PAK DA - Rosyjski bombowiec nowej generacji

Droga do PAK DA

Dowódcy rosyjskich sił powietrznych zdawali sobie sprawę z konieczności opracowania nowego bombowca strategicznego zdolnego do zastąpienia maszyn pochodzących z okresy Zimnej Wojny już w latach 90. XX wieku. Dopiero ok. 2008 roku ruszyły konkretne prace nad nową maszyną. Początkowo jako jedną z koncepcji rozważano m.in. opracowanie głęboko zmodyfikowanego Tu-160. Ostatecznie jednak zdecydowano o budowie całkowicie nowego samolotu oznaczonego jako PAK DA  (Perspiektywnyj awiacjonnyj kompleks Dalnoj awiacji).  

Rosyjskie Ministerstwo Obrony zleciło fazę badań rozwoju Tupolewowi, co nie może być zaskoczeniem biorąc pod uwagę ogromne doświadczenie tego biura konstrukcyjnego w budowaniu bombowców. W opracowywaniu konstrukcji biorą też udział inne przedsiębiorstwa należące do United Aircraft Corporation ,w tym Suchoj, którego ostatnim projektem wojskowym jest myśliwiec o cechach ograniczonej wykrywalności PAK FA. Rosjanie chcą zresztą czerpać z doświadczeń zdobytych w tym programie przy budowie nowego bombowca strategicznego zwłaszcza w dziedzinie systemów nawigacyjnych i komunikacji.

Rosyjskie latające skrzydło

Prace nad nową konstrukcją przyśpieszyły w 2012 roku, gdy poinformowano, że wybrano ostateczny kształt bombowca i rozpoczęto prace projektowo-konstrukcyjne. Do końca 2014 roku miano przygotować parametry techniczne i taktyczne maszyny. Na razie nie ujawniono żadnych rysunków poglądowych aczkolwiek w rosyjskim internecie pojawiają się szkice wskazujące na to, że samolot może być podobny do opracowanego w latach 80. XX wieku amerykańskiego bombowca B-2. W związku ze zmianą koncepcji samolotu, który obecnie projektowany jest jako latające skrzydło o cechach obniżonej wykrywalności prędkość maszyny ma być poddźwiękowa.

Jest to pewnym zaskoczeniem ponieważ poprzednie doniesienia mówiły, że PAK DA będzie samolotem zdolnym do osiągania prędkości hipersonicznej. Wicepremier Rosji Dimitrij Rogozin jeszcze w 2012 roku mówił, że nowy bombowiec będzie zdolny do osiągania prędkości nawet 5 Machów. Dzięki temu PAK DA miałby stanowić krok naprzód w stosunku do maszyn amerykańskich, a jego głównym atutem w przenikaniu nieprzyjacielskiej obrony przeciwlotniczej miałaby być prędkość, a nie własności stealth. Pod tym względem byłaby to więc nowoczesna wersja koncepcji, która przyświecała konstruktorom, amerykańskiego bombowca strategicznego B-70 Valkyrie, którego prototyp został oblatany w 1964 roku ale maszyna nigdy nie weszła do seryjnej produkcji.

Napęd nowego bombowca strategicznego pierwotnie miały stanowić nowej generacji silniki Saturn AL-41F1 używane w myśliwcach Su-35S i PAK FA. W sierpniu 2014 roku United Engine Corporation poinformowało jednak, że samolot PAK DA zostanie wyposażony w głęboko zmodyfikowane silniki Kuznetsow NK-32 Tier 2, które stanowią modyfikację zespołu napędowego Tu-160. Na ich rozwój przeznaczono z budżetu 8 mld rubli (ok. 110 mln Euro).  Dodatkowo spółka ma także wykorzystać własne środki do rozwoju najnowszej wersji NK-32.  

Według ujawnionych parametrów PAK DA ma być większy od amerykańskiego LRS-B i dysponować maksymalną masą startową ok. 125 ton (ponad dwa razy mniej niż Tu-160) oraz przenosić uzbrojenie o wadze do 30 ton. Zasięg ma wynosić 12,500 km. Samolot jest przewidziany w wersji wyłącznie załogowej. Rosyjski bezzałogowy bombowiec strategiczny mógłby się pojawić dopiero w 2040 roku.

Aktualny plan rozwojowy rosyjskiego bombowca przyszłości zakłada, że nowa maszyna wzniesie się w powietrze w 2019 roku, a do służby trafi 5 lat później. Lotnictwo Dalekiego Zasięgu potrzebuję, co najmniej 100 samolotów nowej generacji by zastąpić starsze bombowce Tu-160, Tu-95MS i Tu-22M3.

Broń hipersoniczna dla nowego bombowca

Rosjanie wraz z przejściem do konstrukcji poddźwiękowego latającego skrzydła o cechach obniżonej wykrywalności - podobnego do B-2 i projektowanego LRS-B - nie odeszli zupełnie od koncepcji wykorzystania hipersonicznej prędkości do uderzeń nuklearnych. Zdolny do osiągania prędkości w granicach Mach 5 ma być jednak nie nosiciel, a przenoszone przez niego rakiety samosterujące.

Pociski hipersoniczne mają zdaniem Rosjan już za kilka lat zacząć zastępować rakiety manewrujące Ch-101/102, stanowiąc podstawowe uzbrojenie ofensywne PAK DA. Poza nimi samolot ma być zintegrowany do przenoszenia całej palety współczesnego uzbrojenia samolotów Lotnictwa Dalekiego Zasięgu, także konwencjonalnych bomb naprowadzanych laserowo, do których wykorzystania są obecnie przystosowywane Tu-160.

PAK DA, a rosyjska triada nuklearna  

Bombowiec strategiczny PAK-DA stanowi część większego programu modernizacji rosyjskich strategicznych sił jądrowych, która mają być jednym z kluczowym elementów mocarstwowej polityki środowisk skupionych wokół Władimira Putina. Rosjanie opracowują obecnie także nowe typy rakiet balistycznych odpalanych z wyrzutni lądowych: RS-26 Rubież oraz Sarmat, a starsze typy jak np. RS-24 Jars mają być przystosowane do wystrzeliwania z trudnych do zlokalizowania i zniszczenia platform kolejowych.

Marynarka Wojenna otrzymuje z kolei pociski RSM-56 Buława i R-29RMU2. Na tym tle modernizacja obecnie posiadanych bombowców strategicznych i opracowanie nowego typu stanowi naturalne uzupełnienie planów rozwoju triady nuklearnej Moskwy, która ma stanowić ważne narzędzie rosyjskiej polityki wobec Zachodu.

Biorąc pod uwagę prawdopodobne opóźnienia programu, nowy samolot wejdzie do służby, w podobnym okresie, co amerykański LRS-B (B-3) ale niemal na pewno będzie stać na niższym poziomie rozwoju technicznego, niż jego amerykański odpowiednik. US Air Force mają za sobą już ponad 25 lat doświadczenia z eksploatacją floty B-2, które wielokrotnie uczestniczyły w misjach bojowych, nie wspominając o samolotach myśliwskich 5.generacji. Na tym tle należy się spodziewać, że maszyna rosyjska będzie w najlepszym wypadku dorównywać B-2, oblatanemu w 1989 roku.

Konstrukcja tak rewolucyjna jak LRS-B, mająca możliwość wykonywania misji autonomicznie jest na razie poza zasięgiem technologicznym Rosjan. Braki płatowca mają więc zrównoważyć nowej generacji hipersoniczne rakiety manewrujące. Stan prac nad nimi nie jest jednak znany i zapewne głównym uzbrojeniem samolotu pozostaną rakiety samosterujące obecnej generacji takie jak Ch-101/102. Powstanie PAK DA będzie jednak z pewnością stanowić umocnienie mocarstwowej pozycji Rosji oraz dowód możliwości wciąż bardzo silnego rosyjskiego przemysłu lotniczego.

Andrzej Hładij