Arktyczna szachownica: Kooperacja i konfrontacja Rosji i Chin

Wspólne patrole powietrzne i morskie

25 lipca 2024 r. bombowce strategiczne Tu-95MS i H-6N przeleciały w pięciogodzinnym locie nad Arktyką i północnym Pacyfikiem, wchodząc w alaskańską strefę ADIZ w charakterze „testu” przestrzeni powietrznej USA (Financial Times. 2 października 2024 r. chiński okręt Meishan jako pierwszy statek Straży Przybrzeżnej ChRL wszedł do rosyjskich wód arktycznych na wspólny patrol, zbiegając się z 75. rocznicą proklamacji ChRL i – według Pekinu – „wspierając rozwój nowych szlaków polarnych” (Reuters. Jesienią 2024 r. manewry Northern/Maritime Interaction objęły obronę powietrzną i zwalczanie okrętów podwodnych na Morzu Ochockim – stały element „pogłębiania koordynacji arktyczno-pacyficznej” (Jamestown Foundation.

Wojna podprogowa o podwodne instalacje

• Październik 2023 r.: kontenerowiec NewNew Polar Bear (bandera chińska) uszkodził gazociąg Balticconnector kotwicą; naprawa trwała 5 miesięcy, a ceny gazu w Finlandii i Estonii gwałtownie wzrosły (Financial Times.
• Listopad 2024 r.: rosyjski tankowiec Eagle S zerwał światłowód Estlink 2 oraz kable łączące Szwecję z Estonią, redukując przepustowość danych o ok. 40% na 3 dni (Reuters.
• Jesień 2024 r.: okręt specjalistyczny GUGI Jantar prowadził mapowanie trasy Svalbard–Fastnet; NATO uruchomiło operację „Cobalt Sentinel" przeciwko zagrożeniom podmorskim (The Guardian.

Flota cieni i zagrożenie sieci transatlantyckich

Royal United Services Institute opisuje „flotę cieni” – cywilne trawlery i statki badawcze wyposażone w mini-ROV-y zdolne do pracy na głębokości do 3 000 m. Podobne zagrożenia dla atlantyckich kabli podnosi The Wall Street Journal. Raport Polar Institute przy Wilson Center ostrzega, że trzy główne światłowody w Cieśninie Beringa biegną na głębokości zaledwie 55 m, co czyni je równie podatnymi na sabotaż, jak kable w rejonie Morza Bałtyckiego.

Gospodarczy wymiar Północnej Drogi Morskiej

Rosatom ogłosił, że w 2024 r. przez NSR przeszło 37,8 mln t ładunków, w tym rekordowe 92 rejsy tranzytowe; ponad połowa to LNG z Jamalu i Arctic LNG 2, w którym chińskie podmioty mają 20% udziałów (World Nuclear News. Rosja utrzymuje monopol na lodołamacze: obecnie w służbie jest 7 atomowych i 3 konwencjonalne; kolejne dwie jednostki projektu 22220 („Yakutia” i „Chukotka”) budowane są w Sankt Petersburgu, a 2 lutego 2025 r. Atomfłot i Zakłady Bałtyckie podpisały kontrakt na 5. i 6. seryjny lodołamacz tego typu. Plany zakładają, że w latach 2026–2030 flota będzie liczyć 9 atomowych i 5 konwencjonalnych, a w latach 2031–2035 – 13 atomowych i 5 konwencjonalnych jednostek (TASS.

Zachodnia tarcza arktyczna: wzmacnianie obrony i nadzoru

• Dania przeznacza 14,6 mld DKK (ok. 2 mld USD) na 3 nowe arktyczne okręty wojenne zdolne do przenoszenia helikopterów i dronów, 2 drony dalekiego zasięgu oraz zwiększenie zdolności satelitarnych w ramach Joint Arctic Command (Breaking Defense. Obecnie flota 4 duńskich statków patrolowych strzeże Grenlandii przez cały rok pod auspicjami Połączonego Dowództwa Arktycznego w Nuuk (NATO.
• Stany Zjednoczone uzyskały 3 lipca 2025 r. zgodę Kongresu na pakiet 8,6 mld USD na budowę ciężkich i średnich Polar Security Cutters, co ma „odwrócić dysproporcję 3 do 57" w stosunku do rosyjskiej floty atomowych lodołamaczy (Reuters.
• New Nordic Shield: koncepcja łącząca potencjał obronny Norwegii, Szwecji i Finlandii, rozwijająca sieć czujników od przybrzeżnych radarów HF w cieśninie Skagerrak po system EISCAT i anteny KSAT na Svalbardzie (New Eastern Europe.

Sojusznicze napięcia: granica kooperacji i rywalizacji

Jamestown Foundation w analizie Sergeya Sukhankina zwraca uwagę, że Chiny od inwazji Rosji na Ukrainę intensywnie rozwijają aktywność w Arktyce, wykorzystując ograniczenia wynikające z zachodnich sankcji. Rosja, uzależniona od chińskich inwestycji i technologii, formalnie deklaruje współpracę, lecz boi się utraty dominującej roli na Dalekiej Północy. Rysy na „partnerstwie bez granic” sięgają 2018 r., gdy Chiny ogłosiły się „państwem prawie arktycznym”, podczas gdy Rosja rozróżnia wyłącznie kraje arktyczne i nie-arktyczne. Priorytety nie są zbieżne: Rosja stawia na bezpieczeństwo i kontrolę NSR, Chiny – na wykorzystanie Arktyki jako instrumentu ekonomiczno-strategicznego. Wyniki mówią same za siebie: 37,8 mln t przewiezionych w 2024 r. to zaledwie połowa planów, a program rozbudowy floty lodołamaczy notuje opóźnienia. Rosyjscy analitycy ostrzegają o „peryferyzacji” kraju i jego przekształceniu w surowcowe zaplecze Chin. Jednocześnie wspólna stocznia w Petersburgu i całoroczna żegluga po NSR ilustrują, jak kooperacja i rywalizacja mogą iść w parze.

Topniejący lód i kruszące się zaufanie

Arktyka w 2025 r. to przestrzeń jednoczesnej kooperacji i konfrontacji. Chiny korzystają z monopolu rosyjskich lodołamaczy, nie ryzykując otwartego konfliktu o jurysdykcję, lecz budując zdolność projekcji siły aż po Aleuty. Rosja potrzebuje chińskiego kapitału i ładunków, ale boi się utraty politycznego prymatu. NATO, wzmacniając „Tarcze Nordyckie”, od dronów over-the-horizon po flotę nowych cutterów, stara się wypełnić luki w zabezpieczeniach. Arktyczny lód topnieje szybciej niż zaufanie – a każdy przerwany kabel czy zgubiona kotwica może być iskrą przesuwającą sojusze, rynki i granice ryzyka ku północy.