Przemysł Zbrojeniowy
Rusza europejskie finansowanie obronności. Polski przemysł wśród beneficjentów
Polskie firmy są wśród uczestników Europejskiego Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego, którym przyznano granty na łączną kwotę 158 mln euro. Jednocześnie Komisja Europejska uruchomiła pierwszą transzę z Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF). Do rozdysponowania jest aż 1,2 mld euro, w 26 projektach.
Komisja Europejska przyjęła pod koniec czerwca pakiet decyzji uruchamiających finansowanie programów obronnych. Dotyczą one Europejskiego Funduszu Obronnego, wartego łącznie prawie 8 mld euro i przeznaczonego na rozpoczynającą się perspektywę finansową 2021-2027, ale też trwający już Europejski Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego (EDIDP). W tym ostatnim uczestniczą polskie firmy.
Europejski Fundusz Obronny
Jeśli chodzi o EDF, to Komisja Europejska poinformowała o wystosowaniu dwudziestu trzech zapytań dotyczących programów rozwoju zdolności obronnych. W związku z tym też pierwszą transzę finansowania, w kwocie 1,2 mld euro. Kwota ta obejmuje środki z planu finansowego Funduszu na 2021 rok (930 mln euro), ale też 290 mln euro niejako awansem z planu na 2022 rok, aby przyspieszyć realizację „ambitnych” projektów.
Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: „W 2021 roku Europejski Fundusz Obronny budzi się do życia. Wraz z pierwszym w historii dedykowanym programem obronnym UE, europejska współpraca w obronie stanie się normą. Władze publiczne będą wydawać lepiej wspólnie, a firmy – małe i duże – ze wszystkich krajów członkowskich będą korzystać, co będzie skutkowało bardziej zintegrowanymi europejskimi łańcuchami wartości w przemyśle obronnym. Tylko w 2021 roku, EDF sfinansuje do 1,2 mld euro na nowoczesne zdolności obronne, takie jak nowe generacje samolotów, czołgów i okrętów oraz krytyczne technologie obronne, takie jak chmura obronna, sztuczna inteligencja (AI), półprzewodniki oraz środki przeciwdziałania zagrożeniom kosmicznym, cybernetycznym i medycznym”.
Łączny plan finansowy EDF na lata 2021-2027 to około 8 mld euro, z czego 5,3 mld przeznaczone jest na rozwój zdolności współfinansowanych przez państwa członkowskie (budowę nowych systemów uzbrojenia/wyposażenia, do etapu prototypu i jego certyfikacji, ale bez zakupów), a 2,7 mld na fundowane w pełni przez Unię Europejską badania mające na celu rozwój technologii. Z puli na rok 2021 700 milionów euro ma zostać wydane na „duże i kompleksowe platformy obronne i systemy”, takie jak zdolności myśliwców wielozadaniowych, pojazdów bojowych i okrętów, 100 mln euro na rozwój technologii krytycznych (np. półprzewodniki, sztuczna inteligencja).
Pozostałe fundusze będą przeznaczone na zdolności budowane w synergii z innymi obszarami finansowanymi przez UE (cyberbezpieczeństwo, przestrzeń kosmiczna, systemy medyczne) oraz kierowane do małych i średnich przedsiębiorstw środki na technologie przyszłosci, w tym radary pozahoryzontalne i technologie kwantowe.
Europejski Program Rozwoju Przemysłu Obronnego
Równolegle z uruchomieniem finansowania w ramach EDF, Komisja Europejska po ocenie złożonych przez firmy wniosków zdecydowała o przyznaniu kontraktów w ramach drugiej (i ostatniej) transzy środków z Europejskiego Programu Rozwoju Przemysłu Obronnego (European Defence Industry Development Programme, EDIDP). EDIDP został ustanowiony w 2018 roku i otrzymał finansowanie 500 mln euro z budżetów na lata 2019-2020.
Założeniem tego programu było umożliwienie rozpoczęcia współfinansowania z budżetu UE budowy zdolności obronnych (do poziomu prototypu) jeszcze przed formalnym rozpoczęciem działań przez EDF, przewidzianego na perspektywę 2021-2027. EDIDP to drugi instrument pozwalający na finansowanie na rzecz przemysłu obronnego ze środków UE, pierwszym są działania przygotowawcze w zakresie badań obronnych (Preparatory Action For Defence Research). Dotyczą one jednak wyłącznie projektów badawczych (rozwoju technologii) finansowanych przez UE w 100 proc., podczas gdy EDIDP obejmuje budowę konkretnych zdolności (systemów uzbrojenia, bez fazy zakupu) i zakłada współfinansowanie ze środków europejskich.
Po ocenie wniosków złożonych przez konsorcja przemysłowe finansowanie z puli EDIDP na 2020 rok w kwocie łącznie 158,3 mln euro przyznano łącznie 26 projektom, z których 15 jest zbieżnych z priorytetami PESCO. Według danych Komisji Europejskiej, podział na poszczególne sektory przedstawia się następująco: technologie podwodne – 23,5 mln euro, walka powietrzna – 18,1 mln euro, sztuczna inteligencja AI – 5,7 mln euro, ochrona przed bronią masowego rażenia – 6,7 mln euro, cyberbezpieczeństwo – 14,5 mln euro, przeciwdziałanie BSP (Counter-UAS) – 13 mln euro, walka na ziemi (pojazdy) – 9 mln euro, zdolności morskie – 21,5 mln euro, precyzyjne rażenie – 7 mln euro, projekty dla małych i średnich przedsiębiorstw SME – 13,6 mln euro, zdolności w przestrzeni kosmicznej – 22,5 mln euro, symulacje – 2,6 mln euro.
Wśród 26 projektów, którym przyznano finansowanie w ramach konkursów znajdują się również takie, w których uczestniczą podmioty z Polski (łącznie 7, w tym sześć spółek i jedna uczelnia wyższa):
- “Comprehensive Underwater Intervention Information System, CUIIS – program mający na celu zwiększenie zdolności do identyfikacji i przeciwdziałania zagrożeniom podwodnym poprzez stworzenie systemu klasy C4I koordynującego m.in. działania nurków i platform bezzałogowych oraz zapewniającego fuzję informacji z różnych źródeł. Łącznie bierze w nim udział kilkanaście podmiotów, w tym Akademia Marynarki Wojennej. Maksymalna wartość programu to niemal 5,745 mln euro, z czego ze środków UE może zostać sfinansowane 5,497 mln euro. Koordynatorem jest bułgarski instytut obrony.
- Cyber4D – ma na celu stworzenie przeznaczonego do łatwego rozmieszczenia zestawu narzędzi (cyber toolbox), do wsparcia rozwiązywania incydentów cyberbezpieczeństwa w układzie narodowym jak i międzynarodowym. Uczestniczy w nim łącznie 10 podmiotów, w tym Asseco Poland S.A. Koszt całkowity oszacowano na 9,686 mln euro, z czego dofinansowanie to maksymalnie 9,325 mln euro. Koordynatorem jest litewski Baltic Institute of Advanced Technology (BPTI)
- FIRES (Future Indirect fiRes European Solution) – program dotyczący prac studyjnych i projektowych nad rodziną nowych typów amunicji artyleryjskiej 155 mm oraz artyleryjskich pocisków rakietowych. Projekt ma być realizowany przez 24 miesiące, jego wartość szacuje się na niemal 3,5 mln euro i tyle wynosi kwota możliwego dofinanoswania. Uczestnikiem ze strony polskiego przemysłu jest Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowe Telesystem-Mesko Sp. z o.o. Łącznie uczestniczy w nim 18 podmiotów, koordynatorem jest Nexter. W ramach tego programu docelowo zakłada się między innymi budowę amunicji precyzyjnego rażenia kalibru 155 mm o powiększonym zasięgu. CRW Telesystem-Mesko, specjalizujące się w budowie optoelektronicznych systemów naprowadzania i elektroniki dla pocisków rakietowych oraz amunicji precyzyjnej może być odpowiedzialne za te zadania. Dołączenie do europejskiego projektu, realizowanego z partnerami takimi jak Nexter czy MBDA to duży sukces polskiej spółki.
- INTEGRAL – program budowy europejskiego systemu dowodzenia i kontroli, zapewniającego świadomość sytuacji w przestrzeni kosmicznej i rozpoznany obraz sytuacji w przestrzeni kosmicznej. Ze strony polskiego przemysłu uczestniczy w nim spółka Sybilla Technologies Sp. z o.o. Łącznie w programie bierze udział prawie 20 podmiotów. Czas trwania prac to 28 miesięcy, łączna wartość – 8,364 mln euro a maksymalne dofinansowanie z UE – 7,5 mln euro. Liderem jest włoska VITROCISET S.P.A
- MIRICLE – program budowy systemu walki przeciwminowej klasy stand-off na morzu, uwzględniający elementy sztucznej inteligencji (AI). Koordynatorem projektu jest belgijska spółka Naval Group, ze strony polskiego przemysłu uczestniczy w nim należący do PGZ OBR CTM.
- NEMOS – projekt dotyczący prac studyjnych nad budową systemu satelitarnego do zapewnienia świadomości sytuacyjnej na ziemi i na morzu. Wartość to prawie 4 mln euro i tyle wynosi dofinansowanie. Polski przemysł reprezentuje firma Solaris Optics S.A., koordynatorem jest Satlantis Microsats S.L.
- ODIN’S EYE – projekt dotyczący prac studyjnych nad stworzeniem kosmicznego systemu wczesnego ostrzegania o odpalonych pociskach balistycznych. Koordynatorem jest niemiecka OHB AG, prace mają być realizowane przez 2 lata i kosztować 7,814 mln euro, z czego niemal 7,5 mln to dofinansowanie z UE. Polski przemysł reprezentuje Hertz Systems S.A.
- SAURON – program dotyczący budowy systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej poprzez budowę oraz połączenie sensorów naziemnych i umieszczonych w przestrzeni kosmicznej. Wartość programu to 8,221 mln euro, dofinansowanie z UE to prawie 7,5 mln euro. Koordynatorem projektu jest Ariane Group SAS, polski przemysł reprezentuje Sybilla Technologies Sp. z o.o.
Łącznie więc polskie firmy są w ośmiu projektach, jakie otrzymały dofinansowanie w ramach rozstrzygniętych właśnie konkursów. Dodatkowo w ramach finansowania bezpośrednio z funduszu EDIDP (poza konkursami, zgodnie z procedurami pozwalającymi na takie rozwiązanie w określonych przypadkach) przyznano granty dla dwóch programów uznanych za strategiczne i rozwijanych w ramach PESCO. I tak, program europejskiego bezzałogowca MALE (Eurodrone) otrzymał 100 mln euro, natomiast program radiostacji programowalnej ESSOR – 37 mln euro. W tym drugim projekcie uczestniczy Polska, a partnerem przemysłowym jest należący do Grupy WB Radmor.
Tym samym wydano wszystkie fundusze EDIDP – 152,8 mln euro w ramach konkursów, 137 mln na strategiczne programy z puli na 2020 rok oraz nieco ponad 205 mln euro w pierwszej, ze środków na 2019 rok. Uruchomienie Europejskiego Funduszu Obronnego oraz drugiej transzy środków z EDIDP to kamień milowy na drodze do rozwoju europejskiej współpracy obronnej. Środki z UE stają się coraz ważniejszym źródłem finansowania dla projektów budowy zdolności przemysłu obronnego. Polskie podmioty, w tym należące do PGZ państwowe spółki powinny dążyć do korzystania z tego źródła w szerszym zakresie, jako że wspiera ono rozbudowę istotnych kompetencji i jednocześnie pozwala na zacieśnienie współpracy europejskich przemysłów obronnych.