Modernizacja armii po białorusku [ANALIZA]

Wojska Lądowe
WL są trzonem SZ RB. Podstawowymi jednostkami taktycznymi WL są cztery brygady zmechanizowane (6, 11, 19 i 120) z czołgami T-72B. Każda z brygad Zmechanizowanych ma w swoim składzie 10 batalionów, w tym 2 pancerne na T-72B (ok. 60-70 czołgów) oraz 2 zmechanizowane na BMP-2. Silniejsza jest 120 BZmech z 3 batalionami czołgów i dwoma zmechanizowanymi.

Zwiększenie potencjału WL związane jest z przede wszystkim z modernizacją czołgów podstawowych, ale z powodu braku środków finansowych, program modernizacji parku pancernego  stoi pod znakiem zapytania, a podstawowy bojowy wóz piechoty białoruskiej armii – BMP-2 – nie był poddany żadnej modyfikacji.

Modernizowane T-72 do wariantu T-72 Witiaź, jak na razie, nie były zamawiane przez WL SZ RB, a tym bardziej najnowsze T-72BME. Zmodernizowana białoruska wersja T-72 w wariancie BME ma nowy system celowniczy z termowizorem, wzmocnioną osłonę balistyczną (pancerz kompozytowy i ERA), nowy, mocniejszy silnik etc. Taka głęboka modernizacja jest przeznaczona, jak wiele innych rodzajów uzbrojenia, w zasadzie wyłącznie na eksport.

Dostawy modernizowanych przez UralWagonZawod czołgów T-72B3 – póki co - należy określić jako symboliczne. W 2017 r. WL RB otrzymały pierwsze cztery T-72B3 z dodatkowym opancerzeniem (969 Baza Rezerwy Czołgów). W listopadzie 2018 r. przezbrojona na 10 T-72B3 została jedna z kompanii batalionu czołgów 120 Brygady Zmechanizowanej. Zgodnie z kontraktem zawartym na „Milex-2019” w latach 2019-2020 UWZ ma zmodernizować do wersji T-72B3 jeszcze 11 czołgów T-72B.

Artyleria białoruskiej armii to trzy brygady artylerii (51, 111 i 231) oraz dwie brygady rakietowe (336 i 465). Poza 336 Brygadą Rakietową częściowo przezbrojoną na systemy Polonez, artyleria lufowa i rakietowa nie była jeszcze modernizowana (Hiacynt, Msta-B, Toczka-U, Uragan, Smiercz). Możliwe, że w najbliższym czasie artyleria rakietowa WL otrzyma nowe, zmodernizowane systemy, np. Uragan-M kal. 220 mm, jakie pokazano na „Milex-2019”. Próby poligonowe przechodzi także lekka wyrzutnia rakietowa „Flejta” strzelająca niekierowanymi pociskami rakietowymi S-8 kal. 80 mm (tymi samymi, które stosuje się w lotnictwie). Blok z 80 prowadnicami rurowymi (5x16) osadzony został na lekkim, opancerzonym nośniku 4x4 Asiłak.

Siły Operacji Specjalnych
Poważnym beneficjentem modernizacji, jak na skromne warunki białoruskie, są Siły Operacji Specjalnych, a więc de facto siły szybkiego reagowania (aeromobilne). W skład SOS wchodzą trzy brygady: 38 i 103 aeromobilne (des-szt i pow-des) na BTR-70/80 oraz 5 Brygada Specjalnego Przeznaczenia.

Od 2018 r. SOS przekazywane są nowe wozy modernizacji krajowej MBTS Kajman na bazie BRDM-2. Jak na razie przekazano raczej nie więcej niż kilkanaście Kajmanów. W lutym 2019 r. 9 Kajmanów z granatnikami AGS-17 przekazano batalionom 103 Samodzielnej Gwardyjskiej Brygadzie Desantowo-Szturmowej (uzbrojone w AGS-17 30 mm weszły na uzbrojenie pododdziałów granatników w batalionach des-szt).Podstawowe pojazdy bojowe 103 Brygady Aeromobilnej, czyli BTR-y, w jednym z batalionów 103 Brygady zostały zamienione na zmodernizowane BTR-70MB1, z nowym silnikiem wysokoprężnym KamAZ-7403. Partię 32 transporterów BTR-70MB1 batalion des-szt brygady otrzymał w połowie 2018 r. Według niektórych źródeł 103 Brygada została wyposażona jakoby w rosyjskie 32 BTR-82A, jest to jednak raczej nieprawda. Kontrakt nie został zrealizowany z braku środków, a wspomniane BTR-82A w czasie ubiegłorocznych ćwiczeń „Tarcza Związku” były rosyjskie, a nie białoruskie.

Jeśli chodzi o artylerię to brygady SOS otrzymały zmodernizowane ciągnione moździerze 2S23 Nona-M1 kal. 120 mm. W połowie 2018 r., wraz z BTR-70MB1, do brygady przekazano 18 sztuk moździerzy Nona-M1. Sprzęt trafił na wyposażenie dwóch baterii mieszanego dywizjonu artylerii brygady. Wcześniej moździerze 2B23 z samochodami MZKT-500200 przekazano także do 38 Brygady.

Od kilku lat pododdziałom specjalnym białoruskich resortów siłowych (SZ i MSW) przekazywane są wozy opancerzone 4x4 Lis, czyli montowane w Mińsku rosyjskie Tigry. Na Białorusi wozy określane są jako MZKT-233036 Lis-PM.
Siły Operacji Specjalnych (i inne pododdziały MO RB) użytkują także lekkie chińskie 4х4 Dongfeng Mengshi pod nazwą Bogatyr oraz CS/VN-3 Dajiang pod nazwą Drakon.

Duży rozwój w ciągu pięciolatki 2014-2019 zanotowały zakłady MZKT, produkujące całą linię nowych pojazdów od ciężkich wieloosiowych, aż po pojazdy taktyczne, dwu i trzyosiowe. Ciężarówki i pojazdy specjalne mają wysokie walory użytkowe i nowoczesne rozwiązania, produkowane są głównie z myślą o zagranicznych zamówieniach. Hitem eksportowym jest oczywiście podwozie dla „Iskanderów” (MZKT-7930) i innych maszyn specjalnych, w tym białoruskich systemów rakietowych „Polonez”, ale oferta MZKT jest dużo większa. Poza ciężkimi nośnikami specjalnymi białoruska armia otrzymała serię nowych ciężarówek taktycznych. Wspomnieć można przede wszystkim modernizowaną standardową ciężarówkę 4x4 MZKT-5002 Volat w modyfikacji MZKT-500200-030 dla transportu moździerza Nona-M1 i obsługi.

Sporo nowości MZKT pokazano na „Milex-2019” (np. rozpoznawczy BRDM-4B), ale nie będziemy o nich wspominać, bowiem nie zostały jeszcze zamówione i dostarczone dla białoruskiej armii.

Obrona przeciwlotnicza
W 2016 r. na skutek umowy białorusko-rosyjskiej, w ramach rozwoju zintegrowanej regionalnej obrony przeciwlotniczej, przekazano bezpłatnie sojusznikowi cztery dywizjony S-300 w wersji S-300PS, które znacząco wzmocniły obronę przeciwlotniczą republiki. Co prawda Mińsk od dawna zabiegał (zabiega) o systemy S-400, ale ich póki co nie dostał. Systemy S-300 przekazanych w 2016 r. dywizjonów są jakoby po kapitalnym remoncie. W 377 Gwardyjskim Pułku systemy S-300, które „oswajano” na rosyjskich poligonach już od 2014 r., zamieniły wysłużone S-200W. Białoruskie dywizjony OPL, wyposażone w systemy S-300, w miarę regularnie ćwiczą na rosyjskich poligonach Aszułuk i Telemba. W chwili obecnej trzonem Sił Powietrznych i Wojsk Obrony Przeciwlotniczej RB są systemy S-300 (S-300PS) zgrupowane prawdopodobnie w 16 dywizjonach.

Jeśli chodzi o zestawy o mniejszym od S-300PS i S-200 zasięgu, to jednym z mocniejszych punktów białoruskiej zbrojeniówki, w oparciu o krajowe zakłady naukowo-badawcze, można uznać modernizację radzieckich systemów OPL. Modernizacje dotyczą nie tylko całkowicie nowych nośników, ale także samego systemu przeciwlotniczego, który skokowo zwiększa swoją efektywność. Już wiele lat temu białoruskie zakłady (w tym Tetraedr, lider w zakresie modernizacji systemów obrony powietrznej) przygotowały z myślą o zamówieniach zagranicznych całą linię modernizacji znanych systemów OPL (Buk-MB, Osa-1T, Peczora-2T/2TM, Strzała-10BM2, czy w zasadzie nowe T38 Stilet i Buk-MB3). Problem w tym, że systemy te opracowywane są na eksport i przez SZ RB nie są zamawiane.

Realnym wzmocnieniem białoruskiej obrony przeciwlotniczej było natomiast pozyskanie w 2018 r., z Rosji, kolejnej baterii systemu Tor-M2K. W latach 2011-2016 OPL RB otrzymały cztery baterie Tor-M2K (każda po 4 wozy bojowe 9A331K na kołowym nośniku MZKT-6922). Wszystkie systemy Tor-M2K (cztery baterie) weszły w skład sformowanego w 2017 r. 1146 Pułku OPL. Jak wspomniano z końcem 2018 r. 1146 Pułk otrzymał piątą baterię Tor-M2K. Pułk w składzie pięciu baterii Tor-M2K rozmieszczony jest w rejonie Ostrowca, z zadaniem, m.in., ochrony z powietrza tamtejszej elektrowni atomowej.

Łączność
W ostatnim czasie pojawiło się dużo nowinek technicznych w zakresie cyfrowej łączności i telekomunikacji zarówno szczebla taktycznego jak i operacyjnego. Przykładowo w ostatnim czasie opracowano m.in. dwie wersje pojazdów specjalistycznych: Kajman-KAS oraz Bogatyr-2. Kajman-KAS to mobilne centrum łączności szczebla taktycznego na bazie wozu Kajman, użyte w trakcie ćwiczeń „Tarcza Związku-2019” (Szczit Sojuza). Z kolei kombinowana radiostacja R-186 Bogatyr-2 na podwoziu MZKT-490100/V-1 miała zostać z powodzeniem wypróbowana, jako mobilny punkt dowodzenia, w czasie ćwiczeń „Zachód-2017” (Zapad).

W październiku 2019 r. wojskom łączności przekazano dużą partię nowoczesnych systemów łączności i telekomunikacji. W sumie ponad sto kołowych pojazdów specjalnych, w tym: mobilne radiostacje VHF R-181-50TU, przekaźniki radiowe R-434 Citrus, stacje łączności troposferycznej i satelitarnej R-432 Horizont, radiostacje R-186 Bogatyr-2 na kołowym podwoziu MZKT-49100-19 i R-186D „Dragon” na bazie lekko opancerzonego pojazdu chińskiej produkcji, a także P-240MB Kajman-KAS na bazie pojazdu opancerzonego Kajman.

W nowy sprzęt wyposażone są pododdziały z brygad i pułków łączności, które uczestniczą w cyklicznych, regionalnych białorusko-rosyjskich ćwiczeniach.

Siły Powietrzne
Duże zmiany w kierunku wzmocnienia potencjału bojowego zaszły w Siłach Powietrznych Białorusi. Przede wszystkim chodzi o pozyskanie z Rosji wielozadaniowych Su-30SM. Kontrakt na dostawę 12 Su-30SM podpisano w 2017 r. Nowe fabryczne maszyny z zakładów w Irkucku sukcesywnie przybywają do 61 Bazy Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej w Baranowiczach. W listopadzie 2019 r. przybyły cztery Su-30SM, dostarczone w dwóch parach (najpierw n/b 01 i 02, tydzień później n/b 03 i 04), co oznacza, że, zgodnie z planem, w ciągu trzech lat dostarczonych zostanie łącznie 12 samolotów (corocznie klucz z 4 Su-30SM).

Jeśli chodzi o flotę samolotów szkolno-bojowych to białoruskie SP otrzymują rosyjskie Jak-130. W maju 2019 w skład 116 Gwardyjskiej Szturmowej Bazy Lotniczej SP i OPL w Lidze weszły kolejne cztery Jak-130, tym samym SP dysponują obecnie pełną eskadrą 12 maszyn Jak-130. Jak-130 jest w istocie lekkim samolotem bojowym, z relatywnie dużym potencjałem bojowym jak na lekką maszynę, stąd nieprzypadkowo wchodzi w skład lotnictwa szturmowego, gdzie służą stare Su-25.

W ramach modernizacji floty śmigłowców na „Milex-2015” podpisano kontrakt na 12 rosyjskich Mi-8MTW-5. Maszyny zostały dostarczone do 2017 r. i wchodzą w skład 50 Mieszanej Bazy Lotniczej w Maczuliszczy.

Bezzałogowce
W ostatnich latach na Białorusi dokonał się istotny boom jeśli chodzi o systemy bezzałogowe, ale znowu, głównie z myślą o zagranicznych zamówieniach. Przykładowo na „IDEX-2019” zaprezentowano uzbrojony BSP Busieł-MB2, jednakże z myślą o kliencie zagranicznym. Tym niemniej krajowe BSP (np. Moskit, Busieł, Grif-1) służą w różnych resortach siłowych, także w SZ RB, już od lat.

Podsumowanie
Jak już wspomniano na początku analizy, przy mizerii gospodarczej i braku środków finansowych, głównym priorytetem armii jest utrzymanie jak najniższego kosztu modernizacji. Ma to bezpośredni wpływ na wybór tańszych wariantów modernizacji sprzętu, niż droższych, a zatem głębiej zmodernizowanych. Przykładowo dla Sił Operacji Specjalnych wybrano tanią wersję modernizacji BTR-70 siłami 140. Zakładu Remontowego, a więc BTR-70BM1 (m.in. z nowym silnikiem i cyfrową radiostacją R-181-50TU Drofa), zamiast chociażby starej wersji Kobra-K tychże zakładów z nowym silnikiem i modułem bojowym z armatą 30 mm. Kobra-K wystawiana była na „Sofex-2002” i „Milex-2003”, testowana na białoruskich ćwiczeniach „Berezyna-2002”, i jak inny zaawansowany sprzęt przeznaczona na eksport (w 2007 sprzedano do Sudanu 2 Kobra-K). W wielu przypadkach problemem nie są więc zdolności białoruskiego kompleksu przemysłowo-naukowego, ale chroniczny brak środków na rozwój i produkcję seryjną. Brak finansowania jest głównym powodem przeciągania się realizacji kontraktu z 2015 r. na przekazanie rosyjskich 32 BTR-82A (900 tys. $ za każdy). Kontrakt miał zostać zrealizowany w 2016 r. podczas gdy jeszcze w 2017 r., o czym informowała strona rosyjska, ani jedna maszyna nie została dostarczona na Białoruś. Ponieważ zdecydowano się na tańsze rozwiązanie - modernizację BTR-70 do wersji BTR-70BM1 (300 tys. $ za każdy) - status kontraktu jest dotąd niejasny, ale wydaje się, że nie został dotąd zrealizowany i być może już nie będzie (32 BTR-82A na które nie było środków, zastąpiono znacznie tańszymi 32 BTR-70BM1).

Drugim ważnym czynnikiem wpływającym na kierunki modernizacji (dobór partnerów, zakres współpracy) są oczywiście decyzje natury politycznej.