Twarde jadą na Łotwę

Podczas wizyty w Izraelu szef MON potwierdził, że czołgi PT-91 Twardy będą stanowić wyposażenie kompanii, która będzie stanowić część batalionowej grupy bojowej NATO na Łotwie. Jednostka będzie kierowana przez Kanadyjczyków, oprócz Polaków będą ją wspierać też żołnierze włoscy, albańscy i słoweńscy.

Postanowiłem, że Polska przyłączy się do Kanady będącej państwem ramowym na Łotwie i wyślemy jedną kompanię polskich czołgów.

Czołgi PT-91 Twardy to głęboka modernizacja wozów T-72M1, opracowana i wdrożona do produkcji przez krajowy przemysł zbrojeniowy. Dysponują one między innymi pancerzem reaktywnym ERAWA-1/2, systemem kierowania ogniem Drawa (w tym wariant Drawa-T z celownikiem termowizyjnym), wzmocnionym silnikiem S-12U o mocy 850 KM czy układem ostrzegania o opromieniowaniu wiązką laserową Obra.

Czołgi PT-91 powstawały w zakładach Bumar-Łabędy zarówno jako nowo budowane pojazdy, jak i jako modernizacja wozów typu T-72M1. Jako pierwsze pojazdy w Wojsku Polskim otrzymały one termowizyjne systemy obserwacyjne, w które wyposażono większość „Twardych”. Były też wyposażone w pancerz reaktywny, zwiększający ochronę przeciwko oddziaływaniu środków przeciwpancernych (do pewnego stopnia – również dysponujących kumulacyjnymi głowicami tandemowymi).

Przy opracowywaniu systemu kierowania ogniem Drawa wykorzystano doświadczenia z budowy SKO Merida, przeznaczonego dla czołgów T-55AM modernizowanych w latach 80. XX wieku przez polski przemysł zbrojeniowy. Podobnie jak system Obra, został on dostarczony przez Przemysłowe Centrum Optyki (obecnie PCO S.A.).

Z kolei jako wady czołgu PT-91, w dostarczonych Siłom Zbrojnym wersjach, wymieniano między innymi niedostateczną celność podczas prowadzenia ognia w ruchu z uwagi na przestarzały układ stabilizacji, czy relatywnie słabą ruchliwość (np. dynamikę przyśpieszania, czy niską prędkość jazdy do tyłu – utrudniającą prowadzenie manewrowej obrony).

Po rozpoczęciu wprowadzania do Sił Zbrojnych czołgów Leopard 2A4 (a potem 2A5) zakończono modernizację wozów T-72M1 do wersji PT-91. Żołnierze 10. Brygady Kawalerii Pancernej, którzy jako pierwsi otrzymali Leopardy wśród ich głównych zalet – w stosunku do PT-91 – wymieniali przede wszystkim właśnie celność ognia prowadzonego w ruchu czy własności manewrowe. Leopardy dysponują też zdecydowanie silniejszym pancerzem podstawowym, czy możliwością rażenia celów w trybie hunter-killer (niezależny przyrząd obserwacyjny dowódcy).

Z drugiej jednak strony, pomimo dostawy kolejnych czołgów Leopard 2 (w większości w wariancie 2A5), w Wojsku Polskim pozostała znaczna liczba niezmodernizowanych T-72M1, używanych choćby przez 21. Brygadę Strzelców Podhalańskich czy 15. Giżycką Brygadę Zmechanizowaną. Natomiast Twarde znajdują się w 1. Warszawskiej Brygadzie Pancernej, 9. Brygadzie Kawalerii Pancernej oraz w 2. Brygadzie Zmechanizowanej Legionów.

Opracowano kilka wariantów Twardego o podwyższonych zdolnościach bojowych. Jeden z nich, PT-91M z francuskim systemem kierowania ogniem SAVAN-15, silnikiem S-1000 i przekładnią ESM-350, został wyeksportowany do Malezji (sprzedano 48 pojazdów). Podczas MSPO 2016 zaprezentowano demonstrator modernizacji czołgu T-72/PT-91 do standardu PT-16, głównie z myślą o rynkach eksportowych.

Istotne znaczenie ma też kwestia amunicji. Z dostępnych informacji wynika, że większość jej zapasów to przestarzałe pociski konstrukcji sowieckiej, a zapasy nowszych są ograniczone. Obecnie polskie czołgi PT-91 Twardy otrzymują w ramach modyfikacji kamery termowizyjne KLW-1 „Asteria”, produkowane w PCO S.A, ale ich głębsza modernizacja nie jest planowana. Docelowo czołgi PT-91 mają być zastąpione przez nowe pojazdy, ale jeszcze przez dłuższy czas pozostaną w Wojsku Polskim.

Polskie Twarde dołączą zatem do czołgów obecnych w batalionowych grupach bojowych NATO na flance wschodniej – brytyjskich Challengerów i francuskich Leclerców w Estonii i niemieckich Leopardów 2 w Niemczech. Polska wydzielała też czołgi Leopard 2A4 (w 2015 roku) i 2A5 (w 2016 roku) do sił natychmiastowego reagowania NATO – tzw. szpicy.

Obecnie w „zagranicznych” działaniach wezmą udział czołgi PT-91. Należy zauważyć, że wydzielanie do misji NATO głęboko zmodernizowanego sprzętu starszej generacji nie jest niczym niezwykłym, czego najlepszym przykładem są niemieckie BWP Marder, odgrywające przecież bardzo ważną rolę w zestawie sił natychmiastowego reagowania – tzw. szpicy NATO – na 2015 rok.