Uchybienia przy zamówieniach obronnych – Komisja Europejska wszczyna postępowanie przeciwko Polsce

Komisja Europejska podjęła we czwartek decyzję o przesłaniu do Polski, Danii, Holandii, Portugalii i Włoch wezwań do usunięcia uchybienia w związku z niestosowaniem lub nieprawidłowym stosowaniem unijnych przepisów dotyczących zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa – poinformowały w czwartek służby prasowe KE

W przypadku Polski, Portugalii i Włoch postępowania dotyczą – jak podano w komunikacie – udzielenia "szeregu zamówień w dziedzinie obronności dostawcom krajowym, z naruszeniem dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie obronności".

Zgodnie z tą dyrektywą instytucje zamawiające są zobowiązane – poza ściśle określonymi sytuacjami wyjątkowymi – stosować przy udzielaniu zamówień jedną z procedur udzielania zamówienia przewidzianych w art. 25 dyrektywy 2009/81/WE w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. Zamawiający są także zobowiązani zapowiadać wszczęcie procedury, publikując ogłoszenie o zamówieniu w bazie danych Tenders Electronic Daily (TED).

Wspomniany art. 25 dyrektywy mówi, że podczas udzielania zamówień instytucje lub podmioty zamawiające stosują krajowe procedury dostosowane do celów dyrektywy. Owe instytucje lub podmioty udzielają zamówień stosując procedurę ograniczoną lub procedurę negocjacyjną z publikacją ogłoszenia o zamówieniu. W pewnych okolicznościach jest możliwe udzielanie zamówień w drodze dialogu konkurencyjnego, a w szczególnych przypadkach i okolicznościach zamawiający może stosować procedurę negocjacyjną bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu.

Z kolei w przypadku Danii i Holandii KE jest zaniepokojona faktem, że oba te państwa wprowadziły nieuzasadnione wymogi offsetowe, żądając rekompensat od dostawców z innych państw w razie zakupu od nich sprzętu wojskowego. Jak podkreślają służby prasowe KE, wymogi offsetowe to środki wprowadzające ograniczenia utrudniające swobodny przepływ towarów i usług. Godzą one zarówno w przepisy Traktatu o UE, jak i w prawidłową transpozycję i stosowanie przedmiotowej dyrektywy.

Unijna komisarz ds. rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) Elżbieta Bieńkowska cytowana w komunikacie prasowym podkreśliła: Zapewnienie, by środki publiczne na obronność były wydajnie wydatkowane, leży w interesie wszystkich stron: organów publicznych, sektora obronności, a przede wszystkim obywateli. Skuteczne wdrożenie dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie obronności może przyczynić się do właściwego wydawania pieniędzy podatników i do zwiększenia konkurencyjności europejskiego sektora obronnego, w tym wielu działających w nim MŚP.

Państwa członkowskie mają teraz dwa miesiące na ustosunkowanie się do argumentów przedstawionych przez KE. To typowy termin w przypadku postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Rozpoczynają się one – tak jak w tym przypadku – od wystosowania do danego państwa prośby o informacje ("wezwania do usunięcia uchybienia").

Jeżeli Komisja Europejska uzna przekazane informacje za niezadowalające i stwierdzi, że dane państwo członkowskie nie spełnia swoich zobowiązań wynikających z prawa UE, może przesłać formalne wezwanie do zapewnienia zgodności z prawem UE ("uzasadnioną opinię") i poinformowania Komisji o środkach podjętych w celu zastosowania się do jej wezwania w określonym terminie, wynoszącym zazwyczaj dwa miesiące.

Gdyby państwo nie zapewniło zgodności z prawem UE, KE może podjąć decyzję o skierowaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości. Jednak w ok. 95 proc. spraw o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskie wywiązują się ze swoich obowiązków wynikających z unijnego prawodawstwa, zanim sprawy te zostaną przekazane do Trybunału. Jeżeli w Trybunale zapadnie wyrok przeciwko państwu członkowskiemu, musi ono podjęć niezbędne środki w celu zastosowania się do orzeczenia.

Zgodnie z unijnymi przepisami zamówienia publiczne o wartości powyżej pewnego progu muszą być przedmiotem publicznych przetargów prowadzonych z poszanowaniem zasad przejrzystości, równego traktowania i niedyskryminacji. Dyrektywa w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie obronności zawiera szczegółowe europejskie przepisy w zakresie zamówień publicznych na broń, amunicję i materiały wojenne (oraz związane z nimi roboty budowlane i usługi) na potrzeby obronności. Określono w niej również ramy prawne zamówień publicznych na newralgiczne dostawy, roboty budowlane i usługi do celów bezpieczeństwa.

W przypadku wymagań offsetowych (lub równoważnych środków) umowa o udzieleniu zamówienia może zawierać jedynie wymóg realizacji jej części w kraju odbiorcy w oparciu o lokalne zasoby, jeżeli taki środek jest niezbędny, jeżeli nie jest możliwe uzyskanie tego samego rezultatu przy zastosowaniu mniej restrykcyjnych środków i jeżeli środek ten nie wpływa negatywnie na konkurencję w zakresie produktów niewojskowych.

Komisja Europejska podkreśla, że uważnie monitoruje stosowanie dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa (2009/81/WE) oraz dyrektywy w sprawie transferów produktów związanych z obronnością w UE (2009/43/WE). Jest to związane m.in. z przedstawionym w listopadzie 2016 r. Europejskim planem działań w sektorze obrony, w którym KE dąży do rozwoju otwartego i konkurencyjnego rynku obronnego w Europie.