Oliver Hazard Perry – fregaty wiecznie żywe

Pod polską banderą służą dwie takiej jednostki Gen. K. Pułaski (272) czyli dawny USS Clark (FFG-11) i Gen. T. Kościuszko (273) - ex USS Wadsworth (FFG-9), które przekazano stronie polskiej w ramach programu Foreign Military Sales (FMS), dzięki czemu większość kosztów z tym związanych  sfinansował z rząd Stanów Zjednoczonych. Podniesienie polskiej bandery na tych okrętach odbyło się odpowiednio 15 marca 2000 r. w Norfolk i 28 czerwca 2002 r. w San Diego, natomiast chrzest obu jednostek nastąpił już w Gdyni 25 czerwca 2000 r. i 25 października 2002 r.

Fregaty rakietowe typu Oliver Hazard Perry (OHP) zaprojektowano jako tanie jednostki, co miało umożliwić ich masową produkcję również w niewielkich stoczniach. Podstawową rolą tych okrętów miało być zwalczanie radzieckich okrętów podwodnych na wodach oceanicznych, w związku, z czym charakteryzowały się one wysoką dzielnością morską. W ograniczonym zakresie wypełniać miały one także zadania związane z obroną przeciwlotniczą zespołów okrętów desantowych, zaopatrzeniowych oraz konwojów, a także miały mieć możliwość zwalczania celów nawodnych. Nie były jednak przewidziane do wchodzenia w skład zespołów okrętów nawodnych ani eskortowania lotniskowców w czasie wojny. Tak, więc były to drugoliniowe okręty wojenne, charakteryzujące się niezbyt odporną konstrukcją (choćby ze względu na napęd jednośrubowy) oraz słabym uzbrojeniem

Pozyskanie przez Polskę fregat tego typu traktowane było, jako rozwiązanie tymczasowe wdrożone w celu pozyskaniu dużych okrętów nawodnych kompatybilnych ze standardami NATO, którego Polska była członkiem od 1999 r., pozwalające na wycofanie przestarzałego niszczyciela rakietowego Warszawa (II) radzieckiej jeszcze budowy. Liczono wtedy na to, że zostaną one w niedalekiej przyszłości zastąpione przez serię siedmiu korwet wielozadaniowych proj. 621 (Gawron). Stępkę pod prototypowy okręt tego typu, późniejszego Ślązaka (241) położono 28 listopada 2001 r. Niestety jak to często w naszym kraju bywa rozwiązania tymczasowe zostają na dłużej. Tak było również w tym przypadku, szybko okazało się, że  ze względów budżetowych kolejnych korwet nie będzie, zaś sam Ślązak po wielu perypetiach ostatecznie wszedł do służby w zupełnie innej konfiguracji dopiero 28 listopada 2019 r., czyli po 18 latach budowy.

Tymczasem polscy marynarze pozostali z dwiema fregatami, które nie były nowoczesne już w chwili podniesienia polskiej bandery. Niepodważalnie pozwoliły one jednak na zebranie doświadczeń w eksploatacji takich okrętów, a ponadto z powodzeniem reprezentują polską banderę w stałych zespołach NATO i operacjach sojuszniczych np. Active Endeavour na Morzu Śródziemnym. Czas jednak niebłaganie upływa i konieczne były decyzje w sprawie tych jednostek, które nigdy nie były modernizowane, a w dodatku miały starsze wzory uzbrojenia i wyposażenia w porównaniu z później zbudowanymi okrętami tego typu. Początkowo liczono, że zastąpią je nowe jednostki zbudowane w ramach programów Miecznik i Czapla. Jednakże w   ograniczone  środki finansowe przełożyły się na ciągłe zmiany koncepcji i odsuwanie w czasie budowy nowych okrętów nawodnych w ramach tych programów. W związku z tym podjęto decyzję o remoncie fregat mającym wydłużyć ich służbę, ale nie zwiększyć ich wartość bojową. Jako pierwszy w latach 2014-2018 remont  przeszedł  Gen. K. Pułaski, zaś od 2019 r. w PGZ Stoczni Wojennej w Gdyni remontowany jest Gen. T. Kościuszko. W międzyczasie przeformułowane zostały wymagania okrętów budowanych w ramach programu Miecznik, które mają być fregatami, zaś z Czapli w ogóle zrezygnowano. Jak widać ze wstępnych założeń programu Miecznik pierwsza  z fregat ma podnieść polską banderę w 2028 r., podczas gdy starszy z  polskich OHP ma służyć do 2025 r.

W 2018 r. jeszcze przed wykrystalizowaniem się ostatecznych założeń programu Miecznik, pojawiła się możliwość zakupu dwóch australijskich fregaty typu OHP, czyli Melbourne (05) i Newcastle (06). Weszły one do służby w latach 1992-1993, a więc 10 lat później niż przekazane Polsce okręty amerykańskie, a ponadto w latach 2002-2009 wraz dwiema starszymi jednostkami Sydney (03) i Darwin (04) zostały zmodernizowane. Wymieniono wówczas na nich nie tylko większość urządzeń elektronicznych, takich jak bojowy system dowodzenia czy stacje hydrolokacyjne. Zmodernizowano również uzbrojenie m.in. dostosowano wyrzutnię Mk 13 do wystrzeliwania pocisków przeciwlotniczych Standard SM-2 oraz zainstalowanie ośmiokomorowych wyrzutni pionowego startu Mk 41 mieszczącej łącznie 32 rakiety przeciwlotnicze Evolved Sea Sparrow Missile (ESSM). Modernizacja ta nie objęła dwóch najstarszych jednostek Adelaide (01) i Canberra (02), które zostały wycofane w latach 2005-2008 i ostatecznie zatopione, jako element sztucznej rafy.

Ostatecznie do transakcji nie doszło, mimo że jako argument za tym rozwiązaniem podawano wymieniane między innymi możliwość szybkiego uzyskania jednostek o większym potencjale bojowym, ale o znanej polskim marynarzom konstrukcji, co pozwoliłyby na podtrzymanie zdolności naszej floty. Należy jednak podkreślić, że zakup tych okrętów miał by uzasadnienie tylko w przypadku gdyby nie został on zrealizowany kosztem budowy nowych jednostek. O co jednak w polskich warunkach byłoby najtrudniej

Fregaty Oliver Hazard Perry są najliczniejszym typem dużych okrętów nawodnych po zbudowanych po zakończeniu drugiej wojny światowej. W liczbie wyprodukowanych jednostek szanse wyprzedzić je mogą tylko amerykańskie niszczyciele typu Arleigh Burke. W latach 1975-2004 zbudowano łącznie 71 jednostek tego typu, spośród których nadal w służbie znajduje się 34 okręty, czyli prawie połowa. Poza Polską nadal eksploatowane są przez floty następujących państwa: Bahrajn (1), Chile (2), Egipt (4), Hiszpania (6), Pakistan (1), Republika Chińska – Tajwan (10), Turcja (8). Wszystko wskazuje na to, że z różnych względów będą one znajdować się w służbie jeszcze przez dłuższy czas.

Bahrajn

Marynarka wojenna tego państwa dysponuje jedną fregatę typu Oliver Hazard Perry, która została przekazana przez Stany Zjednoczone 13 września 1996 r. w ramach programu Excess Defense Articles (EDA). Jest nią dawny Jack Williams (FFG-24), który znajduje się w służbie od 21 lipca 1997 r., jako Sabha (90). W związku ze zbliżaniem się końcem okresu użytkowania tej jednostki Bahrajn czyni starania o pozyskania nowszej jednostki tego typu. 22 października 2019 r. amerykańska Agencja Współpracy Obronnej i Bezpieczeństwa poinformowała z zgodzie na sprzedaży do tego państwa jednostki Robert G. Bradley (FFG-49). Szacowany koszt transakcji obejmujący remont, części zamienne, szkolenia oraz inne powiązane wsparcia logistycznego określono na 150 mln USD.

Chile

Armada de Chile dysponuje dwoma fregatami rakietowymi typ Adelaide, czyli zbudowanymi w Australii na licencji jednostkami typu Oliver Hazard Perry. Są to wycofany ze służby w australijskiej flocie Newcastle, który został przemianowany na Capitán Prat (11) oraz Melbourne, który obecnie nosi nazwę Admiral Latorre (14). Tak wiec są to okręty, którymi wcześniej interesowała się Polska. Chilijską banderę odniesiono na nich 15 kwietnia 2020 r. w Sydney. Oba nowe okręty mają zastąpić dwie wycofane wcześnie fregaty przeciwlotnicze typu L (Almirante Latorre), które nosiły te same nazwy i również zostały pozyskane z drugiej ręki – z holenderskich sił morskich. W ten sposób Chilijczykom udało się utrzymać w służbie

osiem dużych okrętów nawodnych, co według ich analiz ma zagwarantować bezpieczeństwo i ochronę interesów narodowych tego państwa.

Egipt

Egipska Marynarka Wojenna posiada w służbie cztery fregaty OHP. Są to Sharm El-Sheikh (901) ex- Fahrion (FFG-22), Toushka (906) ex- Lewis B. Puller (FFG-23), Alexandria (911) ex- Copeland (FFG-25) oraz Taba (916) ex- Gallery (FFG-26). Jednostki te zostały przekazane Egiptowi w latach 1996-1998 w ramach amerykańskiej pomocy wojskowej dla tego kraju. W związku z tym, że nie były one w żaden sposób modernizowane i zbliżają się one do kresu swojego okresu użytkowania, należy się spodziewać, że zostaną one niedługo wycofane ze służby pod egipską banderą i zastąpione przez budowane w Niemczech nowoczesne fregaty typu MEKO A-200 Batch III.

Hiszpania

Armada Española posiada sześć fregat typ Santa María zbudowanych w latach 1982-1995 przez stocznię Bazàn w Ferrolu w oparciu o projekt jednostek Oliver Hazard Perry. Są to: Santa María (F 81), Victoria (F82), Numancia (F 83), Reina Sofía (F 84), Navarra (F 85), Canarias (F 86). W odróżnieniu do jednostek amerykańskich hiszpańskie fregaty mają nieco szersze kadłuby i zostały zbudowane z większym zapasem wyporności w celu umożliwienia późniejszych modernizacji i doposażenia. Inne zmiany w stosunku do podstawowego projektu jest zastąpienie systemu obrony bezpośredniej Phalanx przez hiszpański zestaw Meroka i radar wyszukiwania powietrza RAN-12L służący do wykrywania celów nisko lecących. Ponadto zastosowano opracowany w Hiszpanii system walki elektronicznej Nettunel (oparty na włoskim Nettuno), który zastąpił amerykański system SLQ-32.

Budowa tych fregat było efektem współpracy pomiędzy hiszpańskim państwowym koncernem stoczniowym Bazán (następnie Izar a w końcu Navantia) z amerykańskimi przedsiębiorstwami w zakresie budowy okrętów nawodnych. Dotyczyło ona najpierw budowy na licencji w Hiszpanii fregat typów Baleares i Santa María, które powstały według zmodyfikowanego projektu amerykańskich jednostek tej klasy typu Knox i Oliver Hazard Perry, jak również udziału amerykańskich firm przy projektowaniu dużo większych fregat rakietowych typu Álvaro de Bazán (F 100). Te ostatnie jednostki są oferowane przez Navantię Polsce w ramach programu Miecznik.

Pakistan

Pakistańska marynarka wojenna dysponuje jedną fregatą rakietową typu OHP jest nią Alamgir (260) czyli dawny amerykański McInerney (FFG-8). Jednostka ta została wycofana ze służby w U.S. Navy 31 sierpnia 2010 r. i tego samego dnia podniesiona została na niej pakistańska bandera. Następnie przeszła ona remont, który kosztował 65 mln USD. Fregata ta już w chwilą wejścia do służby pozbawiona była wyrzutni rakiet przeciwlotniczych Mk 13 oraz radaru STIR wchodzącego w skład systemu kierowania ogniem Mk 92. W późniejszym czasie jej uzbrojenie wzmocnione zostało przez montaż na pokładzie dziobowym przed nadbudówką ośmiu kontenerów startowych dla rakiet przeciwokrętowych Harpoon. W związku z tym, że jednostka ta ma ograniczone możliwości bojowe i jest jedynym przedstawicielem tego typu w pakistańskiej flocie należy się spodziewać, że wobec budowy dla niej nowych fregat typu 054A/P w ChRLD i korwet typu Milgem w Turcji niedługo zostanie ona wycofana ze służby.

Republika Chińska (Tajwan)

Marynarka wojenna Tajwanu posiada w służbie osiem zbudowanych przez CSBC Corporation w stoczni w Kaohsiung fregat rakietowych typu Cheng Kung. Są to: Cheng Kung (1101), Cheng Ho (1103), Chi Kuang (1105), Yueh Fei (1106), Tzu I (1107), Pan Chao (1108), Chang Chien (1109), Tian Dan (1110). Powstały one w oparciu o projekt amerykańskich jednostek typu Oliver Hazard Perry i weszły do służby w latach 1993-2004.

Ponadto w celu częściowego zastąpienia fregat typu Chi Yang, czyli ex- amerykańskich jednostek typu Knox, Tajwan zakupił w Stanach Zjednoczonych dwie dodatkowe fregaty typu OHP Ming-chuan (1112) ex- Taylor (FFG-50) i Feng Jia (1115) ex-Gary (FFG-51). Weszły one do służby 8 listopada 2018 r.

Fregaty rakietowe typu Cheng Kung różnią się znacznie od ich amerykańskich odpowiedników. W związku z odmową sprzedaży w tym czasie przez rząd USA pocisków Harpoon okręty te zostały uzbrojone w osiem pocisków przeciwokrętowych rodzimej produkcji typu Hsiung Feng II (HS-2) wraz z własnym systemem kierowania. Z czasem w miejsce rakiet typu HS-2 jednostki te otrzymały taką samą liczbę kontenerów startowych naddźwiękowych rakiet Hsiung Feng III (HS-3). Taką konfiguracja uzbrojenia przeciwokrętowego (4 HF-2 i 4 HF-3) w ramach remontów głównych mają otrzymać wszystkie fregaty tego typu. Ponadto siedem pierwszych okrętów typu Cheng Kung posiada po dwie pojedyncze armaty Boforsa L70 kal. 40 mm zainstalowane na śródokręciu na specjalnych platformach po bokach nadbudówki.

Turcja

Turecka marynarka wojenna (Türk Deniz Kuvvetleri) dysponuje ośmioma fregatami rakietowymi typu G (Gabya). Są to: Gaziantep (F 490) ex- Clifton Sprague (FFG-16), Giresun (F 491) ex- Antrim (FFG-20), Gemlik (F 492) ex- Flatley (FFG-21), Gelibolu (F 493) ex- Reid (FFG-30), Gökçeada (F 494) ex- Mahlon S. Tisdale (FFG-27), Gediz (F 495) ex- John A. Moore (FFG-19), Gökova (F 496) ex- Samuel Eliot Morison (FFG-13), Göksu (F 497) ex- Estocin (FFG-15). Ponadto Turcja zakupiła kolejną fregatę tego typu Duncan (FFG-10), która służy, jako źródło części dla pozostałych jednostek.

Fregaty typu Gabya przeszły poważny program modernizacji, który obejmował przede wszystkim wyposażenie w opracowany w Turcji bojowy system dowodzenia GENESIS (Gemi Entegre Savaş İdare Sistemi). Ten w pełni cyfrowy system został zaprojektowany i wdrożony wspólnie przez turecką marynarkę wojenną i firmę HAVELSAN specjalizująca się w produkcji sprzętu elektronicznego i oprogramowania. Było to bardzo trudne przedsięwzięcie, ponieważ większość systemów pokładowych na fregatach amerykańskich była połączona z dedykowanymi konsolami (radary, sonary, systemy walki elektronicznej, uzbrojenia itd.) i były sterowane sygnałami analogowymi, co nie pozwalało na wykorzystanie cyfrowych magistrali danych.

Dodatkowo cztery ostatnie fregaty typu Gabya (F 494-497) w ramach drugiego etapu modernizacji zostały wyposażono w ośmiokomorową wyrzutnię rakiet pionowego startu typu Mk 41 zlokalizowanej na pokładzie dziobowym przed klasyczną wyrzutnią Mk 13 rakiet Standard SM-1. Dzięki temu, ze w każdej komorze mieszczą się cztery kontenery rakiet ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile), zmodernizowane tureckie fregaty dysponują łącznie 32 gotowymi do startu rakietami przeciwlotniczymi tego typu. Drugą istotną modyfikacją zastosowaną na tych jednostkach jest zastąpienie radaru AN/SPS-49 przez nowoczesną trójwspółrzędną stację radiolokacyjną SMART-S Mk2. Ponadto tureckie fregaty dzięki wyposażeniu w kanadyjski system wspomagania lądowania ASIST (Aircraft Ship Integrated Secure and Traverse), przystosowane są do przyjmowania większych śmigłowców Sikorsky S-70B Seahawk.