Lata 90. – koła zastąpią gąsienice?

Jeszcze przed rozpoczęciem misji w Afganistanie planowano, że czołgi zostaną całkowicie zastąpione przez pojazdy kołowe. Decyzja o realizacji programu ACV (Armored Combat Vehicle) i wycofaniu w perspektywie posiadanych czołgów Leopard 1A3 (oznaczonych Leopard C1) została podjęta w 1996 roku. Kołowy wóz ACV miał dysponować siłą ognia porównywalną z czołgami, będąc uzbrojony w armatę 105 mm. Jednocześnie w 1997 rozpoczęły się dostawy dużej partii kołowych transporterów LAV III, opartych konstrukcyjnie o wozy Piranha trzeciej generacji.Pozwoliło to na zastąpienie transporterów Piranha pierwszej generacji zwanych lokalnie AVGP, znajdujących się na uzbrojeniu kanadyjskich wojsk lądowych od lat 70. i nie spełniających już wymogów pola walki. Do 2006 roku siły zbrojne Kanady otrzymały 651 wozów LAV III.

Jednocześnie, w świetle zmieniających się realiów pola walki uznano, że wysoki poziom pasywnej ochrony oraz zdolność do pokonywania przeszkód charakterystyczna dla pojazdów gąsienicowych nie będzie już odgrywać tak istotnej roli, jak w przeszłości.Co ciekawe, zakładano, że wozy ACV nie będą musiały zwalczać czołgów III generacji, a jedynie wozy typu T-72M1 i podobne, ze względu na niskie prawdopodobieństwo konfliktu zbrojnego przeciwko państwu, dysponującemu dobrze wyposażonymi siłami zbrojnymi.Na przełomie wieków zdecydowano jednak o modernizacji czołgów Leopard C1 do standardu Leopard C2, jako rozwiązanie przejściowe do osiągnięcia gotowości bojowej przez wozy, które miano pozyskać w ramach programu ACV. Modernizacja do wersji C2 obejmowała m.in. instalację kompletnych wież z niemieckich czołgów Leopard 1A5, które zostały wcześniej wycofane z eksploatacji.

Doświadczenia z Afganistanu – czołgi jednak potrzebne

W odpowiedzi na rosnącą liczbę ataków terrorystycznych w Afganistanie, skutkującą m.in. coraz większymi stratami wśród kanadyjskich wozów bojowych rodziny LAV, w 2006 roku zdecydowano o wysłaniu do Afganistanu 15 zmodernizowanych czołgów Leopard C2 , wyposażonych w dodatkowe opancerzenie typu MEXAS, wspieranych przez czołgi saperskie oraz wozy zabezpieczenia technicznego. Po wprowadzeniu na wyposażenie czołgów Leopard C2 okazało się, że są one w stanie skutecznie wspierać piechotę zmechanizowaną siłą ognia uzbrojenia głównego, w warunkach, w których zastosowanie pojazdów kołowych byłoby bądź niemożliwe ze względu na brak możliwości pokonywania przeszkód terenowych, bądź wiązałoby się z dużymi stratami ze względu na nieodpowiedni poziom ochrony wnętrza.

Rok później ministerstwo obrony Kanady, po analizie doświadczeń z Afganistanu zdecydowało o pozyskaniu partii czołgów Leopard 2 w celu zastąpienia zużytych wozów Leopard C2. Oznaczało to zwrot o 180 stopni w stosunku do planów związanych z programem ACV – konwencjonalny potencjał pancerny Kanady miał zostać nie tylko utrzymany, ale i rozbudowany. Pierwszym krokiem w celu zastąpienia Leopardów C2 było wypożyczenie 20 czołgów Leopard 2A6 z Bundeswehry. W kwietniu 2007 roku zdecydowano o zakupie dalszych 100 czołgów Leopard 2 z nadwyżek armii holenderskiej, w tym 20 w wariancie Leopard 2A6 oraz 80 w wersji Leopard 2A4.

Pozyskane z Niemiec czołgi Leopard 2A6 zostały zmodernizowane do standardu Leopard 2A6M CAN, obejmującego m.in. instalację dodatkowego opancerzenia chroniącego przed ostrzałem granatników przeciwpancernych, dodatkowych środków łączności oraz nowego układu klimatyzacji. Modernizacja pozwoliła na pełniejsze wykorzystanie możliwości czołgów Leopard 2 w Afganistanie. Do Bundeswehry trafiło 20 czołgów Leopard 2A6 zakupionych w Holandii. Jednocześnie 20 czołgów Leopard 2A4 poddano głębokiej modernizacji do standardu Leopard 2A4M CAN.

Modernizowane czołgi otrzymały dodatkowe opancerzenie kadłuba i wieży, podobne jak w czołgach Leopard 2A7 oraz elementy opancerzenia chroniącego przed ostrzałem granatnikami przeciwpancernymi. Wymieniono także napędy wieży na całkowicie elektryczne, a układy kierowania i zawieszenia zostały poddane dodatkowym modyfikacjom. Spośród pozostałych 60 czołgów Leopard 2A4, 42 trafi po remoncie i doposażeniu do szkolnej jednostki pancernej, a pozostałe służą jako platforma do zabudów specjalistycznych, jako czołgi saperskie i wozy zabezpieczenia technicznego. Kanada pozyskała także 15 używanych czołgów Leopard 2A4 z nadwyżek Bundeswehry oraz 12 podwozi szwajcarskich czołgów Pz 87, które posłużą jako podstawa do zabudów specjalistycznych.

Docelowo kanadyjskie wojska pancerne będą posiadać 2 bataliony czołgów Leopard 2, jeden wyposażony w zmodernizowane wozy Leopard 2A4M CAN i Leopard 2A6M CAN przeznaczony do działań ekspedycyjnych oraz jeden wyposażony w doposażone Leopardy 2A4. Taka struktura pozwoli naciągłe utrzymywanie jednego batalionu czołgów w działaniach ekspedycyjnych poza granicami kraju i szkolenie rotacyjne załóg.

LAV UP i CCV

Doświadczenia z Afganistanu wskazały także na konieczność modernizacji floty pojazdów opancerzonych, ukierunkowanej przede wszystkim na zwiększenie poziomu ochrony wnętrza przeciwko skutkom wybuchu min i improwizowanych ładunków wybuchowych (IED). W 2009 roku podjęto decyzję o zakupie partii 108 dobrze opancerzonych bojowych wozów piechoty w ramach programu CCV (Close Combat Vehicle), nie przesądzając jednak, czy będą to wozy kołowe, czy gąsienicowe. Wartość programu CCV miała wynieść 2 mld dolarów kanadyjskich (ok. 1,87 mld USD).

Jednocześnie w 2009 roku rozpoczęto program głębokiej modernizacji transporterów LAV III – LAV UP. Kontrakt dotyczący modernizacji 550 transporterów w ramach programu LAV UP został podpisany w październiku 2011 roku.  Rok później zamówiono modernizację kolejnych 66 transporterów, które posłużą jako wozy rozpoznawcze. Do 2018 roku zostanie zmodernizowanych łącznie 616 transporterów, a łączna wartość prac wyniesie 1,215 mld dolarów kanadyjskich. Modernizacja do standardu LAV UP obejmuje instalację dodatkowego opancerzenia, podwójnego dna kadłuba, silnika o mocy 450 KM, zwiększenie nośności zawieszenia oraz modernizację systemów kierowania ogniem. Wzmocnione zawieszenie oraz podwójne dno kadłuba są podobne do zastosowanych w transporterach Stryker DVH, wykorzystywanych z dużym powodzeniem w Afganistanie.

Pierwsze transportery LAV III UP zostały dostarczone w styczniu 2013 roku. W grudniu mijającego roku podjęto decyzję o anulowaniu programu CCV, co wywołało protesty firmy Nexter, biorącej udział w przetargu i oferującej transporter na bazie wozu VBCI. Anulowanie programu CCV zostało uzasadnione spełnieniem przez transportery LAV III UP wymagań stawianych wozom bojowym tej klasy. Biorąc pod uwagę niemal jednoznacznie pozytywne opinie o transporterach Stryker DVH, można przyjąć te informacje za wiarygodne, tym bardziej, że transportery LAV III UP otrzymały oprócz elementów opancerzenia i zawieszenia sprawdzonych w wozach Stryker DVH dodatkowo silnik o większej mocy, w celu skompensowania możliwego ubytku ruchliwości spowodowanego wzrostem masy.

Podsumowanie

Ministerstwo obrony narodowej Kanady zamierza utrzymać w linii zarówno czołgi Leopard 2, jak i zmodernizowane transportery LAV III UP do 2035 roku. Dzięki zakupom i modernizacji czołgów Leopard 2 oraz realizacji programu LAV UP wojska lądowe Kanady otrzymały park pojazdów opancerzonych, spełniających wymogi współczesnego pola w walki, i to zarówno w warunkach konfliktu asymetrycznego, jak i konwencjonalnego. Warto zatem zastanowić się nad czynnikami, które doprowadziły do takiego stanu.

Po pierwsze, kanadyjscy decydenci wykazali się zdolnością do korekty wcześniejszych, błędnych założeń w świetle doświadczeń konfliktu afgańskiego. Wykazały one jednoznacznie, że nawet przestarzałe czołgi są w stanie skutecznie wspierać wojska na polu walki, w sytuacjach, gdzie zastosowanie pojazdów kołowych byłoby trudne bądź niemożliwe. Po drugie, na rynku uzbrojenia dostępna była duża ilość w miarę nowoczesnego, używanego sprzętu (czołgów Leopard 2 różnych wersji), dysponującego dużym potencjałem modernizacyjnym. Pozwoliło to na odbudowę relatywnie niskim kosztem, choć nie bez wykonywania prac modernizacyjnych, dostosowujących czołgów do lokalnych wymogów. Wreszcie, dzięki dojrzałości i niezawodności zastosowanych rozwiązańoraz dużej podatności platformy na modernizacje program modernizacji transporterów LAV III  - LAV UP pozwolił na spełnienie wszystkich postawionych przez nim założeń. Umożliwiło to rezygnację z programu CCV.

Poparcie dla anulowania programu zakupów uzbrojenia w kontekście programu CCV może się wydawać kontrowersyjnym. Możliwe, że za kilka lat pojawią się czołgi oraz bojowe wozy piechoty przewyższające znajdujące się obecnie w linii – prace nad nową generacją pojazdów opancerzonych prowadzone są przez Federację Rosyjską. Głównym celem programu CCV nie było jednak zachowanie przewagi technologicznej w konflikcie konwencjonalnym, a zwiększenie zdolności do działania w warunkach konfliktu asymetrycznego. Za kilka lat będzie można rozpocząć nowe programy modernizacyjne, zdecydowanie bardziej odpowiadające aktualnym potrzebom i poziomowi rozwoju technologicznego.

Jakub Palowski