"Obrona przeciwrakietowa w polskiej perspektywie"

Przedstawiana książka ma 495 stron. Składa się z ośmiu wydzielonych problemowo rozdziałów, przedmowy ministra obrony narodowej Tomasza Siemoniaka, wstępu Roberta Kupieckiego oraz kończącego pracę indeksu rzeczowego.  Redaktorem opracowania, wydanego przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, jest Robert Kupiecki – z wykształcenia historyk i politolog, od 1994 roku w służbie zagranicznej, między innymi jako zastępca ambasadora w Stałym Przedstawicielstwie RP przy NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej w Brukseli (1999-2004) oraz dyrektor Departamentu Polityki Bezpieczeństwa (2004-2008). W latach 2008-2012 pełnił funkcję ambasadora nadzwyczajnego i pełnomocnego w Stanach Zjednoczonych.

Redaktor tomu wychodzi ze słusznego założenia, że obrona przeciwrakietowa – zarówno w wymiarze technicznym, jak i wojskowym oraz politycznym, pozostaje „ważnym przedmiotem badań i analiz międzynarodowych” (dość przypomnieć, że pierwsze koncepcje – w Wielkiej Brytanii – narodziły się pod koniec II wojny światowej). Co ciekawe, w Polsce do tej pory powstało niewiele prac na ten temat, a te istniejące nie zapewniają pogłębionej analizy, lecz co najwyżej stanowią powtórzenie opinii innych (szczególnie anglosaskich). Sytuacja ta jest o tyle dziwna, że przecież Polska sama zaangażowana jest w kwestie systemów antyrakietowych i to w trzech wymiarach: z perspektywy narodowej, z perspektywy NATO, które również konstruuje tego rodzaju system obrony ale także– począwszy od ery prezydenta George`a W. Busha (2001-2009) – jako element składowy systemu antyrakietowego Stanów Zjednoczonych.

Przejdźmy jednak do samej książki. Porusza ona szereg wątków, w tym wprowadzenie do tematu, a więc podstawowe definicje, charakterystykę rakiet balistycznych (w tym ich typologię) oraz, między innymi, ogólne cechy systemów obrony przeciwrakietowej, ich funkcję oraz rodzaje. W monografii zbiorowej zawarto również prezentację obrony przeciwrakietowej w perspektywie historycznej – począwszy od wspomnianych lat czterdziestych i niezwykle wizjonerskiej, acz nigdy nie zweryfikowanej operacyjnie koncepcji przechwytywania w locie rakiet V-2.  Nie zabrakło przedstawienia genezy kolejnych systemów, ze szczególnym naciskiem położonym na te powstałe w Stanach Zjednoczonych (i w mniejszym stopniu w Związku Radzieckim). W pracy odniesiono się także do współczesnych doświadczeń wybranych państw, w tym Stanów Zjednoczonych, Federacji Rosyjskiej (ZSRR) oraz wybranych państw Bliskiego Wschodu i Azji.  Jeden z rozdziałów poświęcono również kwestii systemów antyrakietowych w polityce i działaniach NATO, choć bardziej z perspektywy Sojuszu niż państw wchodzących w jego skład.

Teksty sprawnie ze sobą współgrają i stanowią spójną całość. Powtórzeń jest niewiele (aczkolwiek występują, czego jednak w monografii wieloautorskiej na ogół uniknąć się nie da). Artykuły napisane są dobrym i przystępnym nawet dla laika językiem, niedociągnięć jest niewiele (przedstawione poniżej).  Widać wyraźnie, że autorzy mają stosowne doświadczenie i wiedzę. Co ważne, przygotowane artykuły nie cierpią na hermetyczność, która dotyka wiele prac mających aspiracje naukowe (a tak jest w tym przypadku, pomimo nazywania przez redaktora tomu poszczególnych artykułów esejami). Oznacza to, że bez większych problemów zapoznać się z nimi mogą osoby, które nie mają wiedzy na prezentowane tematy, a chcą ją uzyskać. To niewątpliwie mocna strona książki, dobrze opracowanej i wydanej.

Nie obyło się jednak bez pewnych niezręczności. Widać, że autorzy mają doświadczenie, ale ma ono charakter bardziej humanistyczny niż techniczny i „branżowy”. Stąd określanie typów okrętów klasami (s. 30, s. 401) oraz „latających bomb” (lub „latających torped”, jak pisała o nich brytyjska prasa) V-1 rakietami (s. 151, s. 429). Być może drobnym, ale jednocześnie frustrującym dla technologicznych purystów będą takie błędy, jak nazywanie okrętów „klasy Kidd” krążownikami (s. 403), podczas gdy ten sam autor wcześniej poprawnie określa je mianem niszczycieli (s. 401).  Za lapsus językowy lub błąd wynikający z niedoświadczenia uznać można „17 baterii AMX30” w służbie sił obrony przeciwlotniczej Arabii Saudyjskiej (s. 392), podczas gdy mowa zapewne o wyrzutniach rakiet ziemia-powietrze lub o działach przeciwlotniczych kal. 30 mm na platformie czołgu AMX-30. Są to jednak drobiazgi techniczne, nie wpływające na ogólny odbiór poszczególnych prac.

Pewien niedosyt pozostawia brak artykułu, który traktowałby o strategicznych i technicznych aspektach systemów antyrakietowych, ich wpływie na Polskę w świetle rosyjskiej doktryny oraz dostępnych i planowanych sił i środków. Przedstawienie stojących wobec Polski zagrożeń, zestawionych z oficjalnymi planami i ich krytyczną analizą byłoby niezwykle cenną lekturą. Można także podnieść sprawę zakresu doboru źródeł, mocno zorientowanego na prace anglosaskie. Chociaż na kolejnych stronach mowa jest o polityce takich państw jak Rosja czy Chiny, na próżno szukać materiałów źródłowych w innym języku jak angielski, a przecież w ten sposób ulatuje percepcja konkretnych państw. Z perspektywy polskiej brak pogłębionej analizy chińskiej percepcji można wybaczyć, ale rosyjskiej już nie. Pokazanie jak rosyjscy decydenci, wojskowi oraz naukowcy patrzą na analizowane kwestie byłoby znacznie bardziej wartościowe z punktu widzenia Polski, niż przedstawienie tego, co o rosyjskiej percepcji myślą badacze anglosascy.

Podsumowując, pomimo odchodzenia przez artykuły od tematu głównego, a więc od polskiej perspektywy, praca wydana przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych stanowi najlepsze na rynku polskim kompendium wiedzy o systemach przeciwrakietowych – tak w wymiarze (trochę) technicznym, jak i politycznym.  Tym samym każdy, kto chce w przystępny i zrozumiały sposób uzyskać wiedzę na przedstawiony temat nie powinien czuć się po lekturze rozczarowany.

Redakcja: Robert Kupiecki

Tytuł: Obrona przeciwrakietowa w polskiej perspektywie

Wydawca: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

Liczba stron: 495

ISBN: 978-83-64895-40-1

SPIS TREŚCI

Tomasz Siemoniak 

Przedmowa (s. 7–8)

Robert Kupiecki

Wstęp (s. 9–14)

Katarzyna Hołdak, Marcin Andrzej Piotrowski

Rozdział 1. Obrona przeciwrakietowa. Podstawowe zagadnienia (s. 15–64)

Katarzyna Hołdak

Rozdział 2. Obrona przeciwrakietowa w perspektywie historycznej (s. 65–136)

Piotr Pacholski

Rozdział 3. Obrona rakietowa – przeciw czemu? Ewolucja zagrożeń rakietowych (s. 137–198)

Paweł Durys

Rozdział 4. Obrona przeciwrakietowa NATO. Wyzwania multilateralizmu (s. 199–252)

Grzegorz Kozłowski

Rozdział 5. Współczesne amerykańskie podejście do obrony przeciwrakietowej (s. 253–304)

Elżbieta Gryzio

Rozdział 6. Obrona przeciwrakietowa a stosunki amerykańsko-rosyjskie w dziedzinie kontroli zbrojeń i rozbrojenia (s. 305–372)

Marcin Andrzej Piotrowski

Rozdział 7. Obrona przeciwlotnicza i przeciwrakietowa w doświadczeniach wybranych państw Bliskiego Wschodu oraz Azji (s. 373–418)

Robert Kupiecki

Rozdział 8. Obrona przeciwrakietowa w polskiej perspektywie. Działania własne, współpraca z USA i NATO (s. 419–477)

*     *     *

Noty o autorach (s. 479–481)

Indeks rzeczowy (s. 483–495)