Kryzys migracyjny a ofensywa Kurdów w Syrii: Turcja rozgrywa Europę przeciw YPG

Kurdyjskie siły YPG wraz z arabskimi sojusznikami w ramach koalicji Burkan al Firat, znajdują się obecnie około 2 km od kilkunastotysięcznego, etnicznie arabskiego Dżarabulusu. Miasto znajduje się na zachodnim brzegu Eufratu, który nie jest tu specjalnie szeroki (około 100 m). Ponadto YPG i Burkan al Firat kontrolują odcinek około 35-40 km wschodniego brzegu tej rzeki, odcinającej wyzwolony na początku roku przez Kurdów kanton Kobane od reszty prowincji Aleppo  (której formalnie Kobane jest częścią).

Zajęcie Dżarabulusu miałoby ogromne znaczenie z kilku względów. Po pierwsze jest to ostatnie przejście graniczne syryjsko-tureckie, które jest kontrolowane przez Państwo Islamskie. Kurdowie liczą, iż w ten sposób ostatecznie odetną wszelkie linie zaopatrzeniowe terrorystów. Po drugie, zajęcie tego miasta otworzyłoby drogę do dalszej ofensywy w prowincji Aleppo.

Dżarabulus znajduje się ok. 90 km od granic trzeciego kurdyjskiego kantonu – Afrin, 120 km od Aleppo, a także 40 km od 100-tys. Manbidż, największego miasta prowincji Aleppo (po samym Aleppo), z którego pochodzi część arabskich oddziałów sojuszniczych YPG. Według oficjalnych informacji kantonu Kobane plan wyzwolenia Dżarabulusu jest uzgodniony z USA i ofensywa będzie miała wsparcie lotnicze. To będzie bardzo duże wyzwanie wobec Turcji, jednak trudno sobie wyobrazić turecką interwencję militarną po stronie IS przeciw YPG.

Połączenie kantonów to dla Kurdów bardzo kusząca perspektywa, a dla Turcji – koszmar. Już obecnie, po zwycięskiej ofensywie w Tel Abyad, Kurdowie kontrolują większość syryjsko-tureckiej granicy, ku nie ukrywanej niechęci Turcji. Jednak wszelkie tureckie działania mające na celu zmuszenie Kurdów do wycofania się z terenów wokół Tel Abyad, między kantonami Dżazire (Qamiszlo-Hasakah) i Kobane, okazały się całkowicie nieskuteczne. Wydawało się, iż lepiej poszło Turcji z zatrzymaniem dalszej ofensywy sił z Kobane na zachód.

O to właśnie chodziło gdy na początku sierpnia Turcja zawarła z USA porozumienie w sprawie tzw. „strefy wolnej od IS” i zgodziła się w zamian na korzystanie przez USA z bazy lotniczej w Incerlik. Układ ten przykrył również tureckie działania przeciwko PKK w tureckim i irackim Kurdystanie. Turcja próbowała (bezskutecznie) też sprowokować YPG do wymiany ognia, kilkukrotnie „przypadkowo” ostrzeliwując pozycje YPG. Ostatnio też wysunęła oskarżenia, iż YPG walczy w Turcji po stronie PKK nie przedstawiając na to żadnych dowodów. USA odrzuciły zresztą te oskarżenia, a co więcej, zaprzeczyły, iż elementem układu dot. „strefy wolnej od IS” miał być zakaz wejścia w tę strefę (od Mare do Dżarabulusu) sił YPG i arabskich sprzymierzeńców Burkan al Firat.

Tymczasem plan stworzenia „strefy wolnej od IS” okazał się całkowitą fikcją. Przez niemal 2 miesiące nie odbito z rąk IS ani jednego km kwadratowego ziemi. Co więcej, IS rozpoczęła ofensywę na Mare, co grozi odcięciem znajdujących się tam dżihadystycznych sojuszników Turcji z Frontu Islamskiego od kluczowego przejścia granicznego Bab al Salame (zapewne zajęcie przez Kurdów Dżarabulusu zwiększy jeszcze determinację IS).

Tej kompromitacji towarzyszyła też inna, dotycząca amerykańskiego programu szkolenia tzw. „umiarkowanych rebeliantów”. Program, o wartości 500 mln USD, uruchomiony ponad pół roku temu, miał doprowadzić do wyszkolenia do końca 2015 r. 5.400 rebeliantów tzw. 30-tej Dywizji. Tymczasem wyszkolono zaledwie dwie grupy liczące odpowiednio 65 i 75 osób, wydając około 1 mln usd na osobę. Pierwsza z nich została wyłapana przez Al Kaidę (Front Al Nusra) natychmiast po wkroczeniu do Syrii, a dziennikarskie śledztwo serwisu McClatchy wykazało, iż Nusra otrzymała informacje na ten temat od tureckich służb specjalnych.

Przesłuchiwany niedawno przez Senacka Komisję Spraw Zagranicznych USA gen. Lloyd Austin z Centralnego Dowództwa USA (Centcom), przyznał, że w Syrii walczy obecnie „czterech lub pięciu” wyszkolonych przez USA rebeliantów i że jest to porażka. Wprawdzie kilka dni później wysłano do Syrii drugą grupę ale ta została natychmiast zatrzymana przez Front al Shamiya i co prawda została wypuszczona, jednak większość rebeliantów tej grupy zdezerterowało i przyłączyło się do Al Kaidy (Nusry). Kilku senatorów Partii Demokratycznej przyznało, iż należałoby rozważyć przesunięcie środków (600 mln USD) z budżetu na rok 2016 z tego szkolenia na wsparcie YPG.

Gen. Lloyd Austin przyznał na przesłuchaniu, iż ofensywy YPG są wyjątkowo skuteczne i dodał, iż na terenie Rożawy są amerykańscy doradcy wojskowi. Zostało to następnie zdementowane zarówno przez dowództwo amerykańskie jak i YPG ale dementi może wynikać z tego, ze gen. Austin powiedział coś czego nie powinna usłyszeć Turcja, przynajmniej na takim oficjalnym szczeblu. Wysłanie doradców świadczyłoby o tym, iż USA zrozumiały swój błąd w stawianiu na współpracę z Turcją jednak z Rożawy dochodzą też inne doniesienia. We wrześniu doszło do znacznego spadku liczby nalotów USA na pozycje IS (35 w porównaniu z ponad 100 w lipcu). Pojawiły się też informacje (podane przez Hezbollah) o rozmowach YPG z Rosją w ramach ostatniego planu Putina budowy „koalicji antyterrorystycznej” w Syrii. Nie ulega wątpliwości, iż Kurdowie skorzystają z takiej oferty jeśli USA i Europa odstąpi od ich wspierania ze względu na Turcję.

Tymczasem Turcja ma nowy plan rozegrania sprawy Syrii i zmuszenia swoich NATO-wskich sojuszników do postawy antykurdyjskiej. Związane jest to z kryzysem migracyjnym. Na ostatnim szczycie Unii Europejskiej podjęto również decyzje o przekazaniu Turcji 1 mld EUR na pomoc uchodźcom tam się znajdującym oraz konieczności większej współpracy z Turcją w kwestii rozwiązania tego kryzysu. W aspekcie humanitarnym decyzje te nie uwzględniają faktu, iż tylko około 300 tys. z 2 mln uchodźców znajdujących się w Turcji, korzysta z jej pomocy, a ponad pół miliona to Kurdowie z Rożawy, narażeni wyłącznie na wrogość władz tureckich i plan ich wygnania do Europy.

Chodzi bowiem o to by uczynić ofensywę YPG w północnej Syrii zwycięstwem pyrrusowym, uniemożliwiając powrót Kurdów na te tereny. Taki modus operandi UE nie doprowadzi zatem do osiągnięcia skutków w postaci poprawy losu setek tysięcy prawdziwych uchodźców znajdujących się w Turcji oraz milionów mieszkających w Rożawie. Największym problemem tych drugich jest bowiem blokada ekonomiczna, którą Turcja, w ramach układu z UE, planuje jeszcze zaostrzyć.

Chodzi o plan premiera Turcji A. Davatoglu, przedstawiony jako odpowiedź na kryzys migracyjny. Jeden z jego punktów zakłada budowę muru na granicy z Syrią, czyli de facto z Rożawą. Pretekstem ma być rzekome nie dopuszczenie kolejnej fali 7 mln uchodźców syryjskich, którzy mieliby się przedostać do Turcji i dalej do Europy. Jest to całkowity absurd, gdyż od stycznia 2015 r. z Syrii do Turcji przedostało się mniej niż 400 tys. uchodźców, podczas gdy tylko w 1 miesiącu – grudniu 2014 było ich 500 tys. co było związane z bitwą o Kobane do której Turcja się przyczyniła, a obecnie utrudnia tym uchodźcom powrót (mur jeszcze pogorszy sytuację, bo uszczelni blokadę ekonomiczną).

Syryjczycy migrujący obecnie do Europy z terytorium Syrii wyjeżdżają z nieobjętego wojną alawickiego wybrzeża i kierują się najpierw do Libanu. Partnerem rozmów dotyczących migracji z i przez Rożawę, powinny być natomiast jej władze, kontrolujące większość granicy, a nie Turcja. Ale Kurdowie nie sygnalizują tego, by z ich (lub przez ich) teren szła jakaś fala uchodźców, zwłaszcza o tak gigantycznych rozmiarach. Chyba, że przez tureckie embargo w Rożawie zapanuje głód.

Turcja proponuje również stworzenie na terenie północnej Syrii „strefy bezpieczeństwa” do której mieliby być przesiedlani uchodźcy syryjscy znajdujący się w Turcji. To wyjątkowo chytry i cyniczny plan czystek etnicznych. Trudno się bowiem spodziewać by strefa ta miała powstać na terenach zajętych przez Państwo Islamskie skoro ze „strefy wolnej od IS” nic nie wyszło. Pomijając niewielki skrawek zajęty przez dżihadystów Frontu Islamskiego i jeszcze mniejszy kontrolowany przez syryjski rząd, reszta znajduje się pod kontrolą Kurdów.

Chodzi więc o to by Unia Europejska zmusiła Kurdów do wykrojenia z ich terytorium, wyzwolonego po ciężkich walkach, strefy (na początek o wymiarach 80x40 km), która ponownie rozdzieli kantony Dżazire i Kobane, zostanie zasiedlona elementem etnicznym arabskim i turkmeńskim i stanie się bazą dywersji terrorystycznej wymierzonej w Kurdów. Niestety deklaracje UE świadczą o totalnym niezrozumieniu tureckich planów. Bardziej rozsądnie, co może dziwić, do tych planów tym razem podchodzą Amerykanie. Turcja sugeruje również, iż mogłaby się bardziej zaangażować w Syrii pod warunkiem zielonego światła dla jej antykurdyjskich działań zarówno w Turcji jak i Syrii ale w obliczu kompromitacji „strefy wolnej od IS” brzmi to groteskowo.

W wypowiedziach liderów Unii Europejskiej po szczycie podkreślana jest konieczność intensyfikacji działań w kierunku zakończenia wojny w Syrii. Pozornie to dobry kierunek ale problem tkwi w wyborze drogi. Rozmowy z Turcją na pewno nie będą zmierzały do osiągnięcia tego celu. Odzywają się też głosy o konieczności prowadzenia rozmów z Assadem, co wydaje się znacznie mądrzejsze jednak uderza brak deklaracji o konieczności ściślejszej współpracy z Rożawą.  Tymczasem tu tkwi klucz do rozwiązania kwestii uchodźców w wymiarze humanitarnym (bo nie można zapominać o tym, iż aspekt humanitarny to tylko niewielki wycinek kryzysu migracyjnego). Konieczne jest zmuszenie Turcji do zmiany jej antykurdyjskiej polityki, zniesienia blokady ekonomicznej Rożawy oraz wsparcie ofensywy kurdyjskiej w prowincjach Aleppo, Hasakah i Raqqa.

Witold Repetowicz