- W interesie państwa polskiego jest zwiększanie kompetencji i praworządności instytucji ukraińskich. Wpływa to korzystnie na efektywne zarządzanie wspólną granicą, która jednocześnie zamyka obszar NATO i UE na wschodzie. Zarówno w obliczu nowych wyzwań bezpieczeństwa, jak i rosyjskiej agresji, konieczne jest również zacieśnianie więzi pomiędzy służbami z państw Europy Środkowo-Wschodniej - ocenił Ziemowit Jóźwik, ekspert Instytutu Kościuszki, koordynator projektu.
Eksperci kijowskich warsztatów zgodnie podkreślali, że stabilna sytuacja na Ukrainie to istotny element z punktu widzenia bezpieczeństwa państw Sojuszu. Jak podkreślił obecny na konferencji Michael Gaul, Starszy Doradca ds. Strategii w Departamencie Nowych Wyzwań Bezpieczeństwa NATO:
- Bezpieczeństwo granic jest coraz ważniejszym elementem strategii NATO. Stabilna i bezpieczna Ukraina to klucz do bezpieczeństwa NATO. Naruszenia w tym obszarze wpływają negatywnie na cały świat zachodni.
Ważną rolę naszego wschodniego sąsiada w tym kontekście podkreślił również Jehor Bożok, szef misji Ukrainy do NATO, który ocenił, że bezpieczeństwo granic Ukrainy powinno być rozważane szerzej – jako bezpieczeństwo granic całej wschodniej flanki NATO.
Jak pokazują dane, Sojusz przeznacza znaczne fundusze na wsparcie finansowe ukraińskich starań w zakresie wzmocnienia zdolności defensywnych. Ukraina jest najaktywniejszym partnerem specjalnego programu NATO, prowadzonego w ramach działalności naukowo-badawczej (NATO Science for Peace and Security Programme). NATO SPS wspiera 36 projektów badawczych w dziedzinie bezpieczeństwa o wartości 12 mln euro. Co ciekawe, przed rokiem 2014 to Rosja była głównym beneficjentem NATO SPS – mimo jawnie wrogiego stosunku do Sojuszu.
Wobec nowych wyzwań bezpieczeństwa, o których rozmawiali uczestnicy kijowskich warsztatów, nieuniknionym tematem okazał się również narastający w Europie kryzys migracyjny. Pojawiające się w tym kontekście obawy związane z tworzeniem się nowych szlaków migracyjnych od strony wschodnich granic UE i NATO skomentował generał Wasyl Serwatiuk, pierwszy zastępca szefa Państwowej Przygranicznej Służby Ukrainy:
- Obecnie tylko 0,1 % nielegalnych imigrantów przybywa do Unii Europejskiej przez granicę ukraińską. Niemniej jednak, obserwujemy również działania Rosji zmierzające do utworzenia sztucznego szlaku migracyjnego przebiegającego przez Ukrainę. Ich celem jest storpedowanie zbliżenia z Unią Europejską i spowolnienie procesu liberalizacji wizowej.
W podobnym tonie wypowiadał się też Ibrahim Vurgun Kavlak, dyrektor tureckiego Stowarzyszenia na rzecz Solidarności z Azylantami i Migrantami (SGDD-ASAM), który stwierdził, że w wyniku zwiększających się środków bezpieczeństwa w państwach UE, może powstać nowy czarnomorski szlak migracyjny, który skieruje falę migrantów zmierzających do Skandynawii w kierunku Polski, Ukrainy i Białorusi. Gen. Serwatiuk potwierdził, że już teraz na Ukrainie pojawiła się nowa kategoria imigrantów - Syryjczycy z paszportami tureckimi. Sprzyja temu zjawisku ruch bezwizowy między Turcją i Ukrainą.
Istotnym punktem dyskusji były również kwestie związane z zapobieganiem i sposobami walki z korupcją. Jak podkreślali uczestnicy konferencji, łapówkarstwo to obecnie jedna z największych bolączek Ukrainy. W ocenie Wiktora Czumaka, członka Komitetu ds. Zapobiegania i Walki z Korupcją w ukraińskiej Radzie Najwyższej, Ukraina ma dwóch głównych wrogów, wewnętrznego - korupcję i zewnętrznego - Rosję, która jest agresorem.
Wysoki poziom korupcji za naszą wschodnią granicą znacznie utrudnia wdrażanie niezbędnych reform, jest również jednym z głównych elementów braku zaufania społeczeństwa do władz. Wśród rekomendacji w zakresie zwalczania tego problemu, eksperci wskazywali głównie na potrzebę prowadzenia szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, promowania etycznych postaw i wzrostu płac urzędników administracji państwowej. Istotne w tym kontekście jest również wprowadzenie cywilnej kontroli nad Państwową Przygraniczną Służbą Ukrainy i zaangażowanie w międzynarodową współpracę antykorupcyjnych agend rządowych. Polskie instytucje już od wielu lat współpracują w tym zakresie ze swoimi ukraińskimi odpowiednikami. Poza wsparciem szkoleniowym, proces ten odbywa się między innymi poprzez wymianę informacji, doświadczeń i dobrych praktyk.
Walka z wszechobecną korupcją wymagać będzie od ukraińskich władz wiele determinacji, a także długiej i żmudnej pracy, zwłaszcza że, jak pokazał Euromajdan, oczekiwania społeczeństwa względem politycznych decydentów rosną. Proces ten nie będzie łatwy również dla obywateli, ponieważ warunkowany jest jedną z najbardziej złożonych kwestii – zmianą postaw.
Warsztaty NATO ARW, które odbyły się w dn. 25-26 lutego w Kijowie, były częścią prowadzonego przez Instytut Kościuszki projektu „Nowe wyzwania dla bezpieczeństwa granic”. Konferencja zgromadziła ponad 50. ekspertów instytucji publicznych, organizacji międzynarodowych oraz pozarządowych. Rezultatem kijowskiej dyskusji będzie raport zawierający rekomendacje dla ukraińskich służb (Państwowej Służby Granicznej i Państwowej Służby Podatkowej Ukrainy) w zakresie odporności na korupcję oraz przejrzystości funkcjonowania. Publikacja zostanie wydana przez Instytut Kościuszki.
Konferencja w Kijowie była współfinansowana ze środków „The NATO Science for Peace and Security Programme”. Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym Ministra Spraw Zagranicznych RP, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Komendy Głównej Straży Granicznej RP, Państwowej Przygranicznej Służby Ukrainy, Transparency International Ukraina. Oficjalnym partnerem projektu jest również firma Pentacomp – lider w zakresie zaawansowanych rozwiązań informatycznych dla służb granicznych posiadający certyfikat NATO NCAGE. Patroni medialni: Euractiv Polska, Defence24.pl, Biznes Alert.pl, Europejska Pravda.
