„Pegaz” i „Mustang” po ukraińsku [ANALIZA]

Cechą charakterystyczną jest również to, że ukraińskie resorty siłowe zamawiają wiele typów pojazdów taktycznych, zazwyczaj w relatywnie niewielkich seriach. To oznacza, że w ramach nawet jednej formacji, np. piechoty morskiej, użytkowane są różne typy pojazdów taktycznych 4 × 4.

W niniejszym artykule przedstawimy krótko wybrane typy pojazdów 4 × 4 z naciskiem na informacje o realizowanych dostawach dla ukraińskich resortów siłowych, zwłaszcza Zbrojnych Sił Ukrainy (ZSU) i Gwardii Narodowej (GN).

Kozak-2 - to wielozadaniowy, lekki pojazd opancerzony (11 t), w układzie 4 × 4 na komercyjnym podwoziu Iveco Eurocargo, o masie pełnej do 15 t, kijowskiej firmy Praktika. Prototyp pojazdu Kozak na podwoziu Gaz-66, kijowska firma Praktika opracowała już w 2009 r., ale potem przepracowano cały pojazd i po osadzeniu na podwozie Iveco, jako Kozak-2 (Kozak-2014), przedstawiła dopiero w 2014 r. Pojazd przyjęty został na uzbrojenie Gwardii Narodowej (2016) i Sił Zbrojnych (2017). W kolejnych latach opracowano bardziej zaawansowane wersje pojazdu, z lepszymi charakterystykami, jak Kozak-2M, przyjęty na uzbrojenie gwardii i armii w 2019 r., Kozak-2M1 dla wojsk desantowo-szturmowych przyjęty na uzbrojenie w 2020, oraz inne modyfikacje jak Kozak-4, czy Kozak-5.

Pierwszą partię 10 wozów Kozak-2 ukraińska armia otrzymała bodaj w 2017 r. Jak na warunki ukraińskie Kozak przekazywany jest w większych partiach, nawet po kilkadziesiąt pojazdów. Szacowano, że do sierpnia 2019 przekazano ukraińskim resortom siłowym (Ministerstwu Obrony, Gwardii Narodowej, Straży Granicznej) ok. 240 pojazdów. W marcu 2019 przekazano 33 wozy Kozak-2 dla batalionu 95. Brygady Desantowo-Szturmowej, a w grudniu 2020 kolejną partię (ponad 40?) dla 81. Brygady.

Niedawno przeszedł próby i został przyjęty na uzbrojenie SZU pojazd Kozak-2M1, którym zainteresowana jest m.in. ukraińska Piechota Morska, już eksploatuje wcześniejszą wersję — Kozak-2. Z wersji specjalistycznych warto wspomnieć również o wozie saperskim Kozak-5PMŁ, przeznaczonym do transportu niewybuchów i innych materiałów niebezpiecznych, którego partię (8 sztuk) przekazano Pańtwowej Służbie Ukrainy ds. Sytuacji Nadzwyczajnych (DSNS).

Dozor-B - to lekki transporter opancerzony 4 × 4, opracowany w charkowskim biurze konstrukcyjnym im. A. A. Morozowa (ChKBM). Dozor-B ma długą historię, bowiem zaprojektowany został w 2004 r. i oficjalnie zaprezentowany w 2007, ale jego próby państwowe i produkcja seryjna to wieloletni serial, pełen usterek technicznych i problemów. Sytuacja była tak skomplikowana, że Dozor-B zaczęto złośliwie nazywać Pozor — wstyd, a wozy nadal nie trafiają w większej liczbie do wojska, czy gwardii, co więcej równolegle dostarczane są na Ukrainę wozy Oncilla, czyli licencjonowane Dozory sprowadzane z Polski.

W czasie prób państwowych odnotowano liczne usterki techniczne, problemy z pękającą stalą itd. Mimo licznych zapowiedzi o produkcji seryjnej mowa była nawet o 200 sztukach, partia pierwszych 10 wozów Dozor-B przekazana została do próbnej eksploatacji w 95. Brygadzie Desantowo-Szturmowej dopiero w 2016 r.

Potem Dozorów przez jakiś czas nie zamawiono, transporter opancerzony mial opinię pełnego niedoróbek, uznawany był ogólnie za pojazd nieudany, w związku z tym poprawiano jego charakterystyki – najnowsza wersja, opracowana w latach 2014-2015, sygnowana jest jako Dozor-B W1320-1/W1320A. Taktyczna maszyna bojowa Dozor-B została oficjalnie przyjęta na uzbrojenie SZU dopiero w 2020 r. (sic!). Mimo pozytywnych opinii „połowy BTR-a” z próbnej eksploatacji w 95. Brygadzie, nie weszła do produkcji wieloseryjnej.

Tymczasem do wojska idą Oncille – licencjonowane, spolonizowane Dozory-B (z polską stalą Armstal 500) polskiej spóki Mista. Kiedy zdecydowano się na zakup polskiej wersji licencyjnej Dozora-B pod nazwą Oncilla, grożono nawet, że transakcja będzie na Ukrainie przedmiotem śledztwa prokuratorskiego (zarzut zakupów po zawyżonej cenie). Faktem jest, że ostatecznie w chwili obecnej do wojska trafiają licencjonowane Oncilla, a nie ukraińskie Dozory. I tak na przykład w maju br. przekazano 9 pojazdów Oncilla 4Х4 L2014-UD w ramach kontraktu z 2020 r. na 24 wozy.

Pojazdy taktyczne Dozor-B mogą być nośnikiem dla różnych wersji specjalistycznych pojazdów, przykładowo na ostatniej wystawie „Zbroja ta Bezpeka 2021” koncern Ukroboronprom (spółka Artem) przedstawił pojazd Dozor-B w wersji lekkiej, mobilnej wieloprowadnicowej wyrzutni termobarycznych pocisków rakietowych RS-122TB krótkiego zasięgu — Speka.

Warta – to wielozadaniowy pojazd specjalny 4 × 4 firmy Ukraińska bronietiechnika, na licencyjnym nośniku MAZ-5434, początkowo z przeznaczeniem dla sił specjalnych policji. Rzeczywiście pierwsze zamówienie na Warty przyszło w 2016 r. z MSW (dla specjalnej jednostki KORD) oraz Gwardii Narodowej, natomiast dla SZU dopiero rok później — pierwsze Warty dla wojska przekazano w grudniu 2017 r. Warta charakteryzuje się m.in. mocną kapsułą pancerną (szwedzka stal ARMOX 560) i przeciwminowo wzmocnionym podwoziem w kształcie litery V (MRAP).

W styczniu 2018 4 Warty otrzymał 1. batalion operacyjny im. Kulczyckiego, 27. Brygady GN. Na przełomie 2018-2019 r. kilka partii Wart przekazano SZU, głównie dla jednostek Piechoty Morskiej. I tak na przykład w lutym 2019 r. 15 Wart przekazano z centralnej bazy chronienia i remontu do 88. samodzielnego batalionu 35. Brygady Piechoty Morskiej. W październiku 2019 r. kilka pojazdów Warta otrzymał pododdział artylerii 28. Brygady Zmechanizowanej.

Szacuje się, że do końca 2019 r. przekazano resortom siłowym — policji, gwardii i wojsku — ponad 200 pojazdów typu Warta, jednak zasadniczo są one rozproszone w jednostkach, często po kilka-kilkanaście sztuk. Warta użytkowana była w Donbasie, gdzie zebrała pochlebne opinie (w 2017 r. pojazdy Warta na wschodzie używała m.in. brygada szybkiego reagowania GN). Latem 2020 r. partię pojazdów Warta otrzymała również jednostka specjalnego przeznaczenia SZU. W 2020 r. Ukraińska Bronietechnika pokazała pojazd Warta w wersji nośnika dla moździerza 120 mm – Smereka.

Nowator – to najnowsza propozycja Ukraińskiej Bronietechniki, która zyskała przychylność i zamówienia zarówno ze strony GN jak i ZSU i obecnie, jak się wydaje, ma większe szanse na zamówienia niż poprzedniczka (przez jakiś czas używano nazwy Warta-Nowator). Pojazd Nowator zaprezentowano po raz pierwszy w grudniu 2017 r., a już w listopadzie 2019 r. przekazano pierwszą partię wozów dla SZU, a w lutym 2021 partię (10 pojazdów) dla GN.

Pojazd na podwoziu Forda F-550, o masie  8,8 t, może mieć różne warianty uzbrojenia, przedstawiany jest również jako nośnik dla wersji specjalnych, np. przeciwpacernej z pociskami ppanc. Stugna. Warta-Nowator od swojej wcześniejszej wersji Warta określana jest jako bardziej kompaktowa, lżejsza i szybsza. W listopadzie 2019 r. przekazano SZU pierwszą partię pojazdów Nowator. Obecnie pojazdy Nowator są eksploatowane m.in. w 93. Brygadzie Zmechanizowanej oraz 28. Brygadzie Zmechanizowanej (w tej ostatniej służą i Nowator, i Warta).

Bars-8 - korporacji „Bogdan Motors”, osadzony został na ramie Dodge Ram, jako rozwinięcie projektu Bars-6. Ministerstwo obrony testowało podstawową wersję pojazdu Bars-8 o masie 10 t, która w 2019 r. została przyjęta na uzbrojenie SZU, jednakże zamówiono i dostarczono wersję specjalistyczną — Bars-8MMK, czyli hiszpański moździerz Alacrán (Skorpion) kal. 120 mm osadzony na podwoziu Bars-8. Ukroboronprom dostarczył wojsku partię pierwszych sześciu Bars-8MMK w 2019 r. (system UKR-MMC), a w kolejnym roku następną baterię.

Należy wspomnieć, że SZU dysponują również setkami wozów HMMWV, które wciąż przekazywane są przez rząd USA, w wersjach bazowych, ale też nietypowych, np. z dodatkowym opancerzeniem, albo w wersji sanitarnej. Przykładowo tylko w grudniu 2017 r. przekazano partię 40 wozów Humvee w wersji sanitarnej. Dodając jeszcze pojazdy typu Spartan i Kuguar oznacza to, że jeśli chodzi o opancerzone taktyczne pojazdy w układzie 4 × 4, to w resortach siłowych Ukrainy służy prawie 10 różnych typów wozów.

Warto wspomnieć, że ukraińskim firmom udało się zainteresować swoimi pojazdami 4 × 4 obcych kontrahentów, a nawet podpisać kilka kontraktów eksportowych, ale na tym polu wciąż ukraińskie możliwości prezentują się mało efektownie.

Przykładowo w marcu br. Ukraińska Bronietiechnika poinformowała o rozmowach prowadzonych z rządem Afganistanu, który zainteresowany był podobno wozami Nowator, Warta i specjalizowanym Smereka (120 mm moździerz na podwoziu Warty). W związku ze zmianą władzy w Afganistanie można założyć, że ta droga prowadzi donikąd. Z kolei Praktika miała większe szczęście bowiem zawarła dwa kontrakty esksportowe – większy z Arabią Saudyjską i symboliczny z Indonezją. Do Arabii Saudyjskiej wysłano w bieżących roku partię ok. 60 sztuk pojazdów Kozak-5, natomiast do Indonezji trafiły pojazdy w wersji Kozak-2M (2 sztuki w 2020?).

W grudniu 2020 r. wizytowała Ukrainę delegacja brazylijska, której przedstawiono szeroką ofertę uzbrojenia ukraińskiej produkcji, państwowych i prywatnych przedsiębiorstw, w tym pojazdy 4 × 4: Kozak-2, Kozak-5, Nowator, Warta oraz Smereka (moździerz 120 mm).