Ukraina: Cztery wieże do modernizacji BMP-1[ANALIZA]

Informacja o testach poligonowych nowego uzbrojenia dla BMP-1 pojawiła się na stronie Dowództwa Operacyjnego „Wschód” w związku z wizytą w Czernichowie głównodowodzącego Sił Zbrojnych Ukrainy, gen. Rusłana Chomczaka. Zaprezentowano mu cztery bojowe wozy piechoty BMP-1 wyposażone w bezzałogowe moduły uzbrojenia Parus, Szkwał, Sztylet i Spisa. Dla wszystkich uzbrojenie podstawowe to 30 mm armata automatyczna ZTM-1 (licencyjny wariant rosyjskiej armaty 2A72), sprzężony karabin maszynowy 7,62 mm oraz przeciwpancerne pociski kierowane Barier.

Testy poligonowe stanowią część programu planowanej modernizacji BMP-1, których uzbrojenie w postaci armaty niskociśnieniowej 2A28 Grom i pocisków kierowanych 9M14 Malutka jest całkowicie archaiczne. Ukraina wycofała wozy tego typu w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego wieku, gdy zastąpiły je nowocześniejsze BMP-2, uzbrojone w armatę automatyczną 2A42 kalibru 30 mm i pociski kierowane Fagot oraz Konkurs.

Duże zakupy, potrzeba modernizacji

W wyniku utraty ponad 300 BMP-2 podczas intensywnych walk z separatystami i wspierającymi ich rosyjskimi jednostkami w latach 2014-2015 Siły Zbrojne Ukrainy sukcesywnie przywracały do służby zmagazynowane BMP-1. W latach 2017-2018 zakupiono kolejne 200 BMP-1 za pośrednictwem firm z Czech i Polski a w latach 2019-2020 tą samą droga trafiło na Ukrainę już ponad 90 pojazdów. Trafiają one do nowo formowanych jednostek, ale też zastępują w wielu pododdziałach zmotoryzowanych transportery gąsienicowe MTLB. Ukraińskie media i część polityków krytykowali władze za zakupy przestarzałego sprzętu zamiast krajowych pojazdów, przede wszystkim kołowych wozów BTR-3 i BTR-4. Jednak możliwości produkcyjne krajowych zakładów wykorzystywano intensywnie do remontów, modernizacji i przywracania możliwości bojowych już posiadanego sprzętu. Import był też znacznie szybszą metodą pozyskania znanego i kompatybilnego uzbrojenia.

Ze względu na świadomość wad pojazdu, zarówno państwowe jak i prywatne zakłady przemysłu zbrojeniowego proponowały w ostatnich latach różne zakresy modernizacji pojazdów. Od prostej wymiany uzbrojenia i wzmocnienie opancerzenia, po kompleksowe projekty jak opracowane przez Żytomierskie Zakłady Pancerne BMP-1UM i jego rozwinięcie BMP-1UMD oraz najnowszy BMP-M1S.  Pierwsze posiadały nowy układ wnętrza z antywybuchowymi fotelami, dodatkowe opancerzenie i wieżę bezzałogową Sztylet oraz cyfrowe systemy łączności, pozycjonowania i kierowania ogniem. Rosyjski silnik zastąpiono niemiecką jednostką napędową. W BMP-1UMD zabudowano również tylną rampę zamiast podwójnych drzwi. W najnowszym wariancie BMP-M1S powrócono do podwójnych drzwi, ale podwyższono przedział desantowy, przekonstruować całą bryłę pojazdu. Taki pojazd zaprezentowano m. in. podczas zeszłorocznych targów Arms and Security 2019 w Kijowie.

Jak wynika z ostatnich doniesień, Ministerstwo Obrony Ukrainy wdrożyło działania mające na celu modernizację co najmniej znacznej części z używanych BMP-1. Wcześniej prowadzono doraźne zmiany, takie jak zastępowanie rakiety Malutka wyrzutniami ppk 9K113 Konkurs. Nie udało się natomiast zainstalować na wieży BMP-1 ukraińskich pocisków Barier ze względu na zbyt duże wibracje, które wpływały na pracę układu naprowadzania.

 Dokładny zakres planowanej modernizacji nie jest znany. Istotnym elementem jest z pewnością wymiana uzbrojenia, nie tylko na krajowe, ale też zgodne ze standardem Sił Zbrojnych Ukrainy. Zarówno BMP-2 jak też kołowe wozy bojowe BTR-3 i BTR-4 są uzbrojone w armaty automatyczne na amunicję 30x165 mm. Stosowane są rosyjskie armaty 2A42 lub ich ukraińskie, licencyjne modyfikacje ZTM-1 lub ZTM-2. Armata 2A28, abstrahując od jej niewielkiej przydatności, wymaga nietypowej amunicji co stanowi problem szczególnie podczas intensywnych działań wojskowych. Stąd decyzja o wymianie uzbrojenia w ramach programu modernizacji. Testy poligonowe czterech zakwalifikowanych wież bezzałogowych prowadzone są przez Siły Zbrojne Ukrainy we współpracy z Państwowym Instytutem Naukowo-Badawczym i Certyfikacji Uzbrojenia oraz Techniki Wojskowej w Czernichowie.

Cztery opcje, czyli od Żagla do Spisy

Jak wynika z informacji udzielnych przez Dowództwo Operacyjne „Wschód” Sił Zbrojnych Ukrainy oraz portal Defense-Express, do testów poligonowych trafiły dwie wieże bezzałogowe oferowane przez państwowy koncern Ukroboronprom i dwa produkty prywatnego przedsiębiorstwa produkcyjno-eksportowego Techimpex. Oba te podmioty mają w ofercie kompleksowe modernizacje BMP-1, jednak w Czernichowie jak się wydaje wykorzystano standardowe podwozia o czym świadczą widoczne na zdjęciu reflektory podczerwieni.

Na wstępie wśród badanych konstrukcji należy wymienić bezzałogową wieżę BM-7 Parus (ukr. Żagiel), która znajduje się już na wyposażeniu ukraińskiej armii, gdyż jest stosowana na kołowych pojazdach opancerzonych BTR-4. Jej uzbrojenie składa się z 30 mm armaty automatycznej ZTM-1, 7,62 mm km KT-7.62 (PKT), 30 mm granatnika automatycznego KBA-117 oraz podwójnej wyrzutni ppk Barier. Armata ZTM-1 o szybkostrzelności teoretycznej 300 strz/min, posiada dwustronny system zasilania z 300 nabojami (gotowymi do natychmiastowego użycia) i może prowadzić skuteczny ogień na odległość do 4000 m wobec celów lądowych i 2000 m do celów powietrznych. 7,62 mm kaem umożliwia prowadzenie ognia na odległość 2000 m (zapas amunicji 500 sztuk do natychmiastowego użycia) a granatnik 1700 m (zapas amunicji 145 sztuk). Za pomocą ppk można zwalczać cele opancerzone na dystansie od 500 do 5500 m. Uzbrojenie stabilizowane jest w dwóch płaszczyznach i posiada dzienno-nocne przyrządy obserwacyjne. Wraz z amunicją waży 1650 kg. Producentem wieży Parus jest Charkowskie Biuro Konstrukcyjnym im. Morozowa należące do koncernu Ukroboronprom.

Wieża bezzałogowa BM KBA-105 Szkwał opracowane przez Centrum Naukowo-Techniczne Artylerii i Broni Strzeleckiej i produkowana przez Żytomierskie Zakłady Pancerne trafiła na uzbrojenie BTR-3U oraz na wspominaną wcześniej modernizację BMP-1UM prezentowanej w Kijowie. Natomiast jej wariant oznaczony BM-1 i uzbrojony w ppk 9M113 Fagot oraz armatę 2A42 został zastosowany w zmodernizowanym dla sił zbrojnych Bułgarii pojeździe BMP-1, z nieznanych przyczyn noszącym mylące oznaczenie BMP-2+. Jest to wspólny bułgarsko-ukraiński projekt. Podobnie jak Parus, moduł Szkwał uzbrojony jest w armatę automatyczną ZTM-1 z zapasem 350 naboi kalibru 30 mm, 7,62 mm km KT-7.62 (2500 sztuk amunicji), 30 mm granatnika automatycznego KBA-117 z zapasem 116 sztuk amunicji. Podwójna wyrzutnia pocisków kierowanych Barier jest umieszczona z prawej strony wieży. Całkowita masa systemu wraz z amunicją to 1300 kg.

Dwie kolejne propozycję zostały zaproponowane przez firmę Techimpex, która specjalizuje się w modernizacji i eksporcie posowieckiego sprzętu. W ostatnim czasie stawia jednak na coraz ambitniejszej projekty, a zaprezentowany w ubiegłym roku w Kijowie kołowy transporter opancerzony Waran ma duże szanse trafić na uzbrojenie ukraińskiej Piechoty Morskiej. Jego uzbrojenie, podobnie jak proponowanej przez Techimpex modernizacji BMP-1T to moduł bezzałogowy Spisa. Jest to sztandarowy produkt firmy, stosowany na wielu platformach. Uzbrojenie to ponownie armata ZTM-1 z zapasem 300 naboi, granatnik KBA-117 (AGS-17) ze 125 granatami, 7,62-mm karabin maszynowy KT-7 z 2000 sztuk amunicji i dwie wyrzutnie pocisków kierowanych Barier, umieszczone symetrycznie z obu stron wieży. Masa całkowita systemu z amunicją to 1500 kg.

Ostatnia propozycja to wieża bezzałogowa Sztylet, zastosowana m.in. na BMP-1UMD oraz najnowszy BMP-M1S, co ciekawe, opracowanych przez należące do UKroboronprom przedsiębiorstwo Żytomierskie Zakłady Pancerne. Prawdopodobnie po testach porównawczych z 2017 roku zdecydowano się na zastąpienie wieżą Sztylet modułu Szkwał. Wieża Techimpeksu jest lżejsza i nieco lepiej opancerzona mimo zbliżonej masy. Przy tym posiada dzienno-nocny system celowniczy ze stabilizacją i w pełni cyfrowy, zaawansowany system kierowania ogniem (nazwa własna „Myśliwy”) o automatycznym procesie wykrywania i śledzenia celów w skład którego wchodzą elementy modułu sterowania proponowanego siłom zbrojnym rodziny robotów bojowych Fantom. Również ten system uzbrojony jest w armatę ZTM-1, karabin maszynowy 7,62 mm, granatnik automatyczny 30 mm typu KBA-117 i dwa pociski kierowane Barier. W wieży znajduje się 225 sztuk amunicji do armaty - gotowych do natychmiastowego użycia, 2500 naboi kalibru 7,62 mm i 29 granatów kalibru 30 mm.

Jak widać z powyższego zestawienia, ukraińskie siły zbrojne mają duży wybór rozwiązań, które przez lata były optymalizowane pod kątem ich oczekiwań i wymagań taktyczno-technicznych. W tej sytuacji decydujące będą prawdopodobnie wyniki testów poligonowych, które wskażą nie tylko skuteczniejszy czy lżejszy ale też bardziej niezawodny i łatwiejszy w eksploatacji system uzbrojenia. Producenci mają o co walczyć, gdyż program obejmie co najmniej 200-300 pojazdów BMP-1 jakie w ostatnich latach trafiły do służby. Ukraina, która nie produkowała tego typu pojazdów gąsienicowych a raczej specjalizowała się w transporterach kołowych, będzie potrzebować co najmniej 10-20 lat aby móc myśleć o następcy BMP-1 a docelowo również BMP-2. Już od kilku lat pojawiają się projekty i analizy dotyczące bojowego wozu piechoty całkiem nowego typu.