Wielkie Węgry razem ze Światem Tureckim. Historyczny szczyt w Budapeszcie

Od wspólnej kultury do strategicznej współpracy

Początkowo założona i oparta na wspólnych cechach kulturowych i językowych, OPT przyjęła w ostatnich latach wyraźnie pragmatyczną i wielostronną orientację. Państwa członkowskie — Turcja, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan i Uzbekistan — coraz częściej postrzegają blok jako platformę dla synergii gospodarczej, infrastrukturalnej i geopolitycznej. Państwa obserwatorzy, w tym Węgry, Turkmenistan i Turecka Republika Cypru Północnego (TRNC), również zyskały na znaczeniu wraz z rozwojem działalności organizacji.

Zaangażowanie Węgier: łączenie kontynentów i kultur

Rosnące zaangażowanie Węgier, pomimo ich statusu obserwatora, jest przykładem strategicznego zasięgu OPT w Europie. Premier Viktor Orbán wyobraża sobie Węgry jako pomost między UE a światem tureckim, oferujący powiązania dyplomatyczne, edukacyjne i handlowe. Węgierski Exim bank, Agencja Promocji Eksportu i Izba Handlowa aktywnie wspierają handel i inwestycje z krajami tureckimi, podczas gdy ich polityka energetyczna jest coraz bardziej powiązana z eksportem Azerbejdżanu.

Współzależność gospodarcza i dojrzałość instytucjonalna

Od czasu sformalizowania współpracy w ramach organizacji członkowie OPT wykorzystują swoje powiązania językowe, kulturowe i historyczne do budowania swojego potencjału gospodarczego, co potwierdzają ostatnie wyniki. Handel wewnątrz OPT wzrósł z 30,9 mld USD w 2022 r. do 45 mld USD w 2024 r., co stanowi zmianę o 45%. W ciągu ostatnich czterech lat łączny PKB członków wzrósł o 20% do 1,6 biliona USD, podczas gdy zagraniczne inwestycje bezpośrednie poprawiły się aż o 22%.

Utworzenie Tureckiego Funduszu Inwestycyjnego w 2023 r. z kapitałem początkowym w wysokości 500 milionów USD – i jego późniejsze zwiększenie do 600 milionów USD w 2025 r. po włączeniu Węgier – jest znaczącym kamieniem milowym. Fundusz ma na celu stymulowanie wzajemnych inwestycji, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, a także przedsiębiorczości opartej na innowacjach we wszystkich państwach członkowskich. Integrację finansową dodatkowo wzmacnia utworzenie Tureckiej Rady ds. Zielonych Finansów i Rady Banku Centralnego, które wyposażają organizację w solidne narzędzia do harmonizacji polityki pieniężnej i odpowiedzialnych ram finansowania.

Transport i łączność: strategiczne kanały dostaw

Położenie geograficzne stało się centralnym atutem OPT. Państwa tureckie, położone na skrzyżowaniu Wschodu i Zachodu, Północy i Południa, inwestują w infrastrukturę, aby przekształcić swoje ziemie w dynamiczne węzły transportowe. Korytarz Centralny – łączący Chiny z Europą przez Azję Środkową i Kaukaz Południowy – odnotował 62% wzrost tranzytu ładunków w 2024 r., osiągając łącznie 4,5 miliona ton, przy czym do 2027 r. planuje się zwiększenie tego ruchu do 10 milionów ton rocznie.

Kluczowe trasy multimodalne, takie jak Korytarz Centralny, Kolej Chiny-Kirgistan-Uzbekistan i Korytarz Transafgański, mają na celu połączenie rynków Azji i Pacyfiku, Europy, Azji Południowej i Afryki. Korytarze te nie tylko służą interesom handlowym, ale także odpowiadają na zmieniające się globalne łańcuchy dostaw. Jednocześnie stanowią alternatywę dla tradycyjnych szlaków morskich.

Instytucjonalnie, ta ekspansja transportowa jest wspierana przez utworzenie Sojuszu Centrów Logistycznych i Przewoźników Towarowych oraz Związku Międzynarodowych Stowarzyszeń Przewoźników Drogowych. Plany utworzenia Rady Administracji Kolejowych z siedzibą w Taszkiencie dodatkowo sygnalizują strategiczny zamiar OPT, aby poprawić logistykę transgraniczną i obniżyć koszty tranzytu. Warto zauważyć, że inicjatywy te mają na celu nie tylko modernizację istniejącej infrastruktury, ale także zmniejszenie podatności handlu regionalnego na zewnętrzne przeszkody geopolityczne, w szczególności te związane z niestabilnością w Europie Wschodniej i na Kaukazie Południowym.

Dyplomacja energetyczna

Energia była kolejnym tematem omawianym na szczycie w maju. Kierując się „Turkic World Vision — 2040” i „Energy Cooperation Program 2023-2027”, organizacja pracuje nad dywersyfikacją energetyczną, wydajnością i zrównoważonym rozwojem. W miarę jak rynki globalne przechodzą w stronę zielonych transformacji, OPT dotrzymuje kroku innym graczom, stopniowo integrując energię odnawialną ze swoim planem strategicznym. Ta inicjatywa, wspierana przez wielostronne banki rozwoju, pozycjonuje regiony tureckie jako przyszłego eksportera odnawialnych źródeł energii — co może mieć głębokie implikacje ekonomiczne i geopolityczne nie tylko dla ich najbliższego sąsiedztwa.

Na ostatnim szczycie ogłoszono nową oś współpracy między Uzbekistanem, Kazachstanem i Azerbejdżanem w zakresie eksportu zielonej energii, z planowanymi podmorskimi kablami energetycznymi biegnącymi do UE przez Morze Kaspijskie. Orbán pochwalił ponadto partnerstwo z Azerbejdżanem za dywersyfikację źródeł energii na Węgrzech, mówiąc, że powiązania te zapobiegły rosnącym cenom energii dla węgierskich gospodarstw domowych.

Kwestia Cypru i Polityka Tożsamości

Szczyt zapewnił również platformę do deklaracji geopolitycznych, w szczególności ze strony Turcji i Tureckiej Republiki Cypru Północnego. Prezydent Recep Tayyip Erdoğan powtórzył swoje zaangażowanie na rzecz praw Cypryjczyków tureckich, podczas gdy turecki minister spraw zagranicznych Hakan Fidan podkreślił solidarność jako zbiorową odpowiedzialność OPT. Przyznanie TRCP statusu obserwatora w Akademii Tureckiej jest jednym z kolejnych symboli inkluzywnego etosu organizacji i solidarności pantureckiej.

Rola Uzbekistanu jako katalizatora spójności

Podczas gdy Turcja pozostaje geopolityczną kotwicą bloku, Uzbekistan wyłania się jako strategiczny członek OPT. Odegrał on przy tym nieproporcjonalnie dużą rolę w ożywieniu i rozszerzeniu agendy organizacji. Od czasu uzyskania pełnego członkostwa Taszkient podniósł swoje dwustronne stosunki z innymi członkami do poziomu partnerstwa strategicznego lub kompleksowego. Rząd Shavkata Mirziyoyeva przedstawił także grupie ponad 80 konkretnych propozycji — od modernizacji cyfrowej służby celnej (e-TIR, e-CMR) po inicjatywę „Cyfrowego Tureckiego Świata” mającą na celu integrację centrów danych i innowacji technologicznych. Co godne uwagi, nacisk Taszkientu na „Turecką Radę ds. Środowiska” odzwierciedla chęć dodania normatywnej głębi do programu bloku, pozycjonując OPT już nie tylko jako grupę transakcyjną, ale także jako organizację opartą na wartościach, w tym zrównoważonym rozwoju i spójności kulturowej.

Wnioski

Obecnie OPT ewoluuje w odporną, wielowektorową platformę współpracy ponadregionalnej, co nie powinno budzić żadnych wątpliwości. Szczyt Budapeszteński 2025 zatytułowany „Miejsce spotkań Wschodu i Zachodu” był czymś więcej niż symbolem – potwierdził istotność i zdolność adaptacji organizacji w zmieniającym się świecie. Niezależnie od tego, czy poprzez korytarze energetyczne, szlaki handlowe czy integrację cyfrową, świat turecki nie jest już abstrakcyjnym pojęciem, ale to, czy stanie się prawdziwym trzecim filarem integracji euroazjatyckiej obok UE i SCO, będzie zależało od realizacji, spójności i strategicznej wizji wszystkich jej członków.