Ocena zgodności dronów w świetle nowych przepisów

Nowe branże gospodarki oraz usług pojawiają się wraz z postępem technologicznym. Jedną z nich jest sektor bezzałogowych statków powietrznych (BSP), który notuje właśnie gwałtowny rozwój. Coraz więcej firm specjalizuje się w budowie i usługach związanych z dronami. Branży sprzyjają regulacje prawne i szybki wzrost samego rynku. W Polsce jest prawie 200 tys. użytkowników dronów.

Dotychczasowe krajowe prawo zastąpiły nowe przepisy, które jednocześnie weszły w życie we wszystkich państwach Unii Europejskiej. Od 31 grudnia 2020 roku obowiązują wspólne przepisy „dronowe", które zostały określone na podstawieRozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich orazRozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. Zgodnie z nowymi przepisami każdy, kto chce latać dronem o masie powyżej 250 g lub dronem posiadającym kamerę, musi zarejestrować się, przejść szkolenie i zdać egzamin. Natomiast drony dystrybuowane w UE będą musiały posiadać oznakowanie CE oraz spełniać wymogi dotyczące bezpieczeństwa produktu, maksymalnej osiąganej prędkości czy np. normy hałasowej.

EASA (Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego) aby zapewnić swobodny ruch dronów i równe warunki działania dla wszystkich operatorów BSP na terenie Unii Europejskiej, opracowała wspólne zasady europejskie. Dzięki nowym przepisom operatorzy mogą realizować różne operacje opisane szczegółowo w rozporządzeniach w krajach członkowskich UE. Zasady opisane w dokumentach odniesienia opierają się na ocenie ryzyka eksploatacji i zapewniają równowagę między obowiązkami producentów i operatorów dronów w zakresie bezpieczeństwa, poszanowania prywatności, środowiska, ochrony przed hałasem i bezpieczeństwa.

Operacje Bezzałogowymi Statkami Powietrznymi podzielono na trzy główne kategorie:

• Kategoria Otwarta – jest kategorią o niskim ryzyku, co oznacza, że nie ma potrzeby składania oświadczeń lub uzyskiwania specjalnych zezwoleń. W tej kategorii można wykonywać operacje w zasięgu widoczności wzrokowej operatora lub z pomocą obserwatora (VLOS), w odległości nie większej niż 120 metrów od najbliższego punktu powierzchni ziemi, dronami o masie poniżej 25 kg. Wymagana jest rejestracja operatorów BSP, którzy posiadają drony o masie powyżej 250g lub są wyposażone w czujnik do zbierania danych (np. kamerę).
• Kategoria Szczególna – jest przeznaczona dla operacji o średnim ryzyku, której parametry lotu wychodzą poza kategorię „otwartą". Wykonanie operacji wymaga weryfikacji oraz w niektórych przypadkach specjalnej zgody. Wykonując operacje w kategorii szczególnej należy dokonać rejestracji operatorów BSP.
• Kategoria Certyfikowana - jest kategorią o wysokim ryzyku, operacje wymagają certyfikacji BSP na podstawierozporządzenia (UE) 2019/945. W stosownych przypadkach, jeżeli właściwy organ, w oparciu o ocenę ryzyka uzna to za konieczne może być również wymagana certyfikacja operatora oraz uzyskanie licencji przez operatora bezzałogowego statku powietrznego.

Kategoria otwarta dzieli się na trzy podkategorie A1, A2 i A3, w oparciu o ograniczenia operacyjne i wymogi, jakim podlegają operatorzy bezzałogowych statków powietrznych i same drony. BSP bez klasy zgodnej z normami UE i których nie skonstruowano do użytku prywatnego, mogą być eksploatowane jeżeli wprowadzono je do obrotu przed dniem 1 stycznia 2024 r.:

• w podkategorii A1, o ile bezzałogowy statek powietrzny ma maksymalną masę startową wynoszącą mniej niż 250 g wraz z obciążeniem użytkowym, operator nie wymaga szkolenia;
• w podkategorii A3, o ile bezzałogowy statek powietrzny ma maksymalną masę startową wynoszącą mniej niż 25 kg wraz z paliwem i obciążeniem użytkowym. Wymagane są kompetencje operatora jak dla w podkategorii A3.

Drony, które nie posiadają klasy zgodnej z normami UE, mogą być użytkowane do dnia 31 grudnia 2023 r. na następujących warunkach:

• dron o masie do 500 g, w podkategorii A1 przez operatorów posiadających kompetencje określone przez dane państwo członkowskie;
• dron o masie do 2 kg, w odległości 50 metrów w poziomie od osób, a operatorzy posiadają kompetencje jak dla podkategorii A2;
• dron o masie do 25 kg w podkategorii A3, a operatorzy posiadają kompetencje jak dla podkategorii A1.

Nowe przepisy wprowadzają wymóg przeprowadzania oceny zgodności parametrów produktu z wymogami określonymi w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji (UE) 2019/945. Dopiero po zakończeniu procesu certyfikacji wyrób może zostać dopuszczony do obrotu na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Proces „certyfikacji CE" obejmuje między innymi rzetelne badania wyrobu, sporządzenie stosowanej dokumentacji i deklaracji zgodności oraz prawidłowe oznakowanie wyrobu znakiem CE. Deklaracja zgodności pozwala domniemywać, że producent spełnił wszelkie wymagania, by zapewnić wysoki poziom jakości i bezpieczeństwa produktu. Natomiast nadanie wyrobowi oznaczenia CE to zadanie, które spoczywa na producencie – nanosi on na każdą sztukę wyrobu znak CE o odpowiednich parametrach.

Umożliwiona zostanie jednak konwersja dronów wprowadzonych już do obrotu na drony oznaczone klasami zgodnie z Rozporządzeniem Delegowanym Komisji (UE) 2019/945. Zgodnie z nim to producent wdraża środki zapewniające, że proces konwersji drona zapewni zgodność BSP z przepisami rozporządzenia. EASA wyróżnia dwie możliwości konwersji:

• modernizację przez producenta poprzez wycofanie produktów, aktualizację sprzętu lub oprogramowania w ramach procedury kontroli produkcji, nadanie nowego numeru seryjnego, umieszczenie etykiety identyfikacyjnej klasy oraz wydanie nowej deklaracji zgodności;
• aktualizację oprogramowania przez użytkownika końcowego poprzez aktualizację oprogramowania przez właściciela pod pełną kontrolą producenta, wysłanie przez producenta nowej deklaracji zgodności, etykiety identyfikacyjnej klasy i nowej tabliczki numeru seryjnego do właściciela oraz umieszczenie przez właściciela etykiety identyfikacyjnej klasy i nowej tabliczki numeru seryjnego na wyrobie.

Właściwości, wyposażenie i osiągi BSP będą determinowały nadawaną mu klasę. Do kategorii „otwartej" zaliczane będą jedynie drony klas określonych szczegółowo w załączniku doRozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich.

Załącznik do rozporządzenia określa procedury oceny zgodności BSP, które producent może wybrać do oceny swoich wyrobów:

• moduł A – wewnętrzna kontrola produkcji, przeprowadzany przez samego producenta, bez udziału jednostki notyfikującej. Producent przechowuje dokumentację i umieszcza na wyrobie znak CE oraz sporządza deklarację zgodności;
• moduł B – badanie typu UE, procedura w której dany wyrób badany jest przez jednostkę notyfikowaną, która potwierdza jego zgodność z wymaganiami dyrektywy. Badanie to obejmuje również dokumentację techniczną;
• moduł C – zgodność z typem w oparciu o wewnętrzną kontrolę produkcji, procedura powiązana z modułem B. Producent zapewnienia zgodność wyrobów seryjnych ze zbadanym;
• moduł H - zgodność oparta na pełnym zapewnieniu jakości, w zakładzie wprowadzony jest system jakości, który jest nadzorowany przez odpowiednią jednostkę.

W modułach B i H uczestniczy jednostka notyfikowana posiadająca odpowiednie kompetencje. W tym obszarze zastosowanie znajduje ocena zgodności bezzałogowych statków powietrznych, która pod koniec bieżącego roku dostępna będzie w ofercie Centrum Certyfikacji Jakości (CCJ).

Po pozytywnym zakończeniu procesu oceny zgodności producent otrzymuje odpowiedni dla wybranego modułu certyfikat, wystawia deklarację zgodności i może nanieść na wyrób znak CE.

Obowiązkowej ocenie zgodności z Rozporządzeniem (UE) 2019/945 podlegają producenci BSP przeznaczonych do eksploatacji w ramach kategorii otwartej. Oferta Centrum Certyfikacji Jakości obejmująca ocenę dedykowana będzie dla takich właśnie podmiotów.

Zainteresowanie systemami bezzałogowymi stale rośnie. Bezpieczeństwo produktów oferowanych przez ich dostawców jest więc kluczowym elementem z punktu widzenia szerokiego grona odbiorców. Najskuteczniejszym narzędziem do potwierdzenia wysokiej jakości oferowanych produktów jest właściwie przeprowadzona ocena. To na jej podstawie podejmowana jest decyzja, czy wyrób zostanie wprowadzony do obrotu. Odpowiedzialność za przeprowadzenie rzetelnej oceny spoczywa na jednostce akredytowanej jaką jest właśnie CCJ. Usługi świadczone przez Centrum Certyfikacji Jakości realizowane są z zachowaniem zasad bezstronności, obiektywności, zaufania oraz bezpieczeństwa informacji. Ocena zgodności BSP z wymaganiami jest warunkiem koniecznym ale i zasadnym. Jest dowodem wysokich kwalifikacji oraz zmienia postrzeganie producenta i zwiększa zaufanie odbiorców w zakresie oferowanych produktów.

W związku z szerokim zakresem oferowanej certyfikacji zapraszamy wszystkich zainteresowanych do kontaktu poprzez stronę www.ccj.wat.edu.pl lub bezpośrednio z Zespołem ds. Badań i Certyfikacji Wyrobów Centrum Certyfikacji Jakości.