Raki i nowe Kraby idą do wojska

W czwartek 28 kwietnia w Hucie Stalowa Wola SA odbyła się podwójna uroczystość, w której udział wzięli premier Beata Szydło, wiceminister obrony Bartosz Kownacki i szef Inspektoratu uzbrojenia MON gen. Adam Duda, ambasador Republiki Korei w Polsce Ji-in Hong, a także przedstawiciele kierownictwa Polskiej Grupy Zbrojeniowej i południowokoreańskiego ministerstwa przemysłu oraz koncernu Hanwha Techwin. Ceremonia ta miała wielkie znaczenie nie tylko dla wspomnianej spółki oraz PGZ, ale także dla Programu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP oraz poziomu bezpieczeństwa państwa.

Pierwszym wydarzeniem było formalne przekazanie Użytkownikowi kolejnych dwóch egzemplarzy samobieżnej armatohaubicy 155 „Krab”, pierwszych zbudowanych na nowym podwoziu opartym na rozwiązaniach południowokoreańskiej sah K-9 „Thunder”. Obydwa działa zmontowano w HSW w sierpniu i wrześniu 2015 r. z wykorzystaniem wykonanych wcześniej w stalowowolskiej spółce systemów wieżowych oraz podwozi dostarczonych przez koncern Hanwha Techwin. Pierwsze z tych dział wykorzystane zostało do przeprowadzenia rozpoczętych pod koniec października 2015 r., i pomyślnie zakończonych w marcu 2016 r., badań typu. Ich program wykonano na wiele tygodni przed uzgodnionym z MON terminem, a IU MON sprawnie go rozliczył. Drugie działo, będące dla pierwszego egzemplarzem rezerwowym na czas prowadzonych badań typu, wykorzystywano w HSW do celów związanych ze szkoleniem pracowników, którzy będą jeszcze w tym roku produkować wreszcie seryjne „Kraby”.

Po przyjęciu i zaakceptowaniu wyników badań typu przez Inspektorat Uzbrojenia MON powstały warunki do rozpoczęcia dostaw seryjnych armatohaubic „Krab”. W pierwszej kolejności – do 11. Mazurskiego Pułku Artylerii w Węgorzewie, który już jest użytkownikiem pierwszego modułu ogniowego tych dział, dostarczonego w listopadzie 2012 r. i wykorzystującego jeszcze podwozia typu „Kalina” wyprodukowane w Gliwicach. Mazurska jednostka otrzymała już od HSW część, dostarczanego partiami od dłuższego czasu, wyposażenia logistycznego dywizjonu „Regina”. Jednostka dysponuje nowym zapleczem logistycznym, rozbudowanym i wyposażonym pod kątem przyjęcia nowego sprzętu.

„Kraby” na nowych podwoziach, na które HSW SA zakupiła licencję w grudniu 2014 r., docelowo stanowić będą jednorodne  wyposażenie całego pierwszego 24-lufowego dywizjonu. HSW dokona zatem także wymiany wykonanych w Bumar-Łabędy wadliwych podwozi typu „Kalina” ośmiu dział z pierwszej partii. Zgodnie z umową z MON wykonawca programu „Regina” ma dostarczyć cały sprzęt dla tego dywizjonu (a więc także wszystkie pojazdy towarzyszące) najpóźniej do połowy 2017 r. Spółka ze Stalowej Woli zapowiada skrócenie tego terminu. Prezes HSW SA Antoni Rusinek zapewnia, iż posiada gwarancje strony koreańskiej, że w czerwcu do HSW trafi kolejnych 6 podwozi, a dostawa wszystkich przewidzianych dla dział pierwszego dywizjonu zostanie zakończona w 2016 roku. Jednocześnie HSW SA deklaruje gotowość natychmiastowego podjęcia z MON negocjacji w sprawie warunków dostaw kolejnych czterech dywizjonów. Szef Inspektoratu Uzbrojenia gen. Adam Duda potwierdza, że rozmowy zostaną podjęte bez zbędnej zwłoki, po dopełnieniu kilku niezbędnych formalności. O determinacji obu stron w dążeniu do szybkiej finalizacji prac nad kontynuacją programu świadczy fakt, że HSW SA – w uzgodnieniu z MON – już rozpoczęła praca nad 12 „Krabami” dla drugiego dywizjonu. Kontraktowana jest dostawa luf (do czasu osiągnięcia przez lufownię HSW pełnej zdolności do wytwarzania luf 155/52 konieczny jest ich import), wykonywane są pozostałe elementy działa, korpusy wież itp.

Im prędzej warunki dostaw kolejnych dywizjonów zostaną  uzgodnione, tym wcześniej rozpocznie się produkcja licencyjna podwozi w Polsce. Uczestniczyć w niej będzie wiele zakładów polskiego przemysłu zbrojeniowego.

Kontrakt na dostawę sah „Krab” i pozostałych elementów systemu „Regina” realizowany jest w oparciu o zawartą kilka lat temu umowę pomiędzy HSW SA a MON, aneksowaną w listopadzie 2015 r. Jej częścią było m.in. przeszkolenie grupy artylerzystów z 11. pułku, którzy podczas ceremonii w HSW otrzymali stosowne certyfikaty.

Drugim, nie mniej ważnym wydarzeniem, było podpisanie długo wyczekiwanego kontraktu na dostawy kompanijnych modułów ogniowych samobieżnego moździerza automatycznego 120 mm „Rak” na kołowym podwoziu KTO „Rosomak”. Umowa ta wprowadza do Sił Zbrojnych RP zupełnie nowy system uzbrojenia, jakim polska armia dotychczas nie dysponowała. Moździerz zakończył badania kwalifikacyjne późną wiosną ubiegłego roku, a badania kwalifikacyjne części elementów modułu ukończono jesienią 2015 r. Intensywne negocjacje w sprawie warunków kontraktu HSW z IU MON trwały od 25 marca.

Przedmiotem umowy jest wyprodukowanie i dostawa przez HSW wyposażenia 8 kompanii wsparcia, z których każda wyposażona będzie w 8 efektorów (środków ogniowych) SMK120 (M120K) „Rak” oraz grupę pojazdów wspierających. Pierwsza faza kontraktu objąć ma dostawę moździerzy oraz artyleryjskich wozów dowodzenia AWD zbudowanych także w oparciu o KTO „Rosomak”. Dla każdej kompanii złożonej z 8 „Raków” przewidziano 4 AWD: dla dowódcy kompani, rezerwowy dla zastępcy dowódcy kompani i po jednym dla dowódców 4-działowych baterii. Za tę pracę dostawca otrzymać ma ponad 968 319 tys. zł, i po jego stronie będzie także dostarczenie pakietu szkoleniowego. HSW SA udziela na swe systemy 3-letniej gwarancji i w ramach kontraktu przekazuje MON dokumentację techniczną moździerza.

W drugiej fazie postępowania zakładane jest zawarcie kontraktu na dostawę pozostałych elementów składowych modułów kompanijnych, czyli artyleryjskich wozów amunicyjnych AWA, artyleryjskich wozów remontów uzbrojenia AWRU oraz artyleryjskich wozów rozpoznania AWR. Niektóre z tych elementów zakończyły, inne kończą właśnie badania kwalifikacyjne. Zakłada się, że na etapie produkcyjnym „dogonią” produkcję moździerzy, których cykl produkcyjny jest znacznie dłuższy. Praktycznie został on, w uzgodnieniu z MON, rozpoczęty już kilka miesięcy temu m.in. pracami przy produkcji luf, korpusów wieży i innych jej systemów. Wiadomo, że pierwsze kompanie wsparcia uzbrojone w M120K trafią do brygad zmechanizowanych w Szczecinie, Miedzyrzeczu oraz Rzeszowie. Dostawy seryjnych samobieżnych moździerzy „Rak” mają rozpocząć się w tym roku. Do grudnia ma zostać skompletowane wyposażenie pierwszego modułu kompanijnego, na rok 2017 zaplanowano dostawę 2 modułów, na 2018 – 3 modułów, a program dostaw powinien zostać zrealizowany do 2019 r., o ile MON nie zwiększy skali zamówień. Nie są znane dokładne plany MON dotyczące zakupu pewnej liczby „Raków” (np. jednej baterii) do celów szkoleniowych w CSAiU w Toruniu. Po realizacji dostaw „Raka” w wariancie kołowym przewiduje się pozyskanie przez MON podobnej liczby tych dział na nowym nośniku gąsienicowym, opartym o opracowywaną w HSW nową platformę przeznaczoną dla BWP „Borsuk”.

Samobieżny automatyczny moździerz „Rak” jest oryginalną polską konstrukcją powstałą w Hucie Stalowa Wola SA. Poza kilkoma elementami importowanymi (np. system nawigacji inercyjnej TALIN 5000 z modułem GPS i hodometrem) wszystkie rozwiązania systemu wieżowego są polskiej konstrukcji i są produkowane przez polski przemysł obronny. Całkowicie polskie są m.in. systemy kierowania ogniem i zautomatyzowane systemy dowodzenia, stanowiące ewolucyjne rozwiniecie systemu „Topaz”. Moździerz „Rak” przystosowany jest do współpracy z użytkowanymi przez SZ RP taktycznymi systemami rozpoznania oraz współpracy z różnymi ośrodkami przekazywania informacji o celach. Może funkcjonować praktycznie w całkowicie zautomatyzowanym trybie bezzałogowym, zarówno w ugrupowaniu baterii i dywizjonu, jak i w pełni autonomicznie, jest przystosowany do działań w warunkach skażenia terenu po użyciu broni ABC. Jego szybkostrzelność wynosi 10 wystrzałów na minutę, gotowość do prowadzenia ognia osiąga w 30 sekund od otrzymania polecenia o wykryciu celu, a gotowość do zmiany pozycji ogniowej po wykonaniu zadania – w 15 sekund od ostatniego wystrzału.

Zadania ogniowe może realizować w trybie MRSI (Multiple Rounds Simultaneous Impact). Maksymalny zasięg ognia producent definiuje na 12 tys. metrów. Z amunicją starej generacji, adaptowanej z klasycznej amunicji 120 mm do moździerzy holowanych, „Rak” osiągał w czasie badań zasięg ognia skutecznego 7 tys. metrów, natomiast  opracowywana specjalnie dla tego działa przez ZM DEZAMET Nowa Dęba amunicja zapewnia już zasięg przekraczający 10 tys. metrów. W ofercie DEZAMET SA są obecnie trzy typy amunicji do „Raka”: odłamkowo-burząca, oświetlająca oraz dymna. IU  liczy, że DEZAMET prace nad tą amunicją zakończy w roku 2016, ale na razie kontraktuje w Nowej Dębie ponad 6 tys. szt. zmodyfikowanych pocisków  OF843. Na razie brak informacji o pracach nad amunicją kasetową dla „Raka”, choć amunicję tej klasy opracowano dla, także skonstruowanego w HSW SA i tutaj seryjnie produkowanego, klasycznego moździerza M98.

Od MSPO w 2014 r. znane są informacje o pracach nad amunicją precyzyjnego rażenia przeznaczoną dla „Raka”. Ma ona mieć zasięg do 8 tys. metrów i w końcowej fazie trajektorii ma być naprowadzana na cel przy wykorzystaniu znacznika laserowego o skutecznym zasięgu podświetlania celu do 5 tys. metrów. System naprowadzania, a nawet znacznik laserowy LPC-1, ma być analogiczny do tego, jaki będzie wykorzystywany do naprowadzania amunicji precyzyjnego rażenia 155 mm dla systemów „Regina” i „Kryl”, powstającej w ramach programu „Szczerbiec”. Na razie praca nad tą amunicją jest realizowana jako praca własna producenta. Z kolei producent moździerza nie wypowiada się na temat możliwości wykorzystania w SMK120 „Rak” samonaprowadzających pocisków przeciwpancernych „Strix” o podobnym zasięgu, choć skandynawski producent tej amunicji informuje, iż może być ona wystrzeliwana z moździerzy różnego typu.

Prace nad „Rakiem” zainicjowano w roku 2007 po tym, kiedy kierownictwo MON ujawniło swe intensywne zainteresowanie zaprezentowaną przez firmę Patria konstrukcją skandynawską, którą jej producent promował m.in. poprzez prezentację na poligonie CSAiU w Toruniu we wrześniu 2006 r. w dwulufowym wariancie AMOS. Oferta ta wzbudziła zainteresowanie przedstawicieli MON, co wykorzystała HSW SA, oferując możliwość opracowania w krótkim czasie analogicznego rozwiązania krajowego, opierającego się jednakże na systemie jednolufowym, analogicznym do moździerza NEMO tego samego skandynawskiego producenta. W pracach zainicjowanych w HSW SA przyjęto założenie analogiczne do obowiązującego w stosunku do sah „Krab”, zmierzające do skonstruowania autonomicznego systemu wieżowego, nadającego się do aplikacji na różnych nośnikach, z pływającymi włącznie. Stąd np. znacznie większe niż w przypadku NEMO rozmiary samej wieży mieszczącej automat ładowania oraz zapas w jego magazynie 20 pocisków, gotowych do natychmiastowego użycia. Pozostały zapas amunicji lokowany jest w korpusie podwozia. Liczba pocisków zależna jest od wybranego nośnika, może wynosić od 26 do 40 szt.

System wieżowy „Raka” po raz pierwszy oficjalnie zaprezentowano już na MSPO w roku 2008. Początkowo program realizowany był przez HSW SA jako praca własna i na własne ryzyko. Wsparcie rządowe nastąpiło później, za pośrednictwem obecnego NCBiR. Wobec czynionych przez licencjodawcę KTO „Rosomak” trudności w dostępie do wskazanego przez MON podwozia tego pojazdu jako nośnika „Raka”, dla kontynuacji prac nad moździerzem w 2009 r. w HSW adaptowano do tego celu jedyny wówczas dostępny nośnik – gąsienicowe podwozie sh 122 mm 2S1 „Goździk” produkowanej w HSW do pierwszej połowy lat 90.  Kolejnym krokiem związanym z rozwojem „linii gąsienicowej” moździerza była implementacja systemu wieżowego na nowym, skonstruowanym w Stalowej Woli Lekkim Podwoziu Gąsienicowym LPG, wyposażonym m.in. w nowoczesny power-pack z silnikiem MTU. Prototyp podwozia LPG, projektowanego z myślą o funkcji wozu dowodzenia dla systemu „Regina”, został pokazany na MSPO już w 2009 roku, a prototyp moździerza zintegrowanego z adaptowanym do tego celu nośnikiem LPG zademonstrowano na MSPO w 2011 r. W tym czasie w Hucie Stalowa Wola już od roku pracowano nad równoległym rozwojem „Raka” na podwoziu KTO „Rosomak”. Temu rozwiązaniu MON przyznało priorytet, co ułatwiło realizatorowi programu uzyskanie dostępu do podwozia KTO „Rosomak”.

Dotychczas HSW dokonała integracji systemu wieżowego „Raka” nie tylko z traktowanym jako przejściowe rozwiązanie „Goździkiem”, ze skonstruowanym w Stalowej Woli podwoziem typu LPG (Lekkim Podwoziem Gąsienicowym) i z KTO „Rosomak”, ale także z niemieckim BWP „Marder”. Te trzy warianty moździerza „Rak”, demonstrujące łatwość implementacji systemu wieżowego na różnych platformach, wystawione zostały na MSPO 2013, budząc duże zainteresowanie potencjalnych klientów. Jak deklaruje producent, HSW gotowa jest zintegrować autonomiczny system wieżowy „Raka” z dowolnym wskazanym podwoziem o odpowiedniej nośności oraz dysponującym dostateczną ilością miejsca na pomieszczenie kosza wieży i współpracujących z nim agregatów. Ta deklaracja wywołuje już zainteresowanie armii kilku krajów. Wśród potencjalnych nośników systemu wieżowego „Raka” wymienia się m.in. popularny KTO „Piranha”.

Kierownictwo HSW SA na razie odmawia wszelkich komentarzy odnoszących się do eksportowych przymiarek. Za priorytet uznaje obecnie wdrożenie produkcji seryjnej „Raka” tak, aby w możliwie najkrótszym terminie zaspokoić oczekiwania Sił Zbrojnych RP.  Faktem jest, że zapytania ofertowe skierowało do HSW co najmniej trzech zagranicznych potencjalnych klientów.

Jerzy Reszczyński