział podsumowujący pozwalające na zapoznanie się w ujętymi syntetyczny sposób wnioskami z danego okresu dla rozwoju rosyjskiej sztuki operacyjnej. Uzupełnieniem są przydatne dla czytelników wykaz skrótów i bibliografia.

Przyjęte przez autorów podejście pozwala na głębsze i bardziej kompleksowe zrozumienie zagadnień związanych z rosyjską sztuką operacyjną. Analiza historycznych bitew pozwala zauważyć pewne cechy, jakie charakteryzują ją od lat – choćby dynamikę manewru, skłonność do podejmowania ryzyka i ponoszenia strat, czy skutecznego wykorzystania terenu – zarówno podczas działań na własnym terytorium, jak i poza nim.

„Aby obiektywnie ocenić dzisiejszą doktrynalną narrację gen. Gierasimowa, ostatnie operacje Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej na Ukrainie czy w Syrii, autorzy proponują najpierw wgląd w epokę napoleońską oraz prezentują dorobek Suworowa, twórcy rosyjskiej sztuki operacyjnej. Znakomicie widać odmienność kulturową, postawę rosyjskich elit oraz brutalność w wykorzystywaniu narzędzia władzy, jakim jest rosyjska armia. Wysokie tempo, manewr, agresywne działanie, nieliczenie się ze stratami zawsze były cechą charakterystyczną rosyjskich operacji” – pisze w przedmowie generał Andrzejczak.

Na uwagę zasługuje także omówienie działań armii byłego ZSRR i Rosji w okresie II wojny światowej. Autorzy dokonali krytycznej analizy najważniejszych operacji zarówno tych, które z uwagi na kardynalne błędy w przygotowaniu i przeprowadzeniu kończyły się ogromnymi stratami i co najwyżej spowolnieniem działań ofensywnych strony niemieckiej, jak i tych, które szczególnie w końcowym okresie wojny dzięki zaskoczeniu i starannie skoordynowanym, silnym uderzeniom ugrupowań pancernych pozwalały w krótkim czasie przesuwać linię frontu o setki kilometrów i niszczyć całe zgrupowania wojsk państw Osi.

Omówienie tych działań pozwala wyciągnąć wnioski również dotyczące dzisiejszej doktryny Rosji, tym bardziej, że Moskwa sama nawiązuje do działań z II wojny światowej, choćby pod kątem nazewnictwa nowych związków operacyjnych przeznaczonych do działań uderzeniowych, jak choćby 1 Armia Pancerna Gwardii.

Autorzy poświęcili też znaczną część swojej publikacji ewolucji rosyjskiej sztuki operacyjnej z czasów Zimnej Wojny. Uwzględniono m.in. założenia użycia broni jądrowej na polu walki, jak i słynną koncepcję operacyjnych grup manewrowych. Wreszcie, omówiono też podejmowane przez siły zbrojne ZSRR operacje na Węgrzech, w Czechosłowacji i Afganistanie. Publikacja zawiera też ocenę działań rosyjskiej armii w okresie przemian po rozpadzie ZSRR, w tym w ramach dwóch kampanii czeczeńskich.

Z kolei ostatni rozdział, zatytułowany „Rosyjska sztuka operacyjna u progu XXI wieku”, łączy omówienie najnowszych działań rosyjskiej armii, jej reform podejmowanych od pierwszej dekady obecnego wieku jak i nowatorskich sposobów prowadzenia działań wojennych, z wykorzystaniem zarówno pełnego spektrum narzędzi militarnych jak i środków pozamilitarnych. Omawiane są również operacje specjalne i informacyjne. Na tę kwestię, jak i na łączność pomiędzy celami politycznymi działań Rosji, a dobieranymi i wdrażanymi środkami militarnymi w przedmowie zwraca również uwagę generał Andrzejczak – Zarządzanie refleksyjne czy operacje informacyjne, specjalne, są dziś tak samo skutecznym elementem sztuki operacyjnej jak uderzenia pancerne i operacyjne grupy manewrowe oraz nadają charakter współczesnej rosyjskiej sztuce operacyjnej – zaznacza.

Książka stanowi istotny wkład do rozwoju wiedzy dotyczącej ewolucji zdolności obronnych Federacji Rosyjskiej, pozwalając pozycjonować bieżące czy nawet prawdopodobne przyszłe działania militarne Rosji w kontekście historycznym. Może więc stanowić interesującą propozycję dla żołnierzy i oficerów Sił Zbrojnych RP, ale też pracowników administracji państwowej zajmujących się polityką zagraniczną i obronną, ekspertów i dziennikarzy, wykładowców studentów, wreszcie – szerokiej rzeszy osób zainteresowanych tematami związanymi z wojskiem i Rosją. Można postawić tezę, że rosyjska sztuka operacyjna została przedstawiona zarówno od strony teoretycznej, jak i na przykładach z różnych okresów historii, a więc „w praktyce”.

Książka „Rosyjska sztuka operacyjna w zarysie” została wydana przez Akademię Sztuki Wojennej, wydawnictwo Bellona oraz Fundację Historia i Kultura w serii Biblioteka Wiedzy Wojskowej. Publikacja, powstała w ramach badań realizowanych w projekcie „Funkcjonowanie systemu antydostępowego (A2AD – Anti-Access / Area Denial) w operacji”, w ramach programu wsparcia badań podstawowych w uczelniach wojskowych, realizowanego na podstawie decyzji MON z października 2017 roku. Publikacja dostępna jest w sklepie Defence24.pl.