Według przedstawicieli firmy Bofors, armata kalibru 57 mm oferuje takie same możliwości bojowe, jak armata kalibru 76 mm, przy czym jest ona mniej kosztowana biorąc pod uwagę „koszt-efekt”. Użytkownik zapłaci bowiem taniej nie tylko za sam system, ale również za jego utrzymanie - licząc długi okres czasu. Szwedzi opierają się przy tym na neutralnych badaniach przeprowadzonych przez amerykańska marynarkę wojenną.

Przytaczane przez przedstawicieli Bofors podczas Balt Military Expo badania US Navy wykazały m.in., że czas prac konserwacyjnych podczas normalnej eksploatacji armat 76 mm jest prawie trzykrotnie większy (o 251 proc.) niż w przypadku armat 57 mm. Podobna różnica jest przy wykonywaniu napraw, które dla większego kalibru wymagają prawie dwukrotnie większej liczby godzin (o 198 proc.).

Szwedzi podkreślają, że zaletą ich rozwiązania jest także nieustannie kontynuowany program amunicji programowalnej 3P (Pre-fragmented Programmable Proximity fuzed) kalibru 57 mm, która automatycznie daje armacie o wiele więcej możliwości. Takie pociski można bowiem zaprogramować odpowiednio do rodzaju atakowanego celu (w sześciu różnych trybach: kontaktowym, przeciwpancernym, czasowym oraz trzech trybach zbliżeniowych).

Armata 57 mm jest również lepsza, jeżeli chodzi o sposób dostarczania amunicji. Posiada ona bowiem możliwość ciągłej wymiany dwóch rodzajów pocisków (standardowych i programowalnych). Według Szwedów w armacie 76 mm jest to niemożliwe, ponieważ najpierw trzeba wystrzelić cały pakiet dziesięciu pocisków, by można był zmienić rodzaj amunicji.

Cechą armat 57 mm jest również efektywniejszy sposób magazynowania pocisków, których można zabrać o wiele więcej niż w przypadku kalibru 76 mm. Przy takiej samej ilości amunicji, jej magazyn i system podawania zajmuje o wiele mniej miejsca. Standardowy zapas pocisków od razu gotowych do użycia w systemie 57 mm Bofors Mk3 to 120 sztuk (rozmieszczonych po równo: w dwóch podajnikach po obu stronach armaty, dwóch podręcznych parkach umieszczonych przy ścianach wieży oraz dwóch kasetach za łożem armaty). Całkowite uzupełnienie tej amunicji zajmuje dwóm marynarzom około 3-4 minut. Duże znaczenie według Szwedów ma fakt, że pocisk 76 mm waży o 1/3 więcej niż 57 mm. Automatycznie przekłada się to na wagę całego systemu i magazynu amunicyjnego.

Przedstawiciele Boforsa wskazywali także na możliwość transferu technologii. Polska miałaby otrzymać pełną zdolność do utrzymywania armat przez cały okres służby. Rozpatrywana byłaby również możliwość transferu technologii produkcji na miejscu amunicji programowalnej. BAE Systems oferuje przy tym dostęp do swojej globalnej sieci handlowej, co mogłoby pomóc w eksporcie wykonywanego w Polsce uzbrojenia.

Kaliber a możliwości bojowe

Szwedzi wskazywali na BME 2016 w Gdańsku na niesłuszność opinii, że armaty 76 mm mają przewagę nad 57 mm z powodu większego zasięgu. Uważają oni, że przy standardowej amunicji maksymalny promień skutecznego rażenia jest praktycznie taki sam. Armata kalibru 57 mm może bowiem niszczyć cele na odległości nawet 17 km (15 km przy amunicji programowalnej), cały czas zachowując dużą precyzję trafienia. Natomiast znaczne zwiększenie zasięgu armat 76 mm ma według Szwedów wiązać się z koniecznością użycia innego, droższego typu amunicji, określanego jako porównywalny pod względem kosztu do niektórych rakiet.

Powstaje pytanie o celowość zakupu takiej amunicji biorąc pod uwagę fakt, że nadal priorytetowym zadaniem dla polskich okrętów jest zwalczanie celów nawodnych (okręty i zagrożenia asymetryczne) oraz powietrznych (statki powietrzne, rakiety przeciwokrętowe, pociski moździerzowe, itp.), natomiast zwalczanie celów lądowych jest zadaniem drugorzędnym.

Według Szwedów, przy realizacji priorytetowych zadań stawianych jednostkom pływającym, kaliber 57 mm jest lepszy. Wynika to m.in. z większej szybkostrzelności (do 220 strzałów na minutę), co oznacza, że ilość materiału wybuchowego, jaka zostaje wysłana w kierunku celu w ciągu sekundy jest większa w przypadku armaty Bofors 57 mm, niż w przypadku armat kalibru 76 mm.

Tu nie chodzi tylko o kaliber armaty głównej?

Opisując po raz kolejny propozycję Boforsa oraz szwedzkie i amerykańskie opinie, autor tego artykułu nie zajmuje stanowiska, które rozwiązanie powinno być lepsze dla polskich sił morskich: kaliber 57 mm czy 76 mm. Taka analiza porównawcza z uwzględnieniem bilansu „koszt-efekt” powinna być bowiem najpierw przeprowadzona w Siłach Zbrojnych RP. Jak na razie nie ma takich planów, chociaż proces decyzyjny w tej sprawie powinien trwać praktycznie tak samo długo, jak wybór okrętu nosiciela.

A przecież stocznie proponujące nam nowe okręty powinny od razu wiedzieć, jaki kaliber armaty głównej ma być zastosowany na ich projekcie i tego wskazania powinna dokonać Marynarka Wojenna, a nie przemysł. Przed wyborem ostatecznego wykonawcy przyszłych polskich jednostek pływających podobne decyzje powinny zresztą zapaść w odniesieniu do innych, „strategicznych”, pokładowych systemów uzbrojenia, które będą później eksploatowane przez kilkadziesiąt lat: rakietowego (lub artyleryjskiego) systemu przeciwlotniczego, okrętowego systemu walki, radarów, sonarów, rakiet przeciwokrętowych, itd. Na taki problem wskazywało bardzo dużo wystawców uczestniczących w BME 2016.

Tymczasem w Siłach Zbrojnych nikt nadal nie chce określić, gdzie zapadają takie decyzje, kto je podejmuje i na podstawie jakich kryteriów. O wyposażeniu polskich okrętów przyszłości zadecyduje więc raczej prawdopodobnie przypadek czy znajomości z poszczególnymi firmami, niż jasna i prowadzona bez sentymentów analiza. Taką chociażby, jaką przeprowadzili Amerykanie szukając uzbrojenia na okręty do działań przybrzeżnych typu LCS (Littoral Combat Ship). Zaznaczmy przy tym, że okręty LCS są półtora raza większe (2800-3000 ton) od tych, jakie ma pozyskać Marynarka Wojenna RP. Mają mieć one również o wiele większy zakres zadań, niż te które będą wykonywały Mieczniki i Czaple.

Jeżeli ktoś uznał, że wybór przez Amerykanów armat kalibru 57 mm był błędem (do czego ma prawo), to jednak powinien to w jakiś sposób uzasadnić. Według Szwedów amerykańskie siły morskie wybrały Boforsa porównując cenę (nabycia i utrzymania) oraz możliwości bojowe. Wynik tego porównanie dla US Navy był jednoznaczny: system artyleryjski kalibru 57 mm jest o wiele lepszy biorąc pod uwagę „koszt – efekt” niż 76 mm. I to dlatego armaty Boforsa zaczęto również montować na nowych okrętach Straży Przybrzeżnej (US Coast Guard) typu Legend/NSC (National Security Cutter) o wyporności 4300 ton.

Niejasny sposób wyboru kalibru armat w Polsce jest tym bardziej niezrozumiały, że już po wyborze ostatecznego wyposażenia Inspektorat Uzbrojenia na pewno zostanie zapytany, na podstawie jakich procedur i według jakich wymagań wybrano dany typ sprzętu i uzbrojenia. Bo to, że kiedyś otrzymywaliśmy wraz z rosyjskimi i amerykańskimi okrętami armaty kalibru 76 mm (nie mając możliwości wyboru) nie powinno być tutaj żadnym argumentem.