"Uralska" pięść pancerna. Nowa rosyjska dywizja na wojnie [ANALIZA]

Pierwsza wzmianka dotyczy jeszcze kampanii kijowskiej i znanej bitwy na przedpolu Browarów, pod Kijowem, gdzie pod Skybynem rozbita została 9 marca batalionowa grupa taktyczna (BGT) 6. pułku czołgów i zginął dowódca pułku, płk Aleksandr Zacharow. W trakcie operacji kijowskiej, na kierunku browarskim, duże straty w sprzęcie pancernym poniosły m.in. operujące tu BTG z 6. pułku czołgów i 239. pułku czołgów. Po wycofaniu z frontu kijowskiego dywizja walczyła na kierunku łymańskim, a potem awdijiwskim i pokrowskim. W kremlowskich mediach udział 90. DPanc w walkach pod Awdijiwką, szczególnie zimą 2023/2024, jest mocno nagłaśniany. Dywizja, co warto podkreślić, wzmacniania również z innymi związkami taktycznymi, aby potrzymać natarcie i rotować wykrwawione jednostki, rzeczywiście stanowiła miejscami szpicę natarcia.

To, co odróżnia 90. DPanc od dwóch pozostałych – 4. i 47. – to fakt, że te pierwsze wchodzą w skład 1. Armii Pancernej Gwardii, podczas gdy „uralska” podporządkowana jest bezpośrednio pod dowództwo Centralnego Okręgu Wojskowego. Drugim wyróżnikiem może być to, że jako pierwszy związek taktyczny, jeszcze w maju 2022 r. (walki o Siewierodonieck), zastosowała w wojnie wozy bojowe wsparcia czołgów BMPT „Terminator”. Pierwsza kompania (rota) wsparcia czołgów z etatem 9 wozów BMPT została oficjalnie sformowana w grudniu 2021 r., a druga na przełomie 2023/2024 r.

Wyposażenie przedwojenne

Przed wojną dywizja nie miała nazbyt dużo nowoczesnego sprzętu, można nawet powiedzieć, że jej park pancerny z wozami T-72A/AW/B był mocno przestarzały. Nowe wozy typu T-72B3M zaczęły napływać do dywizji dopiero w 2021 r. Duże zmiany w użytkowanym sprzęcie pancernym przyniosła wojna, ale otrzymywany nowy sprzęt, raczej w małych partiach, nawet nie wyrównywał ogromnych strat w wozach bojowych.

Przed wojną trzonem dywizji były trzy pułki czołgów (6., 80. i 239.), pułk zmechanizowany (288.) oraz pułk artylerii samobieżnej (400.). W czasie wojny, jak w innych jednostkach, zmieniała się struktura dywizji, w pułkach pojawiły się oddziały szturmowe typu „Sztorm”, w skład dywizji wszedł 438. pułk zmechanizowany, który powstał jesienią na bazie mobilizowanych z Baszkiri i Tatarstanu (przechodzili przeszkolenie w Kazańskiej Wyższej Szkole Dowódczej Wojsk Pancernych, KWTKU) i na froncie znalazł się na przełomie 2022 i 2023 r.

Oczywiście straty wojenne w sprzęcie pancernym spowodowały, że w chwili obecnej nazewnictwo typu pułk pancerny, czy zmechanizowany jest w dużej mierze „na wyrost” i nie oddaje siły jednostek, które nader wszystko dysponują mieszanymi grupami pancernymi (broniegruppa). Tym bardziej że zmieniła się nie tylko struktura oddziałów bojowych, ale i taktyka – wozy opancerzone, w tym czołgi, zazwyczaj mają za zadanie pokonać strefę niczyją i wysadzić desant, który spiesza się na określonej rubieży, po czym wozy pancerne nierzadko wracają na pozycje wyjściowe (jeśli, rzecz jasna, nie są porażone). Etaty poszczególnych kompanii i batalionów zmieniły się w stosunku do okresu przedwojennego, tak jak rola czołgów na polu bitwy. W chwili obecnej, znacznie upraszczając, czołgi częściej prowadzą ogień pośredni z zakrytych stanowisk, rzadko wchodzą w kontakt ogniowy z czołgami przeciwnika, nie działają samodzielnie, ale w ramach grup szturmowych, jako ogniowe wsparcie i opancerzony środek transportu itp.

Główne zadania ofensywne wykonują kompanie szturmowe, wspierane – jeśli to możliwe – przez wozy pancerne. Oddziały szturmowe (Sztorm-Z, potem Sztorm-V) formowane są również w składzie pułków pancernych (np. oddział „Sztorm-239”, to oddział szturmowy 239. pułku), zapewne w oparciu o organiczny batalion piechoty oraz przydzielone oddziały piechoty. Z kolei w 228. pułku funkcjonuje oddział szturmowy „Mora” itd.

Straty w piechocie uzupełniane są nie tylko poprzez uzupełnienia, ale też przydzielaniem do pułków różnych kompanii i batalionów piechoty (strzeleckich). Przykładowo w I połowie 2024 r. 6. pułkowi czołgów podporządkowano operacyjnie, być może włączając w jego struktury, 5. kompanię strzelecką jakiegoś batalionu strzeleckiego.

Przykładowo, atakujące na południe od samego Pokrowska grupy szturmowe 80. pułku czołgów zatknęły flagi m.in. w miejscowościach Nowoołeksijiwka, a potem Nowojełyzawetiwka (na zachód od Sełydowe). W lutym 2024 r. w samym centrum Awdijiwki biły się grupy szturmowe oddziału „Sztorm” 239. pułku czołgów. Notabene w maju br., po raz pierwszy, wręczano szturmowikom 90. Dywizji Grupy Wojsk „Cientr”, dopiero co ustanowione odznaki „Za szturm”.

Zmiany taktyki dotyczące samych czołgów omawia w wywiadzie z jesieni 2024 r., z czasów walk o Awdijiwkę, jeden z czołgistów, zastępca dowódcy 80. pułku czołgów, ppłk Roman Kozłow.

Oficer wprost mówi o tym, że paliwa do baków leje się tyle ile potrzebna do wykonania zadania, zewnętrzne baki zalewa się czasami wodą, a amunicji nie ładuje się „do pełna”, ale znacznie mniej – wszystko po to, żeby zmniejszyć szanse na detonację czołgu.

Same czołgi, z uwagi na stałe zagrożenie ze strony dronów FPV, zostały wyposażone w osłony prętowe, klatki, siatki, systemy WRE, a w wielu przypadkach dodatkowe osłony pancerne, pod którymi ukrywa się nierzadko przewożony desant (zabudowane czołgi określa się mianem pancernej stodoły, żółwia itp.).

W chwili obecnej trzon 90. DPanc naciera na południowej flance kierunku pokrowskiego (nowopawliwskiego), wprost na zachód, starając się wyjść na granicę obwodu dniepropetrowskiego.

Warto przy tej okazji wspomnieć, że uwarunkowania wojny ukraińskiej, są takie, że nawet zastosowanie dywizji pancernej na jednym kierunku, nie daje szans na przełamanie operacyjne.

Przykładowo w ciągu dwóch miesięcy krwawych ataków, które kosztowały nacierające pułki i jednostki wspierające wiele krwi żołnierzy i zniszczonego sprzętu udało się, na kierunku Nowojelizawetowka-Troickie, wbić w pozycje ukraińskie na głębokość 5,2 km przy szerokości frontu natarcia ok. 7 km. Tempo dziennie, mimo zastosowania grup pancernych (zazwyczaj np. kilku pojazdów pancernych, w tym np. 1-2 czołgów), mierzone jest więc dosłownie metrami.

Jeśli chodzi o zastosowanie wozów wsparcia czołgów BMPT Terminator, to walczyły one na froncie przez cały 2023 r., m.in. jesienią pod Awdijiwką. Serwis Warspotting dokumentuje uszkodzenie bądź zniszczenie trzech BMPT, w lutym (Serebrianka pod Kreminną), oraz sierpniu i wrześniu 2023 r. (pod Awdijiwką). Wozy rażone były uderzeniami dronów.

Typy czołgów w jednostkach pancernych 90. DPanc, stan (etat) na 2021 r:

• 6 pułk czołgów – 93 czołgi T-72A, T-72AW, T-72B w trzech batalionach czołgów (3x31 wozów);
• 80 pułk czołgów – 93 czołgi T-72A, T-72AW, T-72B w trzech batalionach czołgów (3x31 wozów);
• 239 pułk czołgów – 62 czołgi T-72A, T-72AW, T-72B i 31 T-72B3M w trzech batalionach czołgów (2x31 i 1x31 wozów);
• 228 pułk zmechanizowany – 31 czołgi T-72B3M w batalionie czołgów (1x31 wozów);
• samodzielna kompania (?) - 10 czołgów T-72B3;

Organizacja 90. dywizji z czasów wojny

Poniżej przedstawimy organizację 90. Dywizji Pancernej czasu wojny, z informacją o użytkowanym sprzęcie bojowym oraz zarys szlaku bojowego.

Dowództwo dywizji, Czebarkuł:

6. Pułk czołgów, Czebarkuł

Szlak bojowy: Browary, Izjum, Łysyczańsk, Łyman, Światohirsk, Kreminna, Awdijiwka, kierunek pokrowski

W kampanii kijowskiej pułk poniósł duże straty w ludziach i sprzęcie pancernym:

Sprzęt pancerny: w 2022 r. czołgi T-72A/B/BA, wozy bojowe piechoty BMP-2, potem czołgi T-90M i T-72B3, BMP-1/2;

Sprzęt artylerii: w 2022 r. ciągnione Msta-B kal. 152 mm w dywizjonie artylerii samobieżnej;

Inne: MT-LB.

80. pułk czołgów, Czebarkuł:

Szlak bojowy: Izjum, ???, Awdijiwka, kierunek pokrowski:

80 . pułk czołgów wiosną poniósł duże straty w ludziach i sprzęcie na kierunku charkowskim, w czasie ciężkich walk pod Izjumem;

Sprzęt pancerny: w 2022 r. czołgi T-72A/B/BA, wozy bojowe piechoty BMP-2, potem T-80BWM;

239. pułk czołgów, Czebarkuł:

Szlak bojowy: Browary, Kreminna, Łysyczańsk, Krasnohoriwka, Awdijiwka, kierunek pokrowski:

Sprzęt pancerny: w 2022 r. czołgi T-72A/B/BA, wozy bojowe piechoty BMP-2/2M, potem czołgi T-90M i T-80BW, BMP-1/2;

Sprzęt artylerii: w 2022 r. samobieżne Msta-S kal. 152 mm w dywizjonie artylerii samobieżnej.

228. pułk zmechanizowany, Jekaterynburg:

Szlak bojowy: Wełyka Dymerka, ???, Kreminna, kierunek pokrowski:

Sprzęt pancerny: czołgi T-80BW i T-72B3, transportery BTR-82A i MRAPy Z-STS „Achmat”;

Sprzęt artylerii: ciągnione Msta-B kal. 152 mm w dywizjonie artylerii samobieżnej (w tym bateria „Newa”);

400. pułk artylerii, Czebarkuł:

Szlak bojowy: Browary, ???, Awdijiwka, kierunek pokrowski:

Sprzęt artylerii: w 2022 r. samobieżne 2S5 Hiacynt-S i 2S3 Akcja kal. 152 mm w dywizjonach artylerii samobieżnej, wyrzutnie rakietowe BM-21 Grad w dywizjonie artylerii rakietowej;

428. pułk zmechanizowany „Baszkir”:

Szlak bojowy: Łyman, Awdijiwka, kierunek pokrowski (Sełydowe):

Sprzęt pancerny: czołgi T-80BW, MRAPy Z-STS „Achmat”;

30. batalion rozpoznawczy, Czebarkuł:

Z-STS „Achmat”;

Bezzałogowce, poczatkowo prawdopodobnie Orłan-10;

288. dywizjon przeciwlotniczy, Czebarkuł:

• 9K330 Tor, 2S6 Tuguska;

351. batalion inżynieryjno-saperski, Czebarkuł

33. batalion łączności, Czebarkuł

1122 .batalion materialnego-zabezpieczenia (MTO), Czebarkuł

26. batalion medyczny, Czebarkuł