MSPO 2022: system identyfikacji radiolokacyjnej swój-obcy pod polską kontrolą

Wojna na Ukrainie - raport specjalny Defence24.pl

Rozpoczęcie produkcji urządzań systemu identyfikacji IFF w Polsce było efektem dalekowzroczności decydentów po 1990 roku. Uznali oni bowiem, że system IFF jest gwarancją suwerenności państwa i warunkiem koniecznym integracji z siłami sojuszniczymi w NATO. Wymagało to jednak wymiany wszystkich urządzeń systemu identyfikacji, wykorzystywanego w Polsce w ramach Układu Warszawskiego, i otrzymanych wcześniej ze Związku Radzieckiego. By zrobić to szybko i pewnie, oparto się na licencji zakupionej od francuskiego koncernu Thomson CSF (obecnie Thales), który nie tylko pomógł w uruchomieniu produkcji, ale również przekazał wiedzę niezbędną do tworzenia własnych rozwiązań.

Francuska technologia pozwoliła na opracowanie i dostarczanie do polskich Sił Zbrojnych urządzeń systemu IFF w taki sposób, że polskie okręty i samoloty praktycznie bezkolizyjnie mogły rozpocząć działania w ramach sojuszu NATO. Było to konieczne nie tylko ze względu na potrzebę identyfikacji celów na polu walki przy zapewnieniu wysokiej bezawaryjności, odporności na zakłócenia i bezpieczeństwa danych, ale również z powodu rosnącej złożoności współczesnego ruchu powietrznego, stawiającego coraz wyższe wymagania systemowi SSR (ang. Secondary Surveillance Radar) cywilnej kontroli ruchu lotniczego.

Początkowo, w PIT-RADWAR były produkowane urządzenia systemu IFF w standardzie Mark XII, które zapewniały prowadzenie identyfikacji w szyfrowanym modzie 4. Po decyzji NATO o jego zastąpieniu nowym, nowoczesnym modem 5 (mod 4 został wprowadzony jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku a wycofany z użycia w roku 2020), PIT-RADWAR rozpoczął pracę nad interrogatorami systemu IFF nowego standardu Mark XIIA, zgodnymi z natowskim standardem – STANAG 4193. Jedną z najważniejszych zmian w tym dokumencie było wprowadzenie szyfrowanego modu 5, który łączy szerokie możliwości transmisji danych z dużą niezawodnością i pełnym bezpieczeństwem teleinformacyjnym transmitowanych sygnałów.

Jego cywilnym odpowiednikiem (również wprowadzonym w urządzeniach PIT-RADWAR) jest mod S, który zapewnia selektywną identyfikację statków powietrznych i zaawansowane raportowanie niezbędne do skutecznego zarządzania ruchem lotniczym. Program prowadzony przez PIT-RADWAR dotyczący opracowania interrogatorów średniego (ISZ-50) i dalekiego (IDZ-50) zasięgu zakończył się powodzeniem. Dzięki temu, obecnie są produkowane w Polsce, jako w jednym z sześciu państw NATO, interrogatory najnowszego systemu IFF standardu Mark XIIA.

Oprócz produkcji interrogatorów ISZ-50 i IDZ-50 w PIT-RADWAR są produkowane interrogatory krótkiego zasięgu IKZ-50. Poza tym w PIT-RADWAR są prowadzone dwie prace rozwojowe dotyczące opracowania urządzeń systemu identyfikacji:

1.     Praca „KWISA-2" dotycząca opracowania transponderów:

• Lotniczego (TRL-50), pracującego jako urządzenie odzewowe w systemie IFF standardu Mark XIIA i jako urządzenie zapytujące w systemie RIFF (ang. Reverse IFF);
• naziemnego, pracującego jako urządzenie odzewowe w systemie RIFF. System RIFF jest przeznaczony do realizacji identyfikacji w relacji powietrze-ziemia.

2.      Praca IKZ-M dotycząca opracowania interrogatora krótkiego zasięgu przeznaczonego do przeciwlotniczych zestawów GROM i PIORUN.

Urządzenia zapytujące (interrogatory)

W pierwszej grupie proponowane są obecnie trzy typu urządzeń: IDZ-50, ISZ-50 oraz IKZ-50P, które są przeznaczone odpowiednio do współpracy z systemami obrony przeciwlotniczej: dalekiego, średniego i krótkiego zasięgu. Wszystkie te urządzenia wykorzystują najnowocześniejsze technologie cyfrowe, zapewniające błyskawiczną i wiarygodną identyfikację, wysoką niezawodność oraz interoperacyjność.

Wykorzystanie nowoczesnych układów cyfrowych i algorytmów przetwarzania sygnałów oraz monoimpulsowej metody wyznaczania azymutu i tłumienia listków bocznych (ISLS/RSLS) pozwala na precyzyjną i niezawodną identyfikację obiektów. Bezpieczeństwo teleinformacyjne w modzie 5 zapewnia współpraca z szyfratorami zgodnymi ze standardem DoD AIMS 04-900A Option B. Co ważne, modułowa konstrukcja i możliwość aktualizacji oprogramowania umożliwiają rozszerzanie funkcjonalności wszystkich urządzeń wraz z ewolucją standardów IFF i SSR.

Interrogatory IDZ-50 i ISZ-50 zapewniają identyfikację w modach 1, 2, 3/A, C, S oraz w modzie 5 (do poziomu 2).

IDZ-50 jest przeznaczony do współpracy z systemami obserwacji przestrzeni powietrznej oraz obrony powietrznej dalekiego zasięgu LRAD (Long Range Air Defence) z zasięgiem instrumentalnym 470 km. Duża moc wyjściowa i wysoka wydajność czynią go doskonałym uzupełnieniem systemów radiolokacji pierwotnej (działającej z wykorzystaniem sygnału odbitego od celu).

Z kolei ISZ-50, dzięki zawartej obudowie (225 mm x 133 mm x 336 mm (379 mm z rączką), niskiej wadze (13 kg) i niewielkiemu poborowi mocy (mniejszemu niż 100 W) jest łatwy do przenoszenia i może być instalowany na wielu platformach, od stacjonarnych systemów średniego zasięgu MRAD (Medium Range Air Defence) do wysoce mobilnych radarów krótkiego zasięgu SHORAD (SHOrt Range Air Defence). Urządzenie ma zasięgi instrumentalny 240 km.

IKZ-50P o zasięgu instrumentalnym 100 km jest najmłodszym członkiem rodziny interrogatorów systemu IFF standardu Mark XIIA. Został on opracowany w PIT-RADWAR do współpracy z systemami krótkiego zasięgu SHORAD i bardzo krótkiego zasięgu VSHORAD (Very SHOrt Range Air Defence).

Dzięki niewielkiemu poborowi mocy (poniżej 80 W), małym rozmiarom i wadze nie większej niż 4,7 kg (bez szyfratora) można go instalować na platformach mobilnych a także wykorzystywać w przenośnych zestawach przeciwlotniczych klasy MANPADS (man-portable air-defense system). Ze względu na specyfikę działania (potrzebę przeprowadzenia szybkiej i pewnej identyfikacji bezpośrednio przed użyciem uzbrojenia, co zabezpiecza przed otwarciem ognia bratobójczego) IKZ-50 obsługuje tylko mod 5 (po podłączeniu odpowiedniego szyfratora).

Urządzenia odpowiadające (transpondery)

W przypadku urządzeń odpowiadających PIT-RADWAR opracowuje dwa typy transponderów – transponder lotniczy TRL-50 oraz transponder naziemny TRN-50. TRL-50, dzięki rozbudowanemu zestawowi interfejsów i małej wadze (5,5 kg), może być łatwo integrowany z różnymi platformami lotniczymi i morskimi. Jest to urządzenie odpowiadające, które może również pełnić rolę urządzenia zapytującego (interrogatora) w systemie RIFF, przeznaczonym do prowadzenia identyfikacji w relacji powietrze-powierzchnia (ziemia, woda). Jest to więc system, który pozwala również identyfikować własne jednostki naziemne (lądowe i morskie) wyposażone w transpondery (urządzenia odzewowe) systemu RIFF. W systemie IFF TRL-50 obsługuje pełny zestaw modów cywilnych i wojskowych, tj. mody 1, 2, 3/A, C, S i 5.

TRN-50 jest naziemnym transponderem systemu RIFF przeznaczonym do instalowania na platformach lądowych i morskich. We współpracy z transponderem TRL-50 lub innymi urządzeniami obsługującymi system RIFF zapewnia on możliwość identyfikacji własnych platform na polu walki, zmniejszając w ten sposób prawdopodobieństwo ostrzelania przez siły własne.

Dopełnieniem tego kompletu urządzeń zapytujących i odpowiadających jest, opracowany przez PIT-RADWAR, emulator szyfratora ICE-01, bedący emulatorem szyfratora modu 5 systemu IFF standardu Mark XIIA, zgodnego ze specyfikacją US DoD AIMS 04-900(A), Option B. Zapewnia on możliwość testowania interrogatorów i transponderów i ich interoperacyjności z platformami współpracującymi. Co ważne, ICE-01 nie jest urządzeniem CCI (ang. Crypto Controlled Item) i nie przechowuje danych niejawnych.

ICE-01 pozwala również na prowadzenie szkoleń i ćwiczeń na platformach współpracujących, bez konieczności używania rzeczywistych szyfratorów (KIV-77 albo ich ekwiwalentów). Co oczywiste, do testowania i ćwiczeń na platformach współpracujących jest konieczne, tak jak w wypadku rzeczywistych szyfratorów, użycie dwóch emulatorów: jednego w urządzeniu testowanym i drugiego, w testerze IFF.

Artykuł przygotowany we współpracy z PIT-RADWAR S.A.