Żandarmeria Wojskowa zyska nowe prawa - także wobec cywili

ŻW będzie też mogła występować w roli oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia. Zaprojektowana przez MON ustawa ma znowelizować ustawę o Żandarmerii Wojskowej i kilka innych ustaw, kodeks drogowy, ordynację podatkową, ustawę o Krajowym Rejestrze Karnym i ustawę o ubezpieczeniu obowiązkowym. Projekt przewiduje umożliwienie ŻW dostępu do Krajowego Rejestru Karnego i Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, co ma usprawnić przeciwdziałanie wyłudzeniom.

Obecnie ŻW nie może zbierać, legitymować ani przesłuchiwać świadków przestępstw lub wykroczeń, jeśli te osoby nie są żołnierzami lub czyny popełniono poza terenem wojskowym. Nie może też podejmować działań dochodzeniowych wobec cywilów. 

Rozszerzenie uprawnień ma pozwolić żandarmerii wykrywać przestępstwa przy zamówieniach publicznych dla wojska, zwłaszcza zmowy przetargowej, gdy sprawcy nie są żołnierzami ani pracownikami cywilnymi wojska, nie współdziałają też z żołnierzami, lecz działają na szkodę sił zbrojnych. Zgodnie z projektem ŻW będzie też upoważniona podejmować działania wobec niebędących żołnierzami osób, które weszły w posiadanie sprzętu wojskowego lub uzbrojenia pochodzącego z przestępstwa. Ta zmiana ma pozwolić skuteczniej zwalczać przestępstwa związane z wojną w Ukrainie i nielegalnym pozyskiwaniem przez osoby spoza armii sprzętu, który był przeznaczony dla Ukrainy.

Projektowane przepisy odnoszą się do obserwowania i rejestrowania obrazu – w pewnych przypadkach także dźwięku – podczas wykonywania przez żandarmów czynności służbowych. Będzie można do tego wykorzystywać także drony. Żandarmi, wzorem policjantów, mają też zostać wyposażeni w kamery nasobne do zapisywania przebiegu interwencji. Kamery mają też zostać zainstalowane w izbach zatrzymań. Uregulowany ma zostać przy tym okres przechowywania zapisów, które nie zawierają dowodów pozwalających wszcząć postępowanie.

Żandarmeria ma zyskać prawo do zakupu kontrolowanego. Ma być także upoważniona do uzyskiwania danych z Krajowej Administracji Skarbowej i z Krajowego Rejestru Karnego (do którego dostęp mają już m.in. policja, Straż Graniczna i Straż Marszałkowska).

Zabezpieczając ruch kolumn wojskowych lub w akcjach ratowania życia, żołnierze wojskowych organów porządkowych będą mogli wydawać polecenia lub sygnały wszystkim osobom znajdującym się na drodze; Żandarmeria Wojskowa ma mieć takie uprawnienie – tak jak obecnie policja – w każdej sytuacji.

Projekt zawiera ponadto regulacje dotyczące kontrolowania przez ŻW uprawnień do noszenia munduru, odznak i oznak wojskowych oraz wojskowego ekwipunku; doprecyzowuje też zadania związane z ochroną placówek dyplomatycznych w miejscach stacjonowania polskich kontyngentów wojskowych za granicą. Ujednolica także wzór odznaki identyfikacyjnej i legitymacji żołnierza ŻW.