Dokument podpisany 26 lipca przez prezydenta, a wcześniej zatwierdzony przez parlament, nie tylko powołuje do życia Siły Operacji Specjalnych Ukrainy w strukturach Sił Zbrojnych Ukrainy. Ustanowił też 29 lipca świętem nowej formacji i określił jej zakres kompetencji, które mają być bardzo szerokie. Łączyć będą one nie tylko działania typowe dla formacji specjalnych w innych krajach, ale też wojnę informacyjną, operacje wywiadowcze czy antypirackie. Wśród uprawnień znalazła się również możliwość wykorzystania broni i sprzętu wojskowego na terenie kraju - także w czasie pokoju. Co istotne, na tej samej konferencji na której ogłoszono powstanie sił specjalnych prezydent zapowiedział, że w obliczu spodziewanej inwazji na kraj formacja ta będzie koordynować tworzenie sił partyzanckich.

Unifikacja i konsolidacja wojsk specjalnych

O ile ustawa podpisana przez prezydenta dość jasno określa zadania i możliwości nowej formacji specjalnej, to dokumenty wykonawcze dookreślające kompetencje, sposoby i zakres finansowania oraz jej liczebność pozostają niejawne. Mają one charakter tajnych dekretów prezydenta.

W rozmowie z ukraińską gazetą „Wiesti” szef Służby Wywiadu Zagranicznego Ukrainy, Mykoła Małomuż stwierdził, że Siły Operacji Specjalnych powinny liczyć 12-15 tys. operatorów zdolnych do prowadzenia działań bojowych i kolejne 1,5-2 tys. specjalistów od wywiadu, walki informacyjnej i innych zadań niebojowych. Zdaniem Małomuża operatorów powinno się rekrutować przede wszystkim z weteranów działań w Afganistanie i Donbasie oraz uczestników licznych misji pokojowych w jakich brały udział siły ukraińskie.

Bazę osobową dla Sił Operacji Specjalnych będą tworzyć przede wszystkim obecne oddziały specjalne i służby wywiadowcze, podzielone pomiędzy różne rodzaje sił zbrojnych i innych resortów siłowych.

Jeśli chodzi o operatorów formacji specjalnych, to naturalną bazą rekrutacyjną są obecnie istniejące oddziały, których zadania mają być realizowane przez nowy, zintegrowany rodzaj sił zbrojnych. Jeśli chodzi o ukraińską armię, to posiada ona 3. i 8. Samodzielne Pułki Specnazu, które prawdopodobnie zostaną rozwinięte do wielkości brygad, zgodnie z wcześniejszymi planami, tworząc trzon Sił Operacji Specjalnych. Sztabowi Generalnemu podlega 140. Specjalne Centrum Szkoleniowe. Marynarka Wojenna Ukrainy dysponuje 73. Morskim Centrum Operacji Specjalnych oraz 801. Pododdziałem Antydywersyjnym. W składzie wojsk powietrznodesantowych, piechoty zmechanizowanej i morskiej znajdują się też samodzielne pododdziały rozpoznawcze i specjalistyczne, które mogą być włączone do struktur Sił Operacji Specjalnych. Można wśród nich wymienić np. 502. Samodzielny Batalion Walki Radioelektronicznej.

Ze względu na kompetencje i doświadczenie istotne znaczenie w nowej formacji będzie miał 10. Samodzielny Oddział Specnazu, podlegający bezpośrednio Głównemu Zarządowi Wywiadu. Była to dotąd jedyna formacja mogąca realizować praktycznie niczym nieograniczone zadania poza granicami Ukrainy. Obecnie podobne kompetencje ma uzyskać całość Sił Operacji Specjalnych.

Kolejny istotny komponent włączony do tych sił, to różnego typu formacje specjalne podlegające dotąd MSW Ukrainy. Jest ich obecnie kilkanaście i realizują rozległy zakres zadań. Należy się spodziewać pozostawienia formacji zajmujących się sprawami kryminalnymi, walką z chuliganami czy ochroną sądów (takie jak np. „Jastrząb” czy „Jaguar”). Natomiast ze względu na przekazanie Siłom Operacji Specjalnych kompetencji takich jak walka z terroryzmem, wywiad czy ochrona instalacji jądrowych z pewnością znajdą się w ich strukturze oddziały takie jak „Wega” i „Omega” (antyterrorystyczne), „Skorpion” (ochrona instalacji i elektrowni jądrowych), „Skat” (specjalny batalion płetwonurków, chroniący instalacje podwodne, porty i tamy), batalion górski „Kobra” czy pododdziały rozpoznawcze i wywiadowcze MSW Ukrainy. W związku z kompetencjami dotyczącymi zwalczania przemytu, działaniami morskimi i piractwem z pewnością rekrutacja obejmie również Państwową Straż Graniczną.

Zadania Sił Operacji Specjalnych Ukrainy – walka w kraju, za granicą i w Internecie

Na czele zadań stawianych przed nowym rodzajem sił zbrojnych znalazły się kwestie bezpieczeństwa ambasad, placówek dyplomatycznych, ich pracowników oraz innych obywateli ukraińskich znajdujących się poza granicami kraju. Dotyczy to zarówno ochrony, jak też ewakuacji. Do tego należy dodać ratowanie zakładników i działania antyterrorystyczne, zarówno za granicą, jak też na terenie kraju. W zakres ich obowiązków wchodzą też operacje antypirackie czy odbijanie zakładników ma morzu. Odrębną kwestię stanowi walka z przemytem narkotyków i broni, w tym broni masowego rażenia.

Wiele kontrowersji wzbudza wskazanie wśród kompetencji wojsk specjalnych tworzenia sił partyzanckich i ruchu oporu na terenach zajętych przez przeciwnika oraz prowadzenie działań informacyjno-psychologicznych i wywiadowczych. Obejmuje to również werbowanie do tajnej współpracy obywateli - zarówno Ukrainy, jak i innych państw.

W działaniach propagandowo-psychologicznych mają być wykorzystywane „technologie podwójnego zastosowania” oraz internet i inne masowe media informacyjne. Celem jest m. in. „przejście do informacyjnej ofensywy”, gdyż jak podkreśla wielu ekspertów, Ukraina obecnie jedynie broni się przed rosyjską i separatystyczna propagandą, co trudno uznać za realne prowadzenie „walki informacyjnej”. 

Speckompetencje i specfinansowanie?

Ustawa daje Siłom Operacji Specjalnym Ukrainy liczne narzędzia do realizacji wymienionych działań, jednak dokładny zakres kompetencji i środków, a nawet liczebność tej formacji, są objęte tajemnicą. Już obecnie wiadomo, że siły specjalne będą miały prawo użycia broni i sprzętu wojskowego na terenie kraju oraz poza jego granicami również w czasie pokoju. Daje to dostęp do środków, z których nie mogą korzystać inne formacje mundurowe.

Ukraińskie ministerstwo obrony podkreśla, że formacja ma działać przede wszystkim za granicą, co ma przekształcić Ukrainę z przedmiotu geopolityki, w jej podmiot. Jest to bezpośrednie nawiązanie do konfliktu z Rosją i zajęcia przez ten kraj Krymu oraz wspierania separatystycznych bojowników we Wschodniej Ukrainie. Podobnie jak zawarcie wśród kompetencji Sił Operacji Specjalnych w zakresie tworzenia ruchu oporu na terenach kraju zajętych przez agresora.

Dokładna liczebność, budżet oraz uzbrojenie i wyposażenie nowej formacji pozostają tajemnicą. Kwestie te mają zostać ujęte w formie tajnych dekretów prezydenckich - dla zachowania tajemnicy. Regulacje w tym zakresie, jak również w kwestii uprawnień, mają być w pełni zgodne ze standardami NATO i UE. Rekrutacja przebiegać ma na podstawie kontraktu, jak i poboru. Finansowanie będzie realizowane z budżetu Ministerstwa Obrony, któremu Siły Operacji Specjalnych podlegają.

Tworząc strukturę nowej formacji specjalnej Ukraińcy korzystali z doświadczeń sojuszników, bazując na rozwiązaniach wykorzystywanych przez amerykański US SOCOM (United States Special Operations Command), ale też m.in. polskie Wojska Specjalne. W obecnej chwili nowy rodzaj sił zbrojnych czekają przemiany zarówno w zakresie organizacji, dowodzenia, jak i wyposażenia. Sprzęt zostanie w przyszłości ujednolicony w znacznym stopniu, podobnie jak umundurowanie i wyposażenie.

W obecnej chwili można się spodziewać, że uzbrojenie i wyposażenie Siły Operacji Specjalnych odziedziczą po formacjach z których zostały utworzone. Niewykluczone jest wprowadzenie na szeroką skalę w tym rodzaju wojsk wyposażenia zgodnego ze standardami NATO, w tym również broni korzystającej ze standardowych dla sojuszu kalibrów. Jest to o tyle łatwe, że Ukraina produkuje broń np. w kalibrze 5,56 mm NATO, która została w niewielkiej ilości wprowadzona na wyposażenie wybranych formacji. To kwestia o tyle istotna, że Siły Operacji Specjalnych mają mieć również możliwość wspierania wojsk sojuszniczych - zwłaszcza w operacjach specjalnych. Podobne doświadczenia miała polska jednostka GROM, która wraz z amerykańskimi specjalsami brała niejednokrotnie udział w działaniach na terenie Iraku czy Afganistanu. Jak wskazuje polskie doświadczenie, jest to dobra metoda unowocześnienia najbardziej formacji specjalnych, ale też uzyskania szacunku i uznania wśród sojuszników.