Rosyjska interwencja w Libii? „Stare-nowe” kontrakty zbrojeniowe

Libia znalazła się w stanie anarchii w następstwie walk między byłymi uczestnikami wspieranej przez NATO zbrojnej rebelii, która w 2011 roku obaliła wieloletnią dyktaturę Muammara Kaddafiego. Osią konfliktu jest rywalizacja o władzę polityczną i kontrolę nad bogatymi libijskimi zasobami ropy.

Cztery lata po tym jak cały świat patrzył, jak w Libii zlinczowano i zabito dyktatora Muammara Kaddafiego o Libii nie wiele co słychać….Tymczasem kraj zdążył pogrążyć się w chaosie i anarchii. Libia stała się wylęgarnią ekstremistów i nową "czarną dziurą" na mapie świata.

Poza kontrolą obu skonfliktowanych ze sobą libijskich rządów znajdują się znaczne obszary kraju, penetrowane przez powiązanych z Kalifatem, sunnickich ekstremistów.

Libia stała się niestety, takim afrykańskim Afganistanem. Pogrążyła się w chaosie, jest znakomitą kryjówką dla wszelkiej maści ugrupowań fundamentalistycznych, terrorystycznych a także przemytniczych, przestępczych.

Na początku była euforia i radosne manifestacje na Placu Zielonym, obecnie Placu Męczenników w Trypolisie. Jednak z biegiem czasu w kraju zaczął szerzyć się terror. Rebelianci, którzy z pomocą amerykańskich i francuskich samolotów, obalili Kaddafiego, nie pozwolili się jednak rozbroić. Wprawdzie w Libii, w lipcu 2013 roku, przeprowadzono względnie wolne wybory i wyłoniono nowy rząd, lecz w wielu regionach kraju faktyczną władzę stanowią samozwańcze brygady paramilitarne (tak zwane milicje), złożone z byłych rewolucjonistów.

W Libii budowana była nowa armia, podejmowane były również próby rozbrajania brygad paramilitarnych. Problem w tym, że w czasie wojny urosły one w siłę i dziś odgrywają znaczącą rolę w regionie. Pilnują porządku, ale realizują też własne cele polityczne, mają własne pomysły na urządzenie społeczeństwa, organizują więzienia, pobierają opłaty za przejazdy między miastami, sympatyzują z różnymi ugrupowaniami.

Cały kraj pokrył się siatką zbrojnych band, które walczą z władzą centralną. Przejęły rezydencje, budynki, obiekty wojskowe. Wcześniej rząd przez pewien czas starał się kupować ich lojalność. Opłacał je, dopóki się nie zbuntowały. Teraz większość tych ugrupowań nazywa się Daesh.

Zbuntowani uczestnicy zbrojnej rebelii przeciw Kaddafiemu sięgnęli również po największe bogactwo Libii, czyli ropę naftową. Przejęli kontrolę nad wieloma portami naftowymi we wschodniej części kraju, a potem też na południu. Produkcja i eksport ropy gwałtownie spadły. Rząd grozi wysłaniem wojska, a kryzys gospodarczy się pogłębia. Nad krajem wisi groźba rozpadu. Miejscowi komentatorzy wskazują, że pozostała ostatnia jak na razie szansa na ratowanie kraju…

Przed upadkiem Muammara Kadafiego, Libia i Rosja podpisały liczne kontrakty na dostawy broni o łącznej wartości od 4 mld $ i 10 mld euro. Po rewolucji 2011 roku, nowy rząd rozpoczął przegląd tych ofert, ale z powodu rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1973, przyjętej w dniu 17 marca 2011 roku, które nałożyło embargo na broń, żadna z tych umów przez kolejne cztery lata nie zostały wdrożone.

W latach 2008 i 2010, Moskwa, a rząd Kaddafiego omówiono kilka ofert broni, których dane nie zostały w pełni ujawnione. Według nich, Libia miała zakupić liczbę SU-35 i SU-30MK myśliwce, jak i Ka-52, Ka-28, MI-17 oraz śmigłowce MI-35M. Kadafi zgodził się również na zakup systemów obrony powietrznej S-300PMU2, czołgów T-90 oraz systemu rakietowego TOR-M1, a także dużą ilość broni palnej. Nie jest jasne, które z tych systemów już zostały dostarczone. Wiadomo również, że część z nich nie jest przydatna w walce z ekstremistami, wiec na tej podstawie można prognozować co już z tego arsenału znajduje się w Libii.

Intencje Libii, poprzez zakup rosyjskiego sprzętu wojskowego są dość oczywiste. Armia Narodowa jest prawie całkowicie przeszkolona w zakresie używania broni. Specjalny doradca prezydenta libijskiego parlamentu, który odwiedził Moskwę 5 lutego 2015 powiedział, że jego rząd chciałby zakupić najnowszy sprzęt wojskowy i to rosyjscy specjaliści mają szkolić libijskich wojskowych.

W rozmowie z dziennikarzami w ONZ, rosyjski ambasador Czurkin potwierdzał również, że Moskwa może wziąć udział w operacji u wybrzeży Libii, aby zapobiec innym dostawom broni dla ekstremistów. Chodzi głownie o tureckie tankowce, zaopatrujące się w ropę na wschodzie Libii wraz z przemycanym uzbrojeniem dla bojowników ISIS. "Jeśli Rosja mogła wziąć udział w operacji u wybrzeży Somalii, to dlaczego nie może ona brać udział w operacji na Morzu Śródziemnym?" - przekonywał.

W 2008 roku rosyjskie okręty wojenne dołączyły do międzynarodowych wysiłków na rzecz walki z piractwem u wybrzeży Somalii. Zgodnie z rezolucją ONZ 1838 (2008), pozwalającą państwom na rozmieszczenie okrętów wojennych na morzach w pobliżu Somalii w celu walki z piractwem, Rosja wysłała jednostki do patrolowania wód u wybrzeży Rogu Afryki i eskortowania statków cywilnych.

Ostatnie miesiące i lata pokazują, że rosyjska marynarka była szczególnie aktywna w basenie Morza Śródziemnego. Moskwa nie ukrywa również, iż jest blisko swojej stałej obecności na Bliskim Wschodzie. Zespół zadaniowy składający się z okrętów wojennych z floty Północnej, Bałtyckiej i Morza Czarnego, prowadzi regularne ćwiczenia w basenie Morza Śródziemnego i stara się osiągnąć ten sam potencjał jak niegdyś 5-ty dywizjon marynarki sowieckiej.

Rząd w Tobruku jest szczególnie zaniepokojony rozprzestrzenianiem się różnych grup terrorystycznych w Libii i nielegalną dystrybucją broni wszystkim „zainteresowanym” wzdłuż wybrzeża. Misją rosyjskich okrętów wojennych miałoby być zabezpieczenie i blokada morska libijskich wód terytorialnych i zapobiegania rozprzestrzenianiu broni do ekstremistów.

Pomysł również jest kopią planów z 2008 roku, gdy Moskwa i Trypolis było na etapie planowania utworzenie rosyjskiej bazy marynarki wojennej w Benghazi. Teraz, marynarka rosyjska z Syrii, z portu Tartus miałaby być przeniesiona do w pełni funkcjonalnej bazy marynarki wojennej w Libii.

Ponadto przywrócenie stosunków z Libią jest korzystne dla obu stron. Rząd libijski dostanie niezbędny sprzęt wojskowy do walki z ugrupowaniami ekstremistycznymi oraz rosyjskie wsparcie w wyszkoleniu i walce, zaś Rosja zapewni sobie stałą obecność w Afryce Północnej i na Morzu Śródziemnym. Z punktu geostrategicznego i „surowcowego” Libia jest bardzo atrakcyjna, a ciągły zamęt, na którym korzysta Turcja, jej niechęć do rosyjskiej interwencji w Syrii, zestrzelenie rosyjskiego bombowca, jak i handel ropą, jeszcze bardziej potęgują walkę o interesy tych obydwu graczy strategicznych.

Obecna sytuacja na wschodzie Libii i doniesienia od samych ludzi zamieszkujących obszary Syrty i Derny wskazują na to, że część kluczowych bojowników Kalifatu jest już w Libii i intensyfikuje swoje działania. W nagraniu jakie zostało opublikowane przez dżihadystów, pojawia się stwierdzenie:  „teraz Libijczykom będziemy ucinać głowy, tak jak robiliśmy to wobec wszystkich nieposłusznych w Syrii i Iraku. Z Syrty zrobimy Falludżę, kolejną stolicę Kalifatu”.

Z kolei szef rosyjskiego MSZ Siergiej Ławrow stwierdził: „Pomogliśmy i nadal będziemy pomagać rządowi syryjskiemu, wyposażać armię syryjską we wszystko, co potrzebne, aby zapobiec przed powtórzeniem się libijskiego scenariusza, co było celem naszych zachodnich partnerów, opętanych ideą usuwania niepożądanych reżimów”-. Z uwagi na to, że większość bojowników ISIS, ISIL, al-Kaidy, Jabhat al-Nusra, Ansar Al-Sharia, Boko Haram, wykorzystują teren Libii, wewnętrzny chaos i niestabilne granice, oczywistym jest, że działania rosyjskie już przeniosły się w tamten rejon.

Na razie odbywa się to w ciszy medialnej i braku zainteresowania zachodnich państw. Jednocześnie Libia, po operacji NATO stała się miejscem o którym wszyscy woleliby zapomnieć, gdyby nie incydentalne wiadomości w mediach o ścięciu 21-egipskich Koptów lub ataku w ambasadzie USA w Bengazi.

Tymczasem kraj staje się kolejnym celem rosyjskiej drogi do umocnienia swojej pozycji w regionie MENA.

Dr Magdalena El Ghamari, Zakład Bezpieczeństwa Uniwersytetu w Białymstoku