Pozycja Głównodowodzącego w Siłach Zbrojnych Ukrainy [ANALIZA]

Ukraińska struktura instytucji państwowych służących do zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego jest stosunkowo rozbudowana. Zajmują się nią:

• Ministerstwo Obrony Ukrainy;
• Służba Bezpieczeństwa Ukrainy;
• Gwardia Narodowa Ukrainy;
• Państwowa Służba Graniczna Ukrainy;
• Departament Ochrony Państwa Ukrainy;
• Państwowa Służba Podatkowa Ukrainy;
• Państwowa Służba Kryminalna Ukrainy;
• Państwowa Służba Ratownicza Ukrainy;
• Państwowa Służba Transportu Specjalnego;
• Służba Wywiadu Zagranicznego Ukrainy;
• Państwowa Służba Łączności Specjalnej i Ochrony Informacji Ukrainy;
• Policja Narodowa Ukrainy;
• Państwowe Biuro Śledcze;
• Państwowa Służba Celna Ukrainy.

Od razu należy zwrócić uwagę, iż bardzo znany medialnie, Główny Zarząd Rozpoznania (HUR) jest częścią sił zbrojnych i instytucją wojskową, ale podlega bezpośrednio Prezydentowi Ukrainy (jest to rozwiązanie zbliżone do umocowania polskiej Służby Wywiadu Wojskowego). Natomiast bardzo mało znana medialnie Służba Wywiadu Zagranicznego Ukrainy jest zupełnie inną „cywilną” organizacją (również to rozwiązanie zbliżone jest do umocowania polskiej Służby Wywiadu).

Warto również odnotować, iż w powyższych państwowych instytucjach służą żołnierze i funkcjonariusze oraz pracownicy cywilni. Niedługo przed wybuchem wojny z lutego 2022 roku ukraińskie służby mundurowe przeszły z postradzieckiego nazewnictwa stopi generalskich na anglosaskie. I tak generałowie:

• 4-gwiadkowy to ukraiński генерал (generał) i адмірал (admirał) czyli polski generał i admirał;
• 3-gwiazdkowy to ukraiński генерал-лейтенант (generał-lejtnant) i віце-адмірал (wice-admirał) czyli polski generał broni i admirał floty;
• 2 gwiazdkowy to ukraiński генерал-майор (generał-major) i контр-адмірал (kontr-admirał) czyli polski generał dywizji i wiceadmirał;
• 1-gwiazdkowy to ukraiński бригадний генерал (brygadier) i коммодор (komodor) czyli polski generał brygady i kontradmirał.

W związku z tym, iż dosłowne tłumaczenia ukraińskich stopni generalskich zupełnie nie odpowiadają polskim odpowiednikom, w przypadku tekstów w języku polskim najlepiej jest stosować je w brzmieniu polskich odpowiedników czyli generał, generał broni, generał dywizji i generał brygady. W ukraińskiej armii i służbach tak jak w polskich czy rosyjskich stopień etatowy stanowiska nie jest tożsamy ze stopniem posiadanym w danej chwili przez osobę na tym stanowisku. Dlatego aby lepiej zrozumieć hierarchę struktury organizacyjnej ukraińskiej armii, będziemy posługiwać się stopniami etatowymi.

W całych ukraińskich Siłach Zbrojnych jest obecnie jedno etatowe stanowisko generała i 9 stanowisk etatowych gen. broni.

W ramach interesującego nas Ministerstwa Obrony funkcjonuje aparat samego ministerstwa jako urzędu centralnego oraz cały szereg różnego rodzaju dowództw. Na czele ministerstwa stoi minister obrony, który ma szereg zastępców. Ministrowi i jego zastępcom podlega szereg ministerialnych departamentów, zarządów i innych tego typu komórek organizacyjnych. Są one przeznaczone dla urzędników cywilnych. W samym aparacie ministra do 2023 roku byli tylko główny inspektor (gen. broni), zastępca głównego inspektora (gen. dyw.) oraz inspektorzy rodzajów sił zbrojnych (gen. bryg.). Z dniem 13 lutego 2023 roku do Ministerstwa Obrony na czas stanu wojny wprowadzono dodatkowe stanowisko pierwszego zastępcy ministra obrony przewidziane dla wojskowego o stopniu etatowym generała broni. Minister i cały jego aparat ma za zadanie sprawowanie politycznego nadzoru nad wojskiem, ale nie dowodzenie nim.

Dowodzeniem Siłami Zbrojnymi na Ukrainie zajmują się przede wszystkim:

• Aparat Głównego Dowódcy Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Zjednoczonych Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Główne Centrum Dowodzenia Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Powietrznych Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Wojskowo-Morskich Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Wojsk Desantowo-Szturmowych  Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Operacji Specjalnych Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Logistyki Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Wsparcia Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Wojsk Łączności i Cyberbezpieczeństwa Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Dowództwo Sił Medycznych Sił Zbrojnych Ukrainy;
• Wojskowa Służba Porządkowa Sił Zbrojnych Ukrainy.

Jak już zostało wspomniane w całych Siłach Zbrojnych jest tylko jedno stanowisko etatowe dla generała (4-gwiazdkowego). Jest to stanowisko Głównodowodzącego. Pomimo, iż Głównodowodzący jest najwyższym wojskowym na Ukrainie to jego aparat jest stosunkowo niewielki. Są w nim oprócz niego Zastępca Głównodowodzącego (gen. broni), Dowódca Sił Połączonych (gen. dyw.), Szef Sztabu – Zastępca Dowódcy Sił Połączonych (gen. bryg.) i Zastępca Dowódcy Sił Połączonych (gen. bryg.) oraz pojedyncze zarządy merytoryczne.

Natomiast mocno rozbudowaną strukturę ma Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy na czele którego stoi Szef Sztabu (gen. broni). Sam sztab składa się z wielu głównych zarządów i centralnych zarządów. Na ich czele stoją szefowie (gen. dyw. lub gen. bryg.). Poszczególne główne i centralne zarządy mają złożoną strukturę składającą się z szeregu kierunkowych komórek organizacyjnych.

Głównodowodzącemu mającemu do pomocy Sztab Generalny podlega cały szereg wymienionych powyżej dowództw.

Dowódca Zjednoczonych Sił Zbrojnych Ukrainy (gen. broni) ma swoje również niewielkie dowództwo. Dysponuje on w nim Zastępcą Dowódcy (gen. dyw.), Szefem Zjednoczonego Sztabu – Zastępcą Dowódcy (gen. dyw.) i Zastępcą Szefa Zjednoczonego Sztabu (gen. bryg.).

W dość skomplikowanej strukturze dowodzenia występuje również Główne Centrum Dowodzenia Sił Zbrojnych Ukrainy z szefem (gen. dyw.) i jego zastępcą (gen. bryg.).

Gro ukraińskich żołnierzy podlega Dowództwu Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych Ukrainy. Jego dowódca (gen. broni) ma swój sztab i dowódcę szkolenia, dowódcę logistyki oraz szereg innych mniejszych komórek organizacyjnych. Dowódcy Wojsk Lądowych podlega szereg jednostek bezpośrednio podległych, szkolnych oraz cztery najważniejsze dowództwa:

• Dowództwo Operacyjne "Północ";
• Dowództwo Operacyjne "Południe";
• Dowództwo Operacyjne "Zachód";
• Dowództwo Operacyjne "Wschód";
• Korpus Rezerwowy.

Powyżsi dowódcy operacyjni mają stanowiska etatowe gen. dyw. i po dwóch zastępców (gen. bryg.), natomiast dowódca Korpusu Rezerwowego do 2022 roku miał etat tylko gen. bryg. W związku z mobilizacją korpusu i rozwinięciem szeregu jego brygad oraz mniejszych jednostek z dniem 16 marca 2022 jego etat został podniesiony do gen. dyw., a jego dwóch zastępców do gen. bryg.

Drugim co do wielkości ukraińskim rodzajem sił zbrojnych są Siły Powietrzne. Na czele Dowództwa Sił Powietrznych stoi dowódca (gen. broni) również ze swoim sztabem, dowódcą szkolenia, dowódcą logistyki. Podlegają mu jednostki bezpośrednio podległe, szkolne ora dowództwa:

• Dowództwo Operacyjne;
• Dowództwo Powietrzne "Centrum";
• Dowództwo Powietrzne "Południe";
• Dowództwo Powietrzne "Zachód";
• Dowództwo Powietrzne "Wschód".

Powyższym dowództwom powietrznym podlegają zarówno jednostki lotnictwa jak i obrony powietrznej, radiotechniczne, łączności i dowodzenia. Ich dowódca ma stopień etatowy gen. dyw. i dwóch zastępców (gen. bryg.). Natomiast dowódca operacyjny to gen. bryg.

Trzecim rodzajem sił zbrojnych Ukrainy są Siły Wojskowo-Morskie. Ich dowódca ma stopień etatowy admirała i szereg podległych sobie jednostek morskich, lotniczych i zabezpieczenia. Podlega mu też wyodrębnione Dowództwo Piechoty Morskiej z dowódcą w stopniu etatowym gen. dyw. i Dowództwo Morskie z dowódcą w stopniu etatowym kontradmirała.

Co prawda obecnie ukraińskie jednostki desantowo-szturmowe walczą na froncie jako lepiej wyszkolona piechota zmechanizowana, ale formalnie mają one swoje Dowództwo Wojsk Desantowo-Szturmowych Sił Zbrojnych Ukrainy. Na jego czele stoi dowódca (gen. dyw.) wraz ze swoimi dwoma zastępcami (gen. bryg.).

Tożsamy układ kadry dowódczej występuje w Dowództwie Sił Operacji Specjalnych Sił Zbrojnych Ukrainy. To z oczywistych względów najmniej znane siły na całej Ukrainie, a podlegają im obecnie m. in.:

• Samodzielne Centrum Operacji Specjalnych "Wschód" im. kniazia Światosława Chorobrowo;
• Samodzielne Centrum Operacji Specjalnych "Zachód" im. kniazia Izjasława Mstisławicza;
• Samodzielne Centrum Operacji Specjalnych "Południe" im. atamana Antonina Gołowatego;
• 140.Samodzielne Centrum Specjalnego Przeznaczenia;
• 142.Centrum Szkolno-Treningowe;
• Jednostka Wojskowa nr A2620.

Stosunkowo nową organizacją jest Dowództwo Sił Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych Ukrainy. Powstało ono z dniem 28 grudnia 2021 roku czyli niespełna na dwa miesiące przed pełnoskalową rosyjską agresją. Wcześniej dowódca obrony terytorialnej znajdował się w strukturze Wojsk Lądowych. Po wyodrębnieniu organizacyjnym dowódcy podniesiono etat z gen. bryg. do gen. dyw.

Bardzo ważną rolę na Ukrainie spełnia Dowództwo Sił Logistyki Sił Zbrojnych. Jego dowódca (gen. dyw.) ma w swoim dowództwie szereg centralnych zarządów merytorycznych oraz własny sztab, szefa uzbrojenia, szefa tyłów i inne specjalistyczne komórki. Dowódcy logistyki podlega również cały szereg jednostek logistyki stacjonarnej oraz część jednostek logistyki polowej jak chociażby 104. Samodzielna Brygada Samochodowa im. Ostafia Daszkowicza czy 145. Samodzielny Pułk Remontowo-Naprawczy.

Równie ważną rolę spełnia ukraińskie Dowództwo Sił Wsparcia Sił Zbrojnych. Ukraińskie wsparcie należy rozumieć jako wojska inżynieryjne, wojska radiacyjnej, chemicznej i biologicznej ochrony oraz wojska walki radioelektronicznej. Dowódca Sił Wsparcia ma stopień etatowy gen. dyw. oraz swojego zastępcę i szefów zarządów wcześniej wspomnianych wojsk. Podlega mu również szereg jednostek szczebla centralnego jak 47. Brygada Inżynieryjna, 48. Kamieńsko-Podolska Brygada Inżynieryjna, 70. i 808. Samodzielny Pułk Wsparcia czy 704. Pułk Radiacyjnej, Chemicznej i Biologicznej Ochrony.

Dowództwo Wojsk Łączności i Cyberbezpieczeństwa Sił Zbrojnych Ukrainy zajmuje się sprawami zgodnymi ze swoją nazwą. O ukraińskich cyberwojskach wiadomo z oczywistych względów bardzo mało. Ich dowódca to gen. dyw. i ma do pomocy swojego zastępcę – szefa sztabu z etatem gen. bryg. Część łącznościowa tych sił jest już bardziej znana i w jej skład wchodzą centralne jednostki łączności jak 3. Samodzielna Brygada Łączności, Główny Węzeł Informacyjno-Telekomunikacyjny czy 1. Proskurowski Samodzielny Polowy Węzeł Łączności.

Ukraina zdecydowała się na utworzenie już dawno temu wyodrębnionego Dowództwa Sił Medycznych Sił Zbrojnych. Na jego czele stoi gen. dyw. służby medycznej i jego zastępca – szef sztabu jako etatowy gen. bryg. służby medycznej.

Stosunkowo wysoką pozycję na Ukrainie ma Wojskowa Służba Porządkowa Sił Zbrojnych. Szef jej Głównego Zarządu to gen. dyw., a jego zastępca – szef sztabu to gen. bryg. W skład wspomnianego głównego zarządu wchodzi m. in. Zarząd Centralny. Szef Zarządu Centralnego (gen. bryg.) jest równocześnie wojskowym komendantem miasta Kijów.

Oprócz skrótowo opisanych powyższej struktur dowodzenia w Siłach Zbrojnych Ukrainy występuje jeszcze cały szereg innych organizmów jak chociażby Główny Zarząd Wsparcia Moralno-Psychologicznego Sił Zbrojnych Ukrainy (szef gen. dyw.) czy Główny Zarząd Współpracy Wojskowej Sił Zbrojnych Ukrainy (szef gen. dyw.).

Tak wygląda skomplikowana struktura Sił Zbrojnych na papierze czy w prezentacjach. Jednak prowadzona wojna z Rosją wymaga, aby te teoretyczne struktury sprawdzały się na linii frontu, gdzie wszystko wygląda zupełnie inaczej niż w dowódczo-sztabowych gabinetach. Dlatego bardzo ciekawym będzie jakie zmiany w ukraińskiej armii spowoduje zmiana Głównodowodzącego. A dla przypomnienia został nim dotychczasowy Dowódca Wojsk Lądowych czyli jeden z najwyżej usytuowanych ukraińskich dowódców. Obok nieznanych bliżej szczegółów personalnych tej zmiany, dotychczasowego stanowisko służbowe nowego Głównodowodzącego nie może budzić zdziwienia. Wojna rosyjsko-ukraińska weszła w długotrwały już etap lądowej wojny pozycyjnej z ograniczonym udziałem lotnictwa i praktycznie bez większych działań morskich.