Ławki zamiast kolumn, czyli pomysł MON na stulecie niepodległości

To drugie w ostatnich miesiącach podejście do tematu. Poprzednie kierownictwo MON proponowało bowiem program Kolumny Niepodległości.

Konkurs w ramach programu Ławki Niepodległości jest otwarty, skierowany do wszystkich osób, które chciałyby zaprojektować taki pomnik, byle tylko nie prowadziły działalności gospodarczej. MON czeka na propozycje do 22 maja. Autor najlepszego projektu otrzyma 30 tys. zł. Przewidziane są też dwa wyróżnienia po 8,5 tys. zł.

Na czerwiec ministerstwo zapowiada konkurs dla samorządów na dofinansowanie na budowę pomników. MON zakłada, że sfinansuje 80 proc. kosztów budowy Ławek Niepodległości, resztę wyłożą samorządy. Ponadto resort udostępni bezpłatnie licencję na projekt tak, by mogły z niego skorzystać np. osoby prywatne, organizacje samorządowe, podmioty kościelne i wspólnoty mieszkaniowe.

Finasowanie budowy pomników umożliwia uchwalona pod koniec ubiegłego roku nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Niedawno do uzgodnień międzyresortowych trafił projekt rozporządzenia MON, które określi procedury przyznawania dotacji. Nie zostało ono jeszcze podpisane przez ministra Mariusza Błaszczaka.

Z projektu rozporządzenia wynika, że w tym i przyszłym roku MON zamierza przeznaczyć na pomniki po 5 mln zł, a w latach następnych po 1 mln zł. W piątek przedstawiciele MON podawali nieco inną kwotę – 4,2 mln zł w 2018 r. Wspominali też o ponad 30 tys. zł na jedną ławkę.

Szef MON powiedział dziennikarzom, że program zakłada powstanie jeszcze w tym roku ponad 100 Ławek Niepodległości. Wspomniana ustawa pozwala MON także dofinansowywać remonty pomników upamiętniających tradycję, chwałę i sławę oręża polskiego.

Ławki-pomniki mają być multimedialne. Obowiązkowym elementem każdej z nich ma być możliwość odsłuchania fragmentu Pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego, którą stanowią wybrane fragmenty Marsza Pierwszej Brygady, oraz fragmentu depeszy naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego notyfikującej powstanie niepodległej Polski wysłanej 16 listopada 1918 r.

Na każdej ławce ma znaleźć się także okolicznościowa inskrypcja: "Ławka niepodległości pamięci wybitnych patriotów, dowódców i mężów stanu oraz czynu zbrojnego żołnierza polskiego w stulecie odzyskania niepodległości".

Z każdym pomnikiem mają być także związane historyczne informacje regionalne i lokalne. W zależności od regionu MON przewiduje kilka szlaków tematycznych związanych z Legionami Polskimi 1914-18, powstaniem wielkopolskim, armią gen. Józefa Hallera, powstaniami śląskimi, udziałem polskich lotników w walkach o niepodległość, wojną polsko-bolszewicką i bitwą warszawską 1920 r. W województwach zachodnich i północnych prezentowana będzie synteza materiałów z pozostałych szlaków tematycznych.

Trzecia część prezentacji ma być przeznaczona dla samorządów do prezentacji treści związanych z historią lokalną.

MON informuje, że decydując się na pomysł Ławek Niepodległości, kierowało się "poczuciem, że żyjemy w XXI wieku, a pomniki muszą to odzwierciedlać". Ten typ pomnika ma nie tylko upamiętniać polską państwowość, ale także posiadać walory edukacyjne i praktyczne. Ławki maja mieć fotokody QR, które umożliwią ściągnięcie materiałów historycznych, oraz ułatwienia takie jak ładowarki urządzeń mobilnych oraz hot-spot Wi-Fi.

– Jesteśmy przekonani, że taka formuła – bardzo miła, bardzo przyjemna, a jednocześnie niosąca w sobie przekaz bardzo ważny dla naszej tożsamości narodowej i państwowej – zostanie bardzo przychylnie przyjęta przez opinię publiczną – powiedział w piątek Błaszczak.

Program Ławki Niepodległości to pomysł obecnego kierownictwa MON. Poprzednie, na czele z odwołanym 9 stycznia ministrem Antonim Macierewiczem ogłosiło w październiku 2017 r. program Kolumny Niepodległości. Zakładał on budowę w miejscach szczególnych dla historii Polski okolicznościowych memoriałów w formie kolumn.

W styczniu 2018 r., tuż przed dymisją Macierewicza MON przyznało, że żadna z nadesłanych prac nie spełniła wymagań, ale zaprzeczało informacjom o fiasku programu i podkreślało wolę jego realizacji.

W piątek ostatecznie okazało się, że pomysł budowy Kolumn Niepodległości nie zostanie zrealizowany. – Poprzednio w Ministerstwie Obrony Narodowej był program dotyczący Kolumn Niepodległości. Nie byliśmy zadowoleni z projektów, które napłynęły, a więc postanowiliśmy, żeby setną rocznicę odzyskania niepodległości uczcić w tej właśnie formie (Ławek Niepodległości – przyp. red.) – powiedział szef MON.