Bezpieczeństwo granic staje się współcześnie kluczowym i strategicznym elementem ogólnego bezpieczeństwa niemalże wszystkich państw w Europie. W głównej mierze w kontekście przeobrażeń, jakie dokonały się w przypadku, nadal widocznych, skutków kryzysu migracyjnego po 2015 r., będącego wyzwaniem zarówno dla instytucji poszczególnych państw, jak również polityki ogólnoeuropejskiej. Nie można również pominąć obserwacji obecnej destabilizacji Ukrainy, związanej z zajęciem Krymu oraz konfliktem we wschodniej części tego państwa, która także w sferach militarnych i niemilitarnych bezpośrednio oddziałuje na architekturę bezpieczeństwa europejskiego i światowego. Zaś jednym z wymiarów jest właśnie bezpieczeństwo granic państw.

Oprócz wspomnianych problemów międzynarodowych, nowe wyzwania dla ochrony granic są także związane bezpośrednio z olbrzymią dynamiką rozwoju technologii. Co więcej nie tylko tych zaawansowanych, ale niejednokrotnie już codziennego użytku i ogólnodostępnych na rynku cywilnym, jednocześnie mogących bezpośrednio wpływać na poziom bezpieczeństwa granic państwowych, ze szczególnym uwzględnieniem wschodniej. Do tej kategorii zaliczyć można chociażby rozpowszechnianie się technologii bezzałogowych statków powietrznych, które mogą być wykorzystywane przez cywilnych operatorów. Nie należy także zapominać o umasowieniu dostępu do noktowizorów, a nawet termowizji.

Wyjątkowe położenie i wyjątkowe potrzeby ochrony polskich granic

Polska, w zakresie bezpieczeństwa granic znajduje się obecnie w bardzo wyjątkowej sytuacji. Władze państwa muszą bowiem z jednej strony zapewnić odpowiedni standard w zakresie szczelności granicy zewnętrznej strefy Schengen, a z drugiej uważnie obserwować zmiany w obrębie zagrożeń oraz wyzwań płynących z kierunku granic wewnętrznych. Dlatego, nie może w żadnym razie zaskakiwać fakt zorganizowania I Wschodniej Konferencji oraz Targów Ochrony Granic. Można raczej podziękować organizatorom za stworzenie tego rodzaju inicjatywy, która ma w sobie wielki potencjał rozwojowy w dalszych latach, albowiem jest w stanie docelowo wypełnić się wymianą poglądów, diagnozy oraz analizy zauważalnych trendów i przedstawienia rozwiązań na przyszłość, dostosowanych odpowiednio do zapotrzebowania naszych granic. Co więcej, sam wybór Lublina pozwala uzyskać niezbędną perspektywę z racji położenia oraz specyfiki regionu.

Jednak, to sam dobór prelegentów oraz uczestników kolejnych dyskusji panelowych najlepiej sygnalizuje, jak skomplikowanym oraz złożonym procesem, jest zapewnianie bezpieczeństwa oraz ochrony granic państwa. Oprócz Straży Granicznej (SG), silną reprezentację wystawiła m.in. Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), Wojsko Polskie, Policja czy też Główny Inspektorat Sanitarny. Podkreślając tym samym wagę działań wykraczających poza „resortowe” spojrzenie na problematykę bezpieczeństwa granic, zaś dążąc by spoiwem aktywności państwa była współpraca oraz odpowiedni efekt synergii, w obrębie aktywności różnych agend państwa. Pozwalających tym samym na utrzymanie najwyższych standardów oraz odpowiednie reagowanie kryzysowe. Nie tylko na płaszczyźnie strategicznej, ale również operacyjnej i taktycznej, w zależności od rozwoju konkretnej sytuacji w specyfice konkretnego odcinka granicy państwowej.

Wielość wyzwań jakie stoją przed polskimi instytucjami

Niewątpliwie wyzwań w kontekście współczesnej ochrony granicy państwowej jest bardzo wiele. Tym mocniej dało się to odczuć słuchając kolejnych dyskusji, przede wszystkim z udziałem praktyków. Począwszy od prób różnego typu nielegalnego przenikania na terytorium Polski, poprzez aktywność zorganizowanych i coraz częściej współpracujących ze sobą różnych grup przestępczych. Ważną informacją, pojawiającą się w wypowiedziach uczestników, było również wskazanie na potrzebę walki z przemytem różnych systemów uzbrojenia do Polski. Stanowi to wielkie wyzwanie dla bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce, ale może również implikować pewne kwestie w sferze bezpieczeństwa innych państw, m.in. z racji zagrożeń terrorystycznych. Tak samo jak w przypadku coraz częstszych pytań o wypracowanie odpowiedniej formy przeciwdziałania infiltracji rejonów przygranicznych przez bezzałogowe statki powietrzne, co ewidentnie może w wielu przypadkach mieć wymiar nie tylko przemytniczy, ale też przestępczy.

Interesującymi wątkami w dyskusjach były również takie problemy jak ochrona życia i zdrowia ludzi, środowiska oraz bezpieczeństwa publicznego ze strony Krajowej Administracji Skarbowej. Pokazując tym samym, że należy bardzo uważnie obserwować m.in. pojawianie się na polskim rynku podrabianych towarów, najczęściej z kierunków wschodnich, których obecność w Polsce nie tylko wpływa na kwestie podatkowe, ale może realnie zagrozić obywatelom używającym np. podrabianych leków. Dołączając do tego, bardzo dobrze rozpoznane, ale i kluczowe elementy, jak walka z nielegalnym obrotem alkoholem, papierosami czy też paliwem. Rozszerzając przy tym, ewidentnie, patrzenie na problem szczelności granic poza tylko i wyłącznie perspektywę zewnętrznych granic schengenowskich. Analogicznym, ale częstokroć niestety pomijanym w dyskursie publicznym, wątkiem jest rola oraz znaczenie inspekcji weterynaryjnej aktywnej i działającej na granicach państwa. Tym bardziej w okresie, gdzie olbrzymim zagrożeniem dla państwa oraz gospodarki rolnej jest chociażby afrykański pomór świń ASF.

Co więcej, wsłuchując się w wystąpienia prelegentów dało się zaobserwować jak ważną rolę wypełnia odpowiednio skonstruowana współpraca międzynarodowa, obejmująca relacje bilateralne z sąsiadami Polski, ale także innymi państwami UE i Europy. Nie zapominając przy tym o wadze i znaczeniu działań chociażby codziennej aktywności europejskiej agencji FRONTEX. Podkreślając znaczenie pozyskiwania informacji i jej analitycznego przetwarzania.

Trzeba dokładnie spoglądać na rozwiązania technologiczne

Należy zaznaczyć, że nie bez przyczyny konferencja w Lublinie została połączona z targami, prezentującymi dokonania kluczowych producentów z segmentu bezpieczeństwa granic. W szeregu wystąpień pojawiał się bowiem, bardzo podkreślany, wątek odpowiedniego wsparcia technologicznego. Obejmującego systemy do wykrywania i obserwacji w rejonie granicznym, jak również systemy pozwalające na odpowiednie wykorzystanie zebranych danych oraz ich przetwarzanie, na potrzeby zróżnicowanych służb i inspekcji. Szczególnego znaczenia nabrała również dyskusja dotycząca potrzeb sprzętowych oraz nasycenia nowoczesnymi technologiami przede wszystkim Straży Granicznej, głównie w przypadku przestrzeni powietrznej oraz potrzeby współpracy z wojskiem w zakresie kontroli przenikania bezzałogowych statków powietrznych.

Bezpieczeństwo granic ma wymiar hybrydowy

Konkludując, można śmiało stwierdzić, że współcześnie bezpieczeństwo i ochronę granic państwa najlepiej oddaje współcześnie bardzo popularne pojęcie hybrydowości, gdzie nie można wydzielić jednej sfery zadań tylko i wyłącznie dla jednej straży czy inspekcji. Zaś należy w sposób dynamiczny pracować nad całościowym oraz zapewne modułowym systemem wzajemnej współpracy i działania. Obejmującej skuteczne metody komunikacji, wzmacniającej dotychczasowe istniejące już kanały informacji oraz pozwalającej na ich dalszy rozwój. Działania muszą także obejmować odpowiednie planowanie, w celu uniknięcia dublowania się kwestii chociażby zaopatrzenia oraz logistyki. Olbrzymią rolę odgrywać musi również wzajemne współdziałanie służb i przemysłu, w zakresie formułowania zapotrzebowania oraz pokazywania nowych rozwiązań technologicznych.