Chrzest bojowy Tytana [WYWIAD]

Mateusz Multarzyński, Defence24.pl: Panie Pułkowniku proszę na wstępie przypomnieć naszym czytelnikom czym jest program Tytan i jaką rolę w jego realizacji pełni Agencja Uzbrojenia?

Płk Robert Frommholz, Agencja Uzbrojenia: Program ZISW kr. Tytan to przede wszystkim wieloaspektowe podejście do stworzenia – co istotne siłami polskiego potencjału przemysłowego (łącznie 13 firm – przyp red.) – wyrobów mających w istotny sposób zwiększyć możliwości żołnierzy SZ RP w zakresie wyposażenia indywidulanego. Chodzi o tak kluczowe obszary, jak podsystem dowodzenia i łączności, rozpoznania, uzbrojenia, ochrony balistycznej, OPBMR (ochrony przed bronia masowego rażenia – przyp. red.), maskowania, umundurowania i zabezpieczenia medycznego. Łącznie są to aż 44 elementy.

Należy zaznaczyć, że choć przedmioty umundurowania i wyekwipowania (PUiW) zdecydowanie nie są„corowym” obszarem odpowiedzialności AU, gdyż ten co do zasady leży w kompetencjach Inspektoratu Wsparcia (IWsp SZ), to fakt, że cały program Tytan jest prowadzony przez Agencję spowodował, iż również umundurowanie zostało przez nią „zaopiekowane”. Oczywiście AU bardzo blisko współpracuje w tym zakresie i wymienia informacje z Szefostwem Służby Mundurowej IWsp SZ jak i ze specjalistami z Wojskowego Ośrodka Badawczo-Wdrożeniowego Służby Mundurowej (WOBWSM), których doświadczenia i wiedza są unikatowe w skali kraju.

W drugiej połowie 2023 roku rozpoczęły się testy elementów wyposażenia indywidualnego oraz PUiW opracowanych w ramach Tytana. Co konkretnie było testowane?

Zgodnie z wnioskiem Dowódcy 18. Dywizji Zmechanizowanej oraz decyzją Rady Modernizacji Technicznej, w ramach realizowanej przez Agencję Uzbrojenia pracy rozwojowej ZISW Tytan przeprowadzone zostały w okresie 08.2023 r. - 07.2024 r. przez żołnierzy - przyszłych użytkowników - 18. DZ testy użytkowe prototypów ZISW. Były one nadzorowane przez Komisję powołaną przez Szefa Agencji Uzbrojenia, w skład której weszli przedstawiciele AU oraz właściwych instytucji eksperckich.

Zestawy prototypów do testowania stanowiły: umundurowanie bojowe, hełm kuloodporny, kamizelka balistyczno-taktyczna oraz podsystem przenoszenia indywidualnego wyposażenia (paso-szelki – przyp red.).

Umundurowanie bojowe obejmowało wariant letni oraz zimowy w tym m.in. bieliznę, mundury, ocieplacze, odzież wierzchnią - ochronną i ocieplającą, jak również obuwie, rękawice czy też nakrycia głowy. Do testów przekazano łącznie 250 kpl. umundurowania bojowego, 50 kpl. podsystemu przenoszenia indywidualnego wyposażenia, 50 kpl. kamizelki balistyczno-taktycznej oraz 50 kpl. hełmu kuloodpornego.

Jakie były cele testów i jak były one realizowane?

Celem testów było pozyskanie doświadczeń w zakresie trwałości i ergonomii użytkowania oraz wypracowanie zaleceń dotyczących funkcjonalności, walorów użytkowych i ewentualnej optymalizacji konstrukcji testowanego umundurowania i wyposażenia indywidualnego, pod względem jego przydatności w realizacji zadań służbowych na podstawie eksploatacji w warunkach rzeczywistych. Dodatkowo przyjęto, że na podstawie testów należy wypracować rekomendacje o ewentualnym powszechnym wykorzystaniu testowanych wzorów w Siłach Zbrojnych RP.

Testy były realizowane w ramach bieżącej działalności jednostek wojskowych obejmujących wykonywanie zadań służbowych zarówno w warunkach garnizonowych, szkoleń poligonowych, jak i działań na granicy polsko-białoruskiej. Sprawozdawczość z testów opracowywano w cyklu miesięcznym przez okres 11 miesięcy, od września 2023 r. do lipca 2024 r., poprzez sporządzanie ankiet przez użytkowników oraz notatek zawierających spostrzeżenia testujących żołnierzy. Opinie na temat zastosowanych rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych, trwałości, walorów użytkowych oraz funkcjonalnych prototypów ostatecznie zawarto w ponad 3000 ankiet.

Jakie były wnioski, oceny wynikające z tych testów zawarte w ankietach wypełnianych przez żołnierzy?

Z analizy przebiegu testów (zebranych ankiet, sprawozdań grup testujących, wyników przeglądu prototypów po zakończeniu testów oraz informacji pozyskanych w ramach wywiadów z żołnierzami testującymi SpW) wynika, że prototypy uzyskały pozytywne oceny większości osób testujących, spełniają oczekiwania użytkowników i mogą zostać wprowadzone na wyposażenie wojska.

Potwierdzono trwałość i ergonomię użytkowania oraz wypracowano zalecenia dotyczące optymalizacji funkcjonalności, walorów użytkowych i konstrukcji testowanych prototypów, w szczególności w zakresie ich przydatności do realizacji zadań służbowych.

Biorąc pod uwagę specyfikę testowanych prototypów, w tym również napotkane w ramach dotychczasowych prac wyzwania związane z koniecznością jednoczesnego spełnienia wymagań w zakresie trudnopalności, wodoodporności, bezpieczeństwa humanoekologicznego oraz nadruków maskujących przeprowadzenie testów użytkowych na obecnym etapie pracy rozwojowej spełniło swoją rolę pozwalając na uzyskanie opinii przyszłych użytkowników potwierdzającej właściwy kierunek prac.

Zatrzymajmy się chwilę przy tych zaleceniach, czy też propozycjach zmian formułowanych przez testujących żołnierzy. Czego one głownie dotyczyły?

Zebrano kilkadziesiąt propozycji zmian, które zostaną przekazane wykonawcy, celem udoskonalenia dotychczasowego wzoru i wprowadzenia zmian konstrukcyjnych oraz materiałowych, które wpłyną na poprawę ergonomii, jak i parametrów użytkowych, takich jak m.in.:

• zwiększenie trwałości nadruku maskującego;
• zwiększenie odporności na piling;
• zwiększenie komfortu termicznego (w tym paroprzepuszczalności);
• zmiany konstrukcyjne dot. liczby i rozkładu kieszeni;
• opracowanie alternatywy dla rzepów;
• optymalizacja tabeli rozmiarów;
• zwiększenie zakresu regulacji itp.

Są propozycje zmian, co dalej?

Powyższe zalecenia wykonawca powinien uwzględnić w konstrukcji partii prototypowej wytworzonej na potrzeby przeprowadzenia badań kwalifikacyjnych. Przy czym należy pamiętać, że hełm kuloodporny jest po badaniach kwalifikacyjnych zakończonych wynikiem pozytywnym.

Podsumowując wyniki testów umundurowania bojowego, kamizelki balistyczno-taktycznej, podsystemu przenoszenia indywidualnego wyposażenia oraz hełmu kuloodpornego należy stwierdzić, że stanowią one przesłankę do rekomendowania wprowadzenia ich na wyposażenie SZ RP jako wariantu systemu Tytan przeznaczonego do powszechnego wykorzystania w SZ RP. Oczywiście po wprowadzeniu stosownych zmian.

Jakie największe wyzwania napotkano w czasie testów?

Bardzo istotnym z punktu widzenia wyników testów był fakt, że większość elementów prototypu umundurowania bojowego zgodnie z wymaganiami jest trudnopalna, co przy obecnych możliwościach technologicznych związane jest z koniecznością obniżenia komfortu użytkowania w szczególności dotyczącego przewiewności i paroprzepuszczalności. Dlatego też trudno było porównywać ten parametr z obecnie użytkowanymi mundurami, które nie posiadają tej funkcjonalności. Tym samym do dalszych decyzji pozostawia się sprawę, czy wszystkie przyszłe mundury powinny ją spełniać – być może tylko dla niektórych pododdziałów.

Jednym z elementów programu Tytan, który budzi całkiem sporo emocji wśród zarówno samych żołnierzy, jak i osób interesujących się tą tematyką, jest nowy wzór kamuflażu, a w zasadzie kamuflaży oraz kwestie skuteczności maskowania. Na co też wpływ mają doświadczenia płynące w ukraińskiego frontu.

W zakresie oceny własności maskujących testowanych prototypów, odpowiedzi testujących żołnierzy, potraktowano jako informacyjne. Jednak w celu pełnej, obiektywnej oceny skuteczności maskowania wzorów kamuflażu oraz zastosowanych rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych, które są szczególnie istotne dla maskowania w zakresie podczerwieni, zostaną przeprowadzone w ramach badań kwalifikacyjnych usystematyzowane testy w określonych sceneriach tła terenu i wszystkich porach roku, dla których są one dedykowane. Przypomnę, że w ramach Tytana opracowanych zostało pięć wzorów kamuflażu. Testy w ramach badań kwalifikacyjnych pozwolą na określenie poziomu skuteczności maskowania w odniesieniu do założonych wymagań, w tym również poprzez porównanie do obecnie obowiązującego wzoru kamuflażu (wz. 93 „Pantera” – przyp. red.). Warto wspomnieć, że pierwsze tego typu weryfikacje w ramach badań wstępnych wykazały lepszą skuteczność kamuflażu Tytana. Natomiast od tamtego czasu również obecny wzór – „Pantera” przeszła zmiany, zwiększył się tzw. raport co ograniczyło powtarzalność wzoru. Dlatego warto to sprawdzić ponownie w sposób całkowicie obiektywny i mierzalny.

Takie kompleksowe podejście pozwoli na wybór najskuteczniejszego wzoru maskującego i wyeliminuje dalsze dyskusje specjalistów w zakresie wyższości ciemnych bądź jasnych kamuflaży dla warunków krajowych. Podkreślamy to, bo słyszymy opinie, że kamuflaż Tytana zbytnio przypomina niemiecki, co patrząc na bardzo zbliżone warunki środowiskowe naszego zachodniego sąsiada przyjmujemy jako pozytyw tzn., że obiektywnie, w sposób „naukowy” osiągnięto zbliżone wyniki. Natomiast, wzór kamuflażu musi przede wszystkim efektywnie zwiększać zdolność żołnierza do przetrwania na polu walki, a każdy metr zmniejszający zasięgi wykrycia, rozpoznania i identyfikacji żołnierza może stanowić o jego przeżyciu.

Tytan to nie tylko wyposażenie indywidualne, czy przedmioty umundurowania i wyekwipowania. Co jeszcze w ramach tego programu udało się opracować i ma szanse na wdrożenie do SZ RP?

Pozostawiając temat umundurowania, należy nadmienić, że cała praca rozwojowa kr. Tytan jest znacząco zaawansowana, pomimo wyzwań związanych z kwestiami technicznymi i technologicznymi, ambitnymi wymaganiami, czasami także koniecznymi zmianami pierwotnych założeń, długotrwałym procesem certyfikacji w zakresie bezpieczeństwa teleinformatycznego, czy pandemii COVID-19, znacząco wpływającymi na jej czas trwania (umowę na realizację fazy badawczo-rozwojowej ZISW Tytan podpisano w 2014 roku – przyp. red.). Oprócz już pozyskiwanych elementów systemu ZISW Tytan, takich jak: karabinek MSBS kal. 5,56 mm, samopowtarzalny pistolet VIS 100 kal. 9 mm, granatnik podwieszany MSBS kal 40 mm, czy nóż-bagnet, zakończono z wynikiem pozytywnym badania kwalifikacyjne kolejnych elementów. Jest to sześć elementów podsystemu uzbrojenia w zakresie środków bojowych, m.in.: ręczny granat termobaryczny, ręczny granat odłamkowy uniwersalny, różne typy granatów dymnych – sygnalizacyjnych oraz 5.56 mm nabój ppanc. z rdzeniem wolframowym. To także siedem elementów podsystemu obserwacji i rozpoznania, m.in. wyświetlacz nahełmowy, celownik termowizyjny strzelecki, wskaźnik laserowy, celownik kolimatorowy.

Również istotne z punktu widzenia żołnierzy i ich bezpieczeństwa elementy podsystemu obrony balistycznej, w tym m.in. hełm kuloodporny wraz z osłoną szczęki i wizjerem chroniącym wzrok. A także równie ważne elementy podsystemu C4I, jak radiostacja osobista, czy moduł integratora wraz z modułem nawigacji inercyjnej).

Warto wspomnieć, że kolejne zamówienia dotyczące hełmów to już będzie „tytanowy” HBT-02. Z kolei w przypadku radiostacji osobistej i integratora elementy te uzyskały certyfikat Służby Kontrwywiadu Wojskowego (SKW), a sama radiostacja będzie pierwszym krajowym wyrobem tego typu o klauzuli „Zastrzeżone”.

Także cały czas postępuje rozwój rodziny karabinków MSBS, producent opracował już propozycje kolejnej wersji A3, która po jej zaakceptowaniu przez Instytucję Ekspercką i przeprowadzeniu badań typu będzie mogła być pozyskiwana przez SZ RP w kolejnym zamówieniu.

Ponadto opracowano, w ramach koordynowanych i nadzorowanych przez AU projektów NCBR i zakończono z wynikiem pozytywnym dodatkowe elementy przewidywane w programie Tytan tj. maskę przeciwgazową MP-6/T, subkarabinek MSBS kal. 5,56 mm oraz 5,56 mm karabinek podstawowy w układzie bezkolbowym (bull-pup – przy. red.).

Jaki wpływ na zainicjowana przez Sztab Generalny operację Szpej ma program Tytan? Czy opracowane w jego toku rozwiązania będą stanowić elementy wdrażane do wojska w ramach operacji Szpej?

Śmiało można stwierdzić, że praca rozwojowa ZISW kr. Tytan stanowi doskonały fundament dla operacji kr. Szpej. Przedstawiciele SG WP odpowiedzialni za tę operację często wręcz określają, iż Szpej to praca wdrożeniowa, której zapleczem jest praca rozwojowa ZISW kr. Tytan. AU ściśle współpracuje w tym zakresie z przedstawicielami SG WP, każdorazowo wychodząc naprzeciwko ich oczekiwaniom. Widzimy, że istnieje duży potencjał szerokiego zastosowania wyrobów powstających w ramach programu Tytan w Siłach Zbrojnych, a operacja Szpej może stać się naturalnym odbiorcą części jego elementów.

Czy opracowane w ramach Tytanach rozwiązania, zdobyte doświadczenia mogą się przydać w przyszłości w innych programach, projektach, pracach B+R?

Powstało wiele ciekawych rozwiązań, jak i zbudowano została bardzo duża baza doświadczeń, które mogą być wykorzystywane bezpośrednio lub w kolejnych produktach rozwojowych. Kluczowy jest fakt, iż produkty te są wytworem rodzimego potencjału przemysłowego i mogą mieć szerokie zastosowanie w silnie rozbudowujących się liczebnie SZ RP. Najważniejsze, aby to dobrze wykorzystać.

Dziękuję za rozmowę.

Współpraca: Jędrzej Graf