Wzrost "tajnych wydatków" w rosyjskim budżecie [ANALIZA]

Według portalu RBK „sekretna” część rosyjskiego budżetu w przyszłym roku będzie na poziomie 17,6 proc. całkowitych wydatków i będzie to największa, tajna pula pieniędzy na bezpieczeństwo od dwunastu lat. Rosjanie szacują, że mogą to być nawet 3 tryliony rubli (0,05 biliona dolarów).

Tajne wydatki w wysokości 3,3 proc. są przewidziane nawet w tak mało związanych z bezpieczeństwem działach jak ochrona zdrowia i edukacja. Przykładowo sekretny budżet w wysokości 6,4 miliarda rubli zabezpieczono w dziale „Pomoc sanatoryjno-zdrowotna”, kolejne 8,5 miliarda na opiekę szpitalną i ambulatoryjną, 20,7 miliardów rubli (4 proc.) na szkolnictwo wyższe i 476 mln rubli (6 proc.) na edukację przedszkolną.

Analitycy zauważyli jednak, że tajne wydatki, na które „zrzucają się” resorty cywilne są mniejsze niż rok wcześniej. O ile bowiem udział „niejawnych rozchodów” w rozdziale „Bezpieczeństwo narodowe i egzekwowanie prawa” wzrośnie do 38,3 proc. (poziom najwyższy od 12 lat), o tyle obciążenie w tej dziedzinie podrozdziałów cywilnych rozdziałów - „Kwestie ogólnokrajowe” i „Gospodarka narodowa” - zostaną wyraźnie ograniczone. Przypuszcza się jednak, że zrobiono tak dlatego, by jeszcze bardziej utrudnić ocenę, na co będą wydawane pieniądze. Nawet dla Rosjan dziedzina „Bezpieczeństwo narodowe i egzekwowanie prawa” jest przecież „mniej przejrzysta niż reszta”.

Tendencja zniżkowa, ale…

Taka zauważona przez analityków tendencja zniżkowa jeżeli chodzi np. o rozdział „Kwestie ogólnokrajowe” oznacza, że poziom „tajnych wydatków” osiągnie w nim około 11proc. (ponad 142 miliardów rubli). Tymczasem jeszcze w 2015 r. trzeba było zarezerwować na „niejawne cele” w tej dziedzinie około 15,2 proc. jej budżetu. Stało się tak z powodu wyeliminowania „tajnych wydatków” z podrozdziału „Stosunki międzynarodowe i współpraca międzynarodowa”, które w 2017 r. mogą być nawet w wysokości ponad 51 mld rubli.

Podobne ograniczenia wykryto w rozdziale „Gospodarka narodowa”. Na „tajne cele” zarezerwowano tam bowiem w 2017 r. 9,2 proc. budżetu (podczas gdy w 2018 r. tylko 6,8 proc.). Taka zniżka pojawiła się po raz pierwszy od 2014 r. i wynika przede wszystkim z odtajnienia wydatków w podrozdziale „Badania i wykorzystanie przestrzeni kosmicznej”. Rok wcześniej utajniono tam 41 proc. wydatków (około 47 mld rubli). W 2018 r. wszystkie zaplanowane na ten cel środki (73 mld rubli) są już jawne.

Rosjanie jednak bardzo ostrożnie podchodzą do tendencji ograniczenie tajnych wydatków w sektorach cywilnych. Wskazują m.in. na to, że to zmniejszenie może być wynikiem zakończenia wcześniej rozpoczętych inwestycji (związanej np. z zakończenia niejawnych prac na kosmodromie w Plesiecku). Ostrzegają dodatkowo, że niejednokrotnie już w trakcie trwania roku budżetowego część pieniędzy było przerzucane na coś, czego jawnie później nie zdefiniowano. Ten wzrost może być nawet kilkuprocentowy.

Przykładowo w 2016 r. zakładano, że tajne wydatki w 2017 r. będą w rozdziale „Kwestie ogólnokrajowe” na poziomie 5,8 proc. i „Gospodarka narodowa” na poziomie 7,5 proc. Teraz szacuje się, że pod koniec roku te poziomy zwiększą się kolejno do: 11proc. i 9 proc.

Dodatkowo nadal w większości tajny jest rozdział „Obrona narodowa”, chociaż wydatki niejawne pozostaną w 2018 r. na takim samym poziomie jak w 2017 (poniżej 66 proc.). Zmienia się jedynie rozkład funduszy w  poszczególnych podrozdziałach. Przykładowo w dziale „Inne kwestie” poziom tajnych wydatków wzrośnie z 59 proc. w 2017 r. do 71 proc. w 2018 r. Przy czym tendencja ta może jeszcze rosnąć – szczególnie jeżeli chodzi o szeroko pojęte bezpieczeństwo narodowe.

Już w tej chwili utajnione są wszystkie wydatki w grupie „Kompleks broni nuklearnej” (rozdział „Narodowa obrona”) i podrozdział „Organy służby granicznej” (rozdział „Bezpieczeństwo narodowe i egzekwowanie prawa”). Niejawne jest przeznaczenie praktycznie wszystkich środków finansowych w podrozdziale „Organy bezpieczeństwa” (99,8 proc.), w budżetach związanych z funkcjonowaniem Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (FSB), Federalnej Służby Ochrony Federacji Rosyjskiej (FSO) oraz Federalnej Służby Technicznej i Eksportowej Kontroli (FSTEK).

Transfery międzybudżetowe a rozmywanie wydatków

Tajne rozchody w poszczególnych rozdziałach, na jaki dzieli się rosyjski budżet, nie są jedynym elementem utrudniającym nawet zgrubne kontrolowanie wydatków Federacji Rosyjskiej. W projekcie ustawy budżetowej pojawił się bowiem tajny załącznik przewidujący „oddzielne międzybudżetowe transfery budżetami podmiotów Federacji Rosyjskiej”. To, co więc było jawne np. w rozdziale „Gospodarka narodowa”, może zostać przerzucone i stać się tajne w rozdziale „Bezpieczeństwo Narodowe”.

Praktycznie nie będzie więc można określić nie tylko tego, na co wydano środki finansowe, ale również ocenić, jak budżet został faktycznie zrealizowany. Na pewno wywoła to niepotrzebne spekulacje i podejrzenia, co do rzeczywistych celów niejawnych operacji budżetowych. Jeżeli bowiem utajniono 281 milionów rubli z wydatków na czasopisma, to może to oznaczać, że niektóre media są kontrolowane przez państwo i za odpowiednie dotacje mają relacjonować wydarzenia przychylnie dla władz na Kremlu. Niejawne 239 milionów w wydatkach na kulturę fizyczną może natomiast być odczytywane np. jako państwowy program oszukiwania kontroli antydopingowej.

Przy takim podejściu Rosjanie nie wiedzą na przykład, jaki procent pieniędzy wydawanych na naukę rzeczywiście był wykorzystany z sensem i przyniósł wymierne efekty. W 2018 r. się to również nie zmieni, ponieważ prawie połowa (45,7 proc.) środków przeznaczonych w przyszłym roku na badania podstawowe i stosowane będzie nadal utajniona (324 z 708,8 miliardów rubli). Szczególnie dotyczy to resortów siłowych, gdyż ukryto prawie 95 proc. badań stosowanych w rozdziale „Obrona narodowa” i 88,9 proc. w rozdziale „Bezpieczeństwo i egzekwowanie prawa”.