Pancerna pięść NATO. Ile czołgów naprawdę mają USA? [ANALIZA]

Produkcja czołgów w USA

Na pierwszy ogień przyjrzyjmy się pancernemu potentatowi w NATO - Stanom Zjednoczonym Ameryki. Jak przedstawiają się możliwości USA w porównaniu do państw Europy Zachodniej? Żeby udzielić wyczerpującej odpowiedzi na to pytanie, należy zadać kolejne. Ile czołgów rodziny M1 Abrams wyprodukowano na potrzeby Sił Zbrojnych USA w latach 1979-1993?

W 1989 roku U.S. Army posiadała około 14 tys. czołgów. Na tę liczbę składały się różne wersje M60 i M1. W latach 1979-1993 Siły Zbrojne USA przyjęły na uzbrojenie około 8,8 tys. M1 różnych wersji. W źródłach pojawiają się również trudne do zweryfikowania informacje, że od 1999 r. miano dostarczyć U.S. Army jeszcze dodatkowe 240 nowych M1A2SEPv1, nim rozpoczęto proces przebudowy do tego standardu zmagazynowanych M1, M1IP, M1A1 i M1A2.

Zsumowanie powyższych liczb oznaczałoby, na potrzeby Sił Zbrojnych USA powstały 9034 czołgi M1 różnych wersji, choć należy podkreślić, że liczba ta jest trudna do zweryfikowania. Za pewnik należy więc brać 8794 egzemplarzy M1 zbudowanych dla U.S. Armed Forces.

Podane poniżej liczby M1 wyprodukowanych na potrzeby U.S. Army dotyczą tylko maszyn zbudowanych od podstaw, a nie przerobionych ze starszych wariantów.

• 3273 M1;
• 894 M1IP;
• 4550 M1A1/M1A1HA/M1A1HA+/M1A1HC;
• 77 M1A2;
• 240 M1A2SEPv1.

W latach 1979-1993 zakłady LATP (Lima Army Tank Plant, dziś znane jako Joint Systems Manufacturing Center, JSMC) w mieście Lima w stanie Ohio oraz DATP (Detroit Arsenal Tank Plant) w Detroit w stanie Michigan osiągnęły maksymalny poziom produkcji, tj. 840 czołgów rocznie. Oczywiście nie każdego roku udawało się osiągać takie liczby.

Program M1 został tak zorganizowany, aby średnia produkcja wynosiła powyżej 75 czołgów miesięcznie. Natomiast w razie potrzeby zakłady miały mieć możliwość, by tę liczbę podwoić.

Obecnie U.S. Army modernizuje czołgi do najnowszego standardu oznaczonego jako M1A2SEPv3. Jednocześnie określenie „modernizacja” nie tłumaczy istoty procesu, którego efektem jest powstanie de facto fabrycznie nowego czołgu.

Wynika to z faktu, że kadłuby starszych wersji są cięte i spawane na nowo. Konieczność ta wynika z istotnych zmian konstrukcyjnych, które wprowadzono w M1. Natomiast stare wieże są złomowane i zastępowane całkowicie nowymi. Różnice w wieżach różnych generacji są zbyt poważne, aby modernizacja poprzez przebudowę była technicznie i ekonomicznie uzasadniona.

W 2018 r. zamówiono 120 sztuk M1A2SEPv3, w 2019 168, w 2020 165, w 2021 67, a w 2022 91. W 2023 r. planowano zamówić 96 egzemplarzy, a w 2024 105 kolejnych. Oznacza to, że obecnie U.S. Army przewiduje, że otrzyma 812 maszyn w standardzie M1A2SEPv3, jednak z całą pewnością można założyć, że będą zamawiane kolejne, bowiem produkcja M1A2SEPv3 ma trwać aż do zakończenia prac i rozpoczęcia produkcji nowego czołgu o nazwie M1A3.

Wyprodukowanie w ciągu 6 lat około 812 wozów oznacza, że zakłady Joint Systems Manufacturing Center są w stanie produkować około 135 czołgów rocznie dla U.S. Army, a to przy założeniu, że obecne moce produkcyjne zostaną utrzymane. Do tej liczby należy doliczyć również czołgi produkowane na eksport. Przykładowo, Polska zamówiła 250 egzemplarzy M1A2SEPv3, które mają być wyprodukowane od podstaw jako fabrycznie nowe i dostarczone w latach 2025-2026 (w rzeczywistości produkcja najprawdopodobniej rozpoczęła się już w 2023). Możemy więc założyć, że zbudowanie tych maszyn potrwa łącznie 3 lata, co daje średnią na poziomie 83 czołgów rocznie.

Do tego należy doliczyć już realizowane zamówienia eksportowe. 222 sztuki M1A1SA trafią do Maroko, gdzie zamówiono również 162 czołgi w nowszej konfiguracji M1A2M. Tajwan nabył 108 M1A2T, Australia zakupiła 75 egzemplarzy M1A2SEPv3, a Rumunia 54 sztuki M1A2R. Do tego dochodzi trwająca modernizacja 218 kuwejckich M1A2 do standardu M1A2K. Z dokumentów wynika też (choć nie jest to do końca jasne), że kraj ten mógł zamówić 218 dodatkowych czołgów w tym wariancie. Arabia Saudyjska modernizuje 373 egzemplarze M1A2 do standardu M1A2S, a także zamówiła z USA kolejne 222 sztuki w tożsamej specyfikacji.

Oczywiście część z tych kontraktów została już zrealizowana. Ponadto, należy pamiętać, że spośród wymienionych zamówień najprawdopodobniej tylko 250 czołgów M1A2SEPv3 dla Polski będzie maszynami całkowicie nowymi, natomiast pozostałe powstaną poprzez przebudowę skorup starszych wersji znajdujących się w rezerwie strategicznej USA.

Drugim ośrodkiem produkcji M1 jest Egipt. W zakładach nr 200 w Kairze do dziś wyprodukowano co najmniej ok. 1360 egzemplarzy M1A1. Program ten ma zamknąć się liczbą 1500 sztuk. Po zakończeniu produkcji ma rozpocząć się modernizacja tych maszyn do standardu M1A2. Wozy dla Egiptu najprawdopodobniej otrzymają oznaczenie M1A2E.

Trzeba pamiętać, że w razie potrzeby zakłady nr 200 w Egipcie mogą wspomagać produkcję M1 również na potrzeby USA oraz ich sojuszników, bowiem fabryka ta funkcjonuje w ramach umowy o tzw. koprodukcji pomiędzy USA i Egiptem.

Pancerne rezerwy USA

Stany Zjednoczone dysponują mnóstwem składnic i magazynów sprzętu wojskowego przesuniętego do rezerwy. Czołgi podstawowe M1 Abrams składowane są głównie w Sierra Army Depot (SIAD) oraz Anniston Army Depot (ANAD). Ten ostatni jest również zakładem remontowym ciężkiego sprzętu pancernego. Pojazdy tam przechowywane głównie oczekują na remonty oraz przygotowanie do wysyłki do Joint Systems Manufacturing Center, gdzie przechodzą modernizację.

Na podstawie dostępnych zdjęć satelitarnych można określić, że w Sierra Army Depot znajduje się 2046 sztuk M1 w różnych wersjach, natomiast w Anniston Army Depot przechowywanych jest 936 kolejnych. Łączna liczba wynosi więc 2982. W bazie wojskowej Camp Shelby w stanie Missisipi znajduje się niewielka składnica sprzętu pancernego, gdzie umieszczono kolejne 250 czołgów. To daje co najmniej 3232 egzemplarze M1 w rezerwie na terenie kontynentalnych Stanów Zjednoczonych.

Czy to wszystko? Podana liczba odnosi się tylko do wozów składowanych w trzech znanych lokalizacjach, gdzie stoją na zewnątrz i są widoczne na zdjęciach satelitarnych.

Należałoby doliczyć też czołgi znajdujące się wewnątrz budynków. Przykładowo, na terenie Camp Shelby stoi kilka dużych hangarów, w których najprawdopodobniej przechowywane są M1. Trzeba też pamiętać o Abramsach, które przekazano do różnych ośrodków badawczo-rozwojowych i testowych.

Producent M1, przedsiębiorstwo General Dynamics Land Systems, trzyma 23 egzemplarze M1 w kwaterze głównej w Stirling Heights. Kolejne pojazdy zapewne znajdują się w budynkach na terenie placówki. Czołgi te służą do prowadzenia różnych prac badawczo-rozwojowych, integracji nowych rozwiązań technicznych itp.

Takich wozów jest więcej, choćby na terenie poligonów doświadczalnych Yuma Proving Grounds i Aberdeen Proving Grounds. Na terenie różnych jednostek wojskowych również znajduje się pewna liczba maszyn starszych wersji będących w rezerwie i wykorzystywanych do szkolenia, np. z ewakuacji unieruchomionych pojazdów przez załogi wozów zabezpieczenia technicznego. W szkole wojsk pancernych w Fort Moore znajduje się około 11 takich maszyn.

W tym miejscu przychodzi na myśl kolejne pytanie - ile czołgów w aktywnej służbie obecnie posiadają U.S. Armed Forces? Sama U.S. Army dysponuje 11 aktywnymi brygadami pancernymi (ang. Armored Brigade Combat Team, ABCT). Każda posiada około 87 czołgów, co łącznie daje 957 maszyn w aktywnej służbie. Natomiast Gwardia Narodowa (ang. Army National Guard, ANG) posiada 5 brygad pancernych, co daje 435 czołgów.

Oznacza to że na etacie U.S. Army i ANG znajdują się 1392 czołgi w ramach aktywnych jednostek wojskowych. Natomiast to nie są wszystkie M1 znajdujące się w służbie, bowiem U.S. Army posiada jeszcze sprzęt rozmieszczony w składnicach rozsianych po całym świecie.

Rezerwy te funkcjonują w ramach tzw. APS - Army Prepositioned Stock, które podzielone są na pięć kategorii. APS-1 to wymienione już zapasy sprzętu wojskowego na terenie USA. APS-2 stanowią magazyny znajdujące się w Europie. APS-3 to sprzęt przechowywany na statkach i okrętach transportowych, który jest przygotowany do błyskawicznego przerzutu. APS-4 to składnice na terytorium Japonii i Republiki Korei, natomiast APS-5 rozlokowano w Katarze i Kuwejcie.

W APS-ach przechowywany jest sprzęt dla kilku kolejnych brygad pancernych. W samej Europie trzymane są pojazdy dla dwóch brygad, czyli kolejne 174 czołgi. W Republice Korei znajduje się sprzęt dla co najmniej jednej brygady pancernej. W Kuwejcie i Katarze może być przechowywany sprzęt dla kolejnych kilku brygad, najprawdopodobniej dwóch, co dałoby 174 sztuki M1.

Z powyższych wyliczeń wynika, że USA wciąż posiadają w rezerwie około 6160 egzemplarzy M1. Pewien procent z tej liczby jest przechowywany wewnątrz hangarów oraz w mniejszych składnicach na terytorium USA. Policzenie tych wozów byłoby trudne, a wręcz niemożliwe, co trzeba stale mieć na uwadze, próbując dokonać takiego szacunku. Wynika to z faktu, że USA nie poniosło na tyle dużych strat w sprzęcie w Iraku w latach 1991 oraz 2003-2011, aby z ponad 8 tys. wyprodukowanych M1 wyparowało kilka tysięcy. W 1991 r. w trakcie operacji Pustynna Burza porażone zostały 23 Abramsy, ale nie wszystkie uległy zniszczeniu, bo ze stanu spisano zaledwie 9 z nich. Do tego należy doliczyć 2-3 wozy utracone w wyniku pożaru amunicji artyleryjskiej w Camp Doha.

W latach 2003-2011 w trakcie operacji wojskowej w Iraku łącznie porażono i uszkodzono około 80 maszyn, z czego 17 wozów zostało uszkodzonych tak poważnie, że ich naprawa była niemożliwa, więc musiały zostać spisane ze stanu.

Z zasobów strategicznych U.S. Army na potrzeby eksportu dotąd pobrano około 1614 egzemplarzy M1 różnych wersji. To oznacza, że z potwierdzonych materiałami źródłowymi 8794 czołgów M1, które USA posiadały we własnych zasobach, po uwzględnieniu strat i sprzedaży sojusznikom pojazdów zmagazynowanych powinno pozostać jeszcze około 7552 egzemplarze. Co najważniejsze, USA zachowały bazę przemysłową, która wciąż jest zdolna do produkcji nowych czołgów w istotnych liczbach. Dobrym tego przykładem jest wspomniana partia 250 wozów dla Polski.

Część starszych Abramsów została rozebrana do gołych skorup. W rejestrze broni konwencjonalnej ONZ na rok 2022 Amerykanie wykazali 4201 czołgów. Najprawdopodobniej Waszyngton nie uwzględnia pojazdów rozebranych na części pierwsze w raportach dla ONZ. Jednak jak już wspomniałem, te gołe skorupy służą do budowy nowych pojazdów, bowiem kadłuby są cięte i spawane w nowym standardzie. Z kolei stare wieże są złomowane i zastępowane nowymi. Ponadto, pewną liczbę wiekowych wozów przebudowano na mosty szturmowe M1074 i M1110 oraz czołgi saperskie M1150. Jednak nie są to duże liczby, bo dotąd zbudowano jedynie około 51 egzemplarzy M1074/M1110 oraz 239 sztuk M1150.

Jak więc widać, Stany Zjednoczone Ameryki, posiadają nie tylko pokaźne zdolności do produkcji nowego sprzętu wojskowego, ale również dysponują odpowiednio dużymi rezerwami. Dzięki temu mogą nie tylko dokonać rozwinięcia mobilizacyjnego własnych sił zbrojnych lub na bieżąco uzupełniać straty, ale gdyby zaszła taka konieczność, mogą przekazać M1 sojusznikom w ramach pomocy wojskowej. Jednak należy pamiętać, że to nie oznacza, że USA mogą czy będą skłonne przekazać większość składowanego sprzętu wojskowego. Wynika to ze wspomnianych planów rozwinięcia mobilizacyjnego oraz zachowywania zdolności do uzupełniania strat.

O tym, jak wygląda sytuacja z produkcją oraz rezerwami sprzętu pancernego w Europie, przekonamy się w drugiej części niniejszej analizy.