Strategiczne samoloty rozpoznawcze i patrolowe ze Szwecji

Rozwiązanie proponowane przez Saab opiera się na budowie trzech specjalistycznych samolotów rozpoznawczych – morskiego patrolowego, dalekiego rozpoznania oraz wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej w oparciu o jedną platformę i te same podstawowe systemy elektroniczne. Liczba wspólnych elementów, zależnie od definicji, oscyluje w zakresie 70-80 proc. Dla samolotów Swordfish MPA (morski) i Swordfish ISR (rozpoznawczy) jest to 80-85 proc. 

Samolot dyspozycyjny do rozpoznania

Wszystkie trzy wymienione samoloty wykorzystują samolot dyspozycyjny Global 6000 firmy Bombardier. Pod względem osiągów i rozmiarów jest zbliżony do pozyskanych przez Polskę do przewozu VIP samolotów Gulfstream G550, z wnętrzem nawet bardziej przestronnym niż G550. Według producenta w wersji cywilnej samolot VIP zabiera do 17 osób i ma zasięg ponad 11 tys. km. Wariant wojskowy, taki jak Swordfish MPA, zabiera pięciu operatorów systemów pokładowych i pozostają jeszcze cztery miejsca dla dodatkowego personelu (dwa w przedziale obserwacyjnym oraz dwa w przedziale planowania misji), jak również znaczny ładunek środków rozpoznawczych i bojowych. Samolot może pozostawać w powietrzu ponad 14 godzin i osiąga maksymalną prędkość ponad 950 km/h.

Serwis Specjalny Defence24: MSPO 2017 - wiadomości i analizy z Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach

Prędkość i duży zasięg lotu mają wpływ na zdolności operacyjne samolotu, zarówno w wersji morskiej, jak i rozpoznawczej. Osiągając wysoką prędkość, samolot Saab Swordfish MPA jest w stanie w krótkim czasie dotrzeć do strefy działania i rozpocząć misję poszukiwania okrętów podwodnych. W strefie patrolowania można zredukować prędkość do 340 km/h i wykonać lot na małej wysokości dla zwiększenia precyzji, lub też na dużej wysokości w celu poszerzenia obszaru obserwacji i zasięgu.

Zarówno G550, jak i Global 6000 wykorzystują silniki odrzutowe typu Rolls-Royce BR710, co w razie wyboru tej oferty obniżyłoby koszty eksploatacji. Szkolenie załóg obu typów jest zbliżone, choć oczywiście wymaga certyfikacji na określony typ.

Integracja systemu Swordfish na innym typie płatowca, już używanym przez polskie Siły Zbrojne, jak Gulfstream G550 czy Airbus C295M, nie jest wykluczona. Saab jest doświadczonym integratorem systemów ISR na różnych płatowcach, zarówno z napędem turbo-śmigłowym, jak i odrzutowym. W rozmowie z Defence24.pl Örjan Andersson, Dyrektor ds. Sprzedaży, Saab AB wskazuje jednak, że z racji zmieniających się wymagań operacyjnych ostatnio obserwuje się globalny trend w kierunku wykorzystania do integracji systemów ISR odrzutowych samolotów dyspozycyjnych o wysokich parametrach taktyczno-technicznych, stąd również decyzja Saab o wyborze G6000 jako wspólnej platformy dla systemów patrolowania, obserwacji i rozpoznania.

G6000 jest platformą zapewniającą duży zasięg, ale również wysoki poziom komfortu załogi. Kiedy przez wiele godzin wypatrujesz na ekranie drobnych zmian które mogą być okrętem podwodnym przeciwnika, potrzebna jest koncentracja. Dlatego kładziemy nacisk na komfort załogi. Jest to jeden z istotnych powodów, dla których wybraliśmy dyspozycyjny samolot odrzutowy. Kolejny powód, to czas. Jeśli wykryjesz zagrożenie, na przykład tysiąc mil morskich od bazy, to trzeba się tam dostać jak najszybciej.

Ujednolicony system – szwedzka ergonomia i ekonomia 

Podstawą możliwości operacyjnych samolotu jest jego specjalistyczne wyposażenie. Jak podkreśla przedstawiciel firmy Saab, trzon systemu operacyjnego, system zarządzania polem walki oraz część komponentów są identyczne dla obu wersji samolotu Swordfish, oraz maszyny wczesnego ostrzegania i dowodzenia GlobalEye.

Są to rozwiązania dostosowane do zarządzania systemami typowymi dla danej wersji maszyny, takimi jak boje sonarowe i uzbrojenie wersji MPA. Posiadają one specjalistyczne oprogramowanie służące obróbce, konsolidacji i zobrazowaniu danych z różnych sensorów i źródeł informacji opracowane przez Saab.

Ujednolicenie obejmuje również systemy łączności satelitarnej i transmisji danych zgodnych ze standardem Link-16, Link-11 lub Link 22, IFF, układy antykolizyjne, ostrzegawcze i samoobrony, ESM oraz system wykrywania i identyfikacji źródeł promieniowania radiowego (ELINT). Samoloty mogą również korzystać z jednego radaru AESA firmy Leonardo umieszczonego pod kadłubem i głowicy optoelektronicznej firmy FLIR Systems o średnicy 15”. Dostępne są różne konfiguracje głowicy elektrooptycznej. Oprócz kanałów wizyjnych HD i podczerwieni z wysokim zoomem mogą obejmować również dalmierz oraz wskaźnik celów dla pocisków kierowanych na odbite światło lasera.

Battle Management System jest w stanie jednocześnie śledzić wiele celów, a operatorzy siedząc obok siebie mogą z łatwością przekazywać między sobą zadania oraz komunikować się. Typowa konfiguracja to pięciu operatorów, z których jeden jest dowódcą załogi. W misjach ZOP jest to zwykle dwóch specjalistów akustyków, operator radaru, łącznościowiec i dowódca, który najczęściej obsługuje też głowice optoelektroniczną. Konsole są uniwersalne i skład załogi lub jej rozlokowanie może być bardzo elastyczne, zależne od zadań i czasu trwania misji.

Trzy warianty maszyny

Morski samolot patrolowy Swordfish MPA wyposażony jest w środki służące wykrywaniu okrętów podwodnych w zanurzeniu. Na wydłużonej belce na końcu kadłuba Saab zintegrował wykrywacz anomalii magnetycznych MAD nowego, lżejszego typu. Oprócz MAD, samolot wyposażony jest również w najnowszej generacji system akustyczny wykorzystujący dane z aktywnych i pasywnych boi sonarowych zgodnych ze standardem NATO. Standardowy ładunek to 112 sztuk, ale maksymalnie można wziąć na pokład do 300 boi (w rozmiarze F).

Czytaj więcej: Najnowsze informacje i analizy z Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach 

Mogą być one wystrzeliwane z dwóch, dziesięciostrzałowych programowalnych wyrzutni rewolwerowych stosowanych podczas lotów na niskim pułapie. Podczas patroli na dużej wysokości stosowana jest podwójna, ciśnieniowa wyrzutnia, umożliwiająca odpalenie boi bez dehermetyzacji kabiny. Ładowanie, zarządzanie zapasami i sterowanie odczytami z boi jest sterowane komputerowo.

Magazyn boi wraz z wyrzutniami znajduje się w tylnej części kabiny. Przed nim jest główna kabina z 5 miejscami dla operatorów systemów pokładowych, wyposażone w 30” ekrany wielofunkcyjne i ergonomiczny system zarządzania i kontroli. Przed operatorami znajdują się dwa stanowiska dla obserwatorów wyposażone w specjalne, powiększone okna, ułatwiające np. odnajdywanie rozbitków. W przedniej części, bezpośrednio za kokpitem znajduje się kuchnia, toaleta oraz przestrzeń wypoczynkowa wyposażona w stół konferencyjny. 

W wersji samolotu rozpoznania radioelektronicznego Swordfish ISR układ kabiny jest bardzo podobny, ale w miejscu wyrzutni boi znajduje się przestrzeń z miejscami dla dodatkowych 6 osób, natomiast w przedniej części, zamiast okien i miejsc dla obserwatorów, powiększona przestrzeń konferencyjno-wypoczynkowa ze stołem dla czterech osób. Dzięki temu maszyna może służyć jako powietrzne stanowisko dowodzenia, lub też zabrać drugą zmianę operatorów podczas realizacji szczególnie wymagających zadań.

Jeśli chodzi o uzbrojenie i systemy ochrony, to samoloty Swordfish we wszystkich wersjach posiadają rozbudowany system samoobrony i ostrzegania, złożony z sensorów, systemów zakłócania oraz wyrzutni flar i dipoli. Przeznaczony do zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych. Swordfish MPA posiada również cztery węzły podskrzydłowe do podwieszania uzbrojenia. 

Na zewnętrznych mogą być podwieszone pojedyncze torpedy lotnicze MU90 lub pociski rakietowe, takie jak szwedzkie RBS15. Na wewnętrznych pylonach o zwiększonym udźwigu mogą być przenoszone po dwie torpedy MU90 lub rakiety kierowane. Zamiast uzbrojenia samolot może również przenosić zasobniki ze sprzętem ratowniczym, które zrzuca się w rejonie katastrofy morskiej. Saab szacuje, że dostawy nowych samolotów mogłyby rozpocząć się około 4 lata po podpisaniu umowy dla pierwszej maszyny.

Saab ma w swoim portfolio również samoloty wczesnego ostrzegania i dowodzenia AEW&C – Global Eye. Obecnie nie ma informacji o planach zakupu przez polskie Siły Zbrojne tego typu, jednak Saab jest gotowy dostarczyć takie maszyny. Niedawno firma ogłosiła sprzedaż trzeciego egzemplarza właśnie takiego systemu w oparciu o platformę Global 6000. Maszyna wyposażona jest w radar Erieye ER o zwiększonym zasięgu (Extended Range) z charakterystyczną, „belkową” anteną umieszczoną nad kadłubem samolotu–nosiciela. 

W najbardziej rozbudowanym wariancie system składa się z radaru Erieye ER, pracującego w paśmie X, radaru obserwacji powierzchni Selex ES Seaspray 7500E dysponującego trybem SAR oraz o maksymalnym zasięgu do 590 km, głowicy elektrooptycznej FLIR Systems Star Safire 380HD oraz systemu śledzenia i wykrywania źródeł promieniowania radiowego ESM/ELINT oraz systemu samoobrony. Maszyna wyposażona jest w zajmujący tylną cześć samolotu kabinę dla systemów elektronicznych, przedział operacyjny z 5 stanowiskami operatorów i sześcioosobową salę konferencyjno-wypoczynkową oraz przedział z kuchnią i toaletą.

Czytaj więcej: Saab: rośnie zainteresowanie systemem dozoru powietrznego GlobalEye

Polska modernizacja i rozwój systemu

Jak zapewnia Örjan Andersson, oferta koncernu Saab nie dotyczy tylko sprzedaży samolotów Swordfish MPA/ISR, ale również udziału polskiego przemysłu w ich adaptacji do wymagań polskiego użytkownika, wsparciu eksploatacji i rozwoju. Firma posiada już doświadczenia w zakresie tego typu współpracy, na przykład z Brazylią w programie samolotów Gripen E/F. 

Współpraca przemysłowa jest bardzo ważna dla Saaba. Robiliśmy to już przy wielu innych projektach. Bardzo intensywnie rozwija się obecnie projekt samolotów Gripen dla Brazylii. Mamy obecnie w Szwecji wielu Brazylijczyków, którzy uczą się o różnych kluczowych systemach, aby byli zdolni rozwijać je dalej lokalnie, w Brazylii. W programie Swordfish chcielibyśmy działać w podobny sposób. Współpracować z polskimi firmami aby transferować wiedzę, aby mogły samodzielnie rozwijać systemy po dostawie samolotów. Jest wiele kompetencji, które mogą trafić do Polski.

Jak podkreślił przedstawiciel firmy Saab, współpraca pogłębiałaby się w miarę rozwoju programu i dostaw samolotów. Byłaby w głównej mierze oparta na współdziałaniu Saab ze spółkami Grupy PGZ, w tym między innymi w zakresie adaptacji i późniejszego serwisowania płatowca, czy rozwoju oraz przyszłej modernizacji kluczowych systemów pokładowych.

Czytaj też: Brazylijczycy pracują nad modernizacją Gripena. "Kontrakt zakłada partnerstwo przemysłowe"

Örjan Andersson zaznacza też, że prowadziłoby to do uzyskania przez Polskę autonomii w zakresie eksploatacji maszyn dzięki przekazanym kompetencjom umożliwiającym przeprowadzanie dalszej modernizacji, czy też dostosowania maszyn do zmieniających się potrzeb sił zbrojnych. Możliwa jest też współpraca z innymi krajami, które zdecydują się na pozyskanie samolotów Swordfish lub GlobalEye. Saab prowadzi rozmowy dotyczące morskiej maszyny Swordfish MPA z kilkoma krajami basenu Morza Bałtyckiego, ale też z innymi odbiorcami zagranicznymi.