Modułowe pojazdy podwodne Double Eagle

Sztandarowym produktem rozwijanym od 1989 roku w szwedzkiej firmie Saab jest sterowany przewodowo pojazd podwodny Double Eagle wykorzystywany przez siły morskie: Szwecji, Danii, Australii, Holandii, Francji, Finlandii i niebawem Polski, dzięki instalacji na okrętach typu Kormoran II. Zmienił on całkowicie sposób działania okrętów przeciwminowych, pozwalając dodatkowo na poszukiwanie i zwalczanie min przez zupełnie do tego wcześniej nieprzygotowane jednostki pływające.

Nowe możliwości i nowe zadania

Double Eagle był początkowo opracowywany do prowadzenia standardowych działań przeciwminowych, a wiec zadań związanych z: odszukiwaniem już wykrytych (np. przez sonary podkilowe) obiektów minopodobnych, ich identyfikacją i niszczeniem przez dostarczenie zdalnie sterowanego ładunku wybuchowego (wersja MDS/ROV-M – Mine Disposal). Później okazało się, że pojazd ten może przenosić o wiele większe ciężary, dzięki czemu powstała idea zbudowania zdalnie sterowanego pojazdu z własnym sonarem poszukiwania min - poruszającego się m.in. przed okrętem.

Pierwszym, rozwijanym od 1994 r. i wprowadzonym do produkcji systemem tej klasy był mobilny sonar o zmiennej głębokości PVDS (Propelled Variable Depth Sonar), stworzony w oparciu o szwedzki pojazd Double Eagle MkII i francuską stację hydroakustyczną TSM 2022 MkII (a właściwie jej specjalnie pomniejszoną wersję).

Wyeliminowano w ten sposób dwie podstawowe wady, jakie mają podkilowe sonary poszukiwania min. Po pierwsze zastosowanie pojazdu Double Eagle z sonarem, pozwalało w czasie rzeczywistym sprawdzać akwen bez konieczność zbliżenia się okrętu do strefy zagrożenia (sonar na pojeździe można było bowiem wypuścić kilkaset metrów przed dziobem jednostki pływającej). Po drugie przez zanurzenie pojazdu można było poszukiwać miny w strefie dennej, która ze względu na istnienie warstw wody o różnych temperaturach (mogących odbijać wysyłane z sonaru fale akustyczne) często jest niewidoczna dla okrętu korzystającego tylko z sonaru podkilowego.

Wykorzystując PVDS udało się również zbudować kontenerowy system zwalczania i poszukiwania min, dając w ten sposób praktycznie każdej jednostce pływającej możliwość wykonywania działań przeciwminowych. Przykład dali m.in. Szwedzi, którzy zastosowali pojazdy Double Eagle zarówno na niszczycielach min typu Landsort, jak również na wykonanych w technice stealth korwetach typu Visby.

Dzięki temu okręty rakietowe mają możliwość samodzielnego pokonywana rejonów zagrożonych minami. PVDS z pojazdem Double Eagle w wersji Mk II może się bowiem poruszać w odległości: ponad 150 m przed okrętem (na głębokości 100 m z prędkością 4 w) i ponad 300 m (na głębokości 100 m z prędkością 3 w). Co więcej PVDS z pojazdem w wersji Double Eagle Mk III może się już poruszać z prędkością 6 w.

Double Eagle Mk II i Mk III

Pojazdy Double Eagle są produkowane w dwóch podstawowych wersjach: Mk II i Mk III. Double Eagle Mk II waży 340 kg ma wymiary 210x130x50 cm, może operować na głębokościach do 350 m (optymalnie 60 m) poruszając się z prędkością max. 6 w poziomie i 0,6 w pionie na maksymalnej odległości od okrętu 200 – 500 m.

Double Eagle Mk II jest bardzo zwrotny i wykorzystuje aż 8 pędników (dwa o mocy 5kW i sześć o mocy 0,4kW). Pozwala to na jego swobodne manewrowanie i pozycjonowanie w poziomie i pionie, upraszczając system balastowania.

Wersja rozwojowa pojazdu Double Eagle – Mk III różni się od Mk II wielkością (jest dłuższa o 80 cm i cięższa o 130 kg), układem pędników (napęd główny stanowią cztery ruchome rufowe pędniki o mocy 7 kW), a ponadto jego moduł przedni może posiadać nie tylko sonar podkadłubowy (jaki posiada każdy PVDS) ale również sonar dziobowy, ułatwiający nawigowanie, wykrywanie min przed pojazdem i unikanie przeszkód.

SAROV czyli szwedzka modularyzacja pojazdów podwodnych

Specjaliści Saab opracowując nowe wersje pojazdu Double Eagle szybko zorientowali się, że można je składać z już gotowych modułów, które mogą oddzielnie podlegać ewolucji i które pozwalają tworzyć w łatwy sposób różnie wyposażone wersje (w zależności od życzenia klienta). Jak się zresztą okazało później taką samą drogą poszli inni producenci pojazdów podwodnych na świecie.

Ponadto bezzałogowce można w ten sposób rekonfigurować, wymieniając w nich poszczególne moduły, a co najważniejsze może się to odbywać nawet na okrętach, a nie tylko w warunkach fabrycznych. Jest to bardzo przydatne przy pracach nad systemem nawigacyjnym i zasilającym, nad modułami z ładunkiem użytecznym, jak również przy organizowaniu transportu (pojazdy można rozkładać na części).

Modularyzacja bardzo ułatwia codzienną obsługę pojazdów oraz ich naprawę. Prace nie wymagają bowiem interwencji w całym systemie, a tylko w jego części i mogą polegać jedynie na wymianie modułów. Dla firmy Saab najważniejsze jest jednak to, że takie rozwiązanie ułatwia i przyspiesza produkcję, pozwala na elastyczne ustosunkowanie się do potrzeb i wymagań klienta i ułatwia prace modernizacyjne.

Moduły użyteczne w pojazdach Double Eagle zawierają różne typy sonarów lub urządzeń pomiarowych, a także pakiet akumulatorów pozwalających na: zwiększenie zasięgu (zamiast kabloliny stosuje się wtedy cieńszy – a więc i dłuższy światłowód) lub na stworzenie z pojazdu sterowanego - pojazdu autonomicznego (działającego samodzielnie, bez łączności ze statkiem - matką). Opracowano w tym celu specjalny pakiet modułów SAROV (Semi Autonomous Remotely Operated Vehicle).

Double Eagle Mk III stał się w ten sposób szwedzkim pomostem w przejściu od pojazdów zdalnie sterowanych do pojazdów autonomicznych. W zestawie modułów, z którego może on zostać złożony jest już proponowany moduł z akumulatorami pozwalającymi na autonomiczne pływanie w zasięgu powyżej 50 km i samodzielną pracę w czasie powyżej 10 godzin (w połączeniu z zamontowaniem systemu nawigacji inercyjnej i układu programowania misji).

Konteneryzacja

Bardzo ważną nowością wprowadzoną przez koncern Saab jest konteneryzacja systemu Double Eagle. Łatwiejszy staje się jego transport i przechowywanie, ale również instalacja na pokładzie jednostek pływających. Sam kontener (standardowy) mieści w sobie dwie konsole operatorskie (dla operatora pojazdu i sonaru), pojazd z modułami oraz układ bębnowy wraz z kabloliną.

Każdy kontener może działać samodzielnie i jedynym wymaganiem jest posiadanie na pokładzie: miejsca na jego zamocowanie oraz systemu opuszczania i podnoszenia pojazdu. Nic więc obecnie nie stoi na przeszkodzie, by Double Eagle zamontowano na dowolnym statku handlowym, dając mu takie same możliwości omijania min, jakie mają wyspecjalizowane jednostki przeciwminowe z sonarami III generacji i co najciekawsze gwarantując o wiele bezpieczniejsze działanie niż w przypadku niszczycieli min z sonarami I i II generacji (podkilowego i opuszczanego).

Wprowadzenie skonteneryzowanego sonaru PVDS było rewolucyjnym posunięciem, jeżeli chodzi o działania przeciwminowe. Po raz pierwszy większość jednostek pływających uzyskała możliwość samodzielnego i bezpiecznego przejścia przez zagrożony minami rejon, bez konieczności czekania na niszczyciele min – wolne i mało elastyczne, jeżeli chodzi o działania długoterminowe i w złych warunkach atmosferycznych.