Minister Obrony Narodowej wydał dwie decyzje istotne z perspektywy PMG

7 grudnia 2016 r. Minister Obrony Narodowej podpisał decyzję Nr 331/MON w sprawie wprowadzenia do użytku „Wytycznych do przygotowania przez przedsiębiorców planu realizacji zadań obronnych, w tym wynikających z Programu Mobilizacji Gospodarki, który stanowi plan operacyjny funkcjonowania przedsiębiorcy w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny”, która wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r. W tym samym dniu szef resortu obrony podpisał również drugi istotny z perspektywy Programu Mobilizacji Gospodarki (PMG) akt prawny - decyzję Nr 330/MON w sprawie wprowadzenia do użytku „Metodyki naliczania kosztów utrzymywania przez przedsiębiorców mocy produkcyjnych lub remontowych niezbędnych do realizacji zadań wynikających z programu mobilizacji gospodarki, a także udzielania, rozliczania i kontroli wydatkowania przeznaczonej na ten cel dotacji”.

Ona również wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r. i zastąpi obecnie obowiązującą decyzję Nr 493/MON z 15 grudnia 2014 r. o takim samym tytule. Oba akty prawne tworzą szczegółowe ramy dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, którzy realizują PMG w praktyce. Niemniej, same wytyczne stanowią jedynie aktualizację już stosowanych zasad, które nie miały formy decyzji MON. W przypadku przyjętej metodyki naliczania kosztów mocy produkcyjnych lub remontowych również mamy do czynienia z aktualizacją obecnie obowiązujących zasad.

Nowa ustawa o organizowaniu zadań na rzecz obronności państwa realizowanych przez przedsiębiorców i programie mobilizacji gospodarki (w rzeczywistości jest to dość szeroka nowelizacja obecnie obowiązującej ustawy z 2001 r.) tworząca ogólne ramy dla PMG jest od października 2016 r. w trakcie uzgodnień międzyresortowych. Projekt ustawy jest dostępny na stronach Rządowego Centrum Legislacji (numer projektu: UD79).

PMG jest wykonywane przy pomocy konkretnych przedsiębiorców

Program Mobilizacji Gospodarki to dokument, który wskazuje zadania organów administracji rządowej w zakresie prowadzenia działań o charakterze organizacyjno-planistycznym oraz rzeczowo-finansowym związanych z przygotowaniem gospodarki do funkcjonowania w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny. Prace nad jego powstaniem są prowadzone przez większość ministerstw, a koordynuje je Minister Obrony Narodowej przy pomocy Szefa Sztabu Generalnego WP.

Zadania na rzecz obronności państwa ujęte w PMG są wykonywane przez przedsiębiorstwa wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 3 listopada 2015 r. w sprawie wykazu przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym. Zadania są przydzielane przedsiębiorcom przez poszczególnych ministrów w drodze niejawnych decyzji administracyjnych, a następnie dochodzi do zawarcia pomiędzy nimi umów cywilnoprawnych określających obowiązki przedsiębiorców i wysokość dotacji z budżetu państwa na ich realizację. Rozporządzenie dzieli firmy na dziesięć grup, z których każda jest nadzorowana przez innego ministra.

Resortowe wytyczne dla przedsiębiorców w sprawie planu realizacji zadań obronnych

Przygotowane przez Departament Polityki Zbrojeniowej MON wytyczne dotyczą przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, dla których organem administracji rządowej właściwym do organizowania oraz sprawowania nadzoru nad wykonywaniem zadań na rzecz obronności państwa jest Minister Obrony Narodowej. Chodzi o 44 podmioty, w tym Polską Grupę Zbrojeniową, szereg spółek wchodzących w jej skład oraz wojskowe instytuty badawcze. Wytyczne określają zasadnicze przedsięwzięcia i działania warunkujące przygotowanie przedsiębiorców do wykonywania nałożonych na nich zadań obronnych. Mają umożliwić im tworzenie warunków organizacyjnych, technicznych oraz ekonomicznych do planowania realizacji tych zadań w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny.

Przedsiębiorcy są zobowiązani do utrzymywania konkretnych mocy produkcyjnych opisanych w dokumentacji planistycznej przekazanej szefowi resortu obrony narodowej. Obejmuje ona m.in. sposób funkcjonowania przedsiębiorcy w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny (wraz ze schematami organizacyjnymi), system reagowania na zmiany tych stanów oraz zestawienie maksymalnych możliwości produkcji wyrobów, a także świadczenia usług (remont lub naprawa) w zasadniczych dla danej firmy wyrobach oraz usługach (np. ile maksymalnie kołowych transporterów opancerzonych będzie mógł wytwarzać Rosomak S.A., ile czołgów Leopard będą w stanie naprawiać ZM Bumar-Łabędy w Gliwicach i WZM w Poznaniu).

Wytyczne wskazują, jakie działania powinni podejmować przedsiębiorcy, by realizować postawione przed nimi zadania. Chodzi o sporządzenie na własny koszt planów (projektów, koncepcji) realizacji zadań obronnych wykonywanych w czasie pokoju oraz koniecznych zmian w strukturze przedsiębiorcy podczas podwyższania gotowości obronnej państwa, efektywność, ciągłość i terminowość działania oraz funkcjonowania firm, a także uruchamianie oraz rozwijanie niezbędnych struktur i systemów tworzonych na potrzeby realizacji postawionych zadań. Przedsiębiorcy mogą liczyć na całościowe lub częściowe pokrycie przez Skarb Państwa kosztów utrzymania mocy produkcyjnych i remontowych.

Zakładowe Plany Mobilizacji Gospodarki

Przedsiębiorcy są zobowiązani do przygotowania tzw. Zakładowych Planów Mobilizacji Gospodarki (PMG-Z). Chodzi o plany operacyjne ich funkcjonowania w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny. Obejmują one w szczególności przewidywany do wykorzystania potencjał ludzki, technologiczny, maszynowy i infrastrukturalny, w tym również kooperację z innymi przedsiębiorcami, zarówno wykonywaną na rzecz innego przedsiębiorcy, jak i zlecaną podwykonawcom. Wytyczne zawierają również szereg innych elementów, które powinny znaleźć się w przedmiotowym dokumencie, w tym analizę możliwości zapewnienia ciągłości produkcji i usług wynikających z nałożonych zadań, uwzględniającą możliwość wystąpienia zniszczeń infrastruktury technicznej, produkcyjnej i magazynowej, zakłóceń dostaw surowców, produktów i półproduktów wykorzystywanych w procesie produkcyjno-usługowym, a także możliwość przeniesienia produkcji i świadczenie usług w innych lokalizacjach.

Ponadto dany przedsiębiorca jest odpowiedzialny za przygotowanie, utrzymanie w sprawności i dostosowanie potencjału składającego na budynki i budowle, maszyny i urządzenia oraz systemy zapewniające właściwy poziom zabezpieczenia źródeł energii, paliw i wody oraz innych obiektów, a także organizacji pracy i ochrony pracowników. Pracownicy powinni przejść teoretyczne i praktyczne szkolenia obronne.

PMG-Z przygotowuje wewnętrzny zespół specjalistów

PMG-Z jest przygotowywany przez stałą komisję techniczną, którą tworzy zespół specjalistów danego przedsiębiorcy pod przewodnictwem osoby zajmującej kierownicze stanowisko właściwe ds. produkcji lub organizacji pracy (zwykle będzie dyrektor ds. technicznych). Dokument jest następnie zatwierdzany przez prezesa zarządu lub dyrektora instytutu. W kolejnym kroku PMG-Z jest uzgadniany przez Ministra Obrony Narodowej, a w praktyce przez kierownictwo Departamentu Polityki Zbrojeniowej MON działające z upoważnienia szefa MON. Stała komisja techniczna na bieżąco współpracuje z regionalnym przedstawicielstwem wojskowym (RPW). Przedstawiciel RPW ma prawo wglądu do pełnej dokumentacji technicznej oraz weryfikuje przyjęte przez przedsiębiorcę pracochłonności procesów technologicznych dla wyrobów i usług wykonywanych oraz dostarczanych przez niego w przypadku mobilizacji gospodarki.

Kontrola realizacji zadań obronnych

Przedsiębiorcy realizujący zadania w ramach PMG mogą być poddawani kontrolom przeprowadzanym przez zespoły kontrolne zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 13 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli wykonywania zadań obronnych. W skład tych zespołów każdorazowo wchodzą przedstawiciele Prezesa Rady Ministrów, Ministra Obrony Narodowej oraz ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Są one zobowiązane do przestrzegania tajemnicy handlowej kontrolowanego przedsiębiorcy. Wytyczne bardzo dokładnie opisują kompetencje kontrolerów, którzy mogą bardzo drobiazgowo weryfikować wywiązywanie się danej firmy z postawionych jej zadań obronnych.

Metodyka naliczania kosztów utrzymywania przez przedsiębiorców mocy produkcyjnych lub remontowych bez większych zmian

Podpisana przez szefa resortu obrony decyzja Nr 330/MON w sprawie wprowadzenia do użytku „Metodyki naliczania kosztów utrzymywania przez przedsiębiorców mocy produkcyjnych lub remontowych niezbędnych do realizacji zadań wynikających z programu mobilizacji gospodarki, a także udzielania, rozliczania i kontroli wydatkowania przeznaczonej na ten cel dotacji” nie wprowadza szerszych zmian do dotychczasowej obowiązującej Metodyki. Algorytmy i sposoby kalkulacji pozostają te same. Podobny dokument obowiązuje również przedsiębiorców nadzorowanych przez innych ministrów. Dla przykładu w przypadku podmiotów podlegających Ministrowi Rozwoju chodzi o „Metodykę rekompensowania kosztów utrzymywania mocy produkcyjnych lub remontowych” opracowaną w kwietniu 2015 r. przez Departament Bezpieczeństwa Gospodarczego ówczesnego Ministerstwa Gospodarki i zatwierdzoną przez z upoważnienia Ministra przez podsekretarza stanu Arkadiusza Bąka.

Przyjęcie szczegółowych wytycznych do przygotowania przez przedsiębiorców planu realizacji zadań obronnych, w tym wynikających z PMG, stanowi uzupełnienie dotychczas istniejących rozwiązań prawnych. Nowa decyzja Ministra Obrony Narodowej w tym zakresie została wydana z uwagi na projektowaną ustawę o organizowaniu zadań na rzecz obronności państwa realizowanych przez przedsiębiorców i programie mobilizacji gospodarki, która ma uporządkować obecny stan prawny. Niewykluczone jednak, że jej ostateczny kształt może wymusić aktualizację decyzji MON.

Wojciech Pawłuszko