Jak MON wydał wielki budżet [RAPORT]

Dla przypomnienia w ustawie budżetowej na rok 2024 z dnia 18 stycznia 2024 roku, na finansowanie wydatków obronnych przeznaczono 118,14 mld zł, w tym:

• w części 29 Obrona narodowa – 117,52 mld zł;
• w dziale 752 Obrona narodowa, poza częścią 29 budżetu – 0,62 mld zł.

Budżet MON w części 29 Obrona narodowa w trakcie roku został zwiększony z:

• rezerw budżetu państwa o kwotę 66,6 mln zł;
• wydatków po zakończonym procesie kwalifikacji wojskowej o kwotę 8,5 mln zł poprzez przesunięcie wydatków z części 85 – Województwa.

Równocześnie został on zmniejszony o kwotę 2 mld zł na skutek przesunięć do części 55 - Aktywa państwowe. Kwota ta prawdopodobnie dotyczyła dofinansowania produkcji amunicji, która nie jest realizowana przez MON.

Reasumując na koniec roku budżet w części 29 - Obrona narodowa osiągnął wartość 115.594.957 tys. zł. Dodatkowo w roku 2024  nie wystąpiły wydatki, które nie wygasają z upływem roku budżetowego.

Natomiast na koniec roku jego realizacja wyniosła 115.491.043 tys. zł, co stanowiło niemal 100% wykonania planu po zmianach. Kwota niewykorzystana w 2024 roku wynosiła jedynie 103.914 tys. zł czyli w zaokrągleniu 104 mln zł. Złożyły się środki niepobrane z rachunku, niewydatkowane, zwrócone przez dysponentów oraz zablokowane (63,6 mln zł)

Wydatki majątkowe obejmują:

• inwestycje budowlane jednostek budżetowych,
• zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych,
• wydatki na współfinansowanie programów inwestycyjnych NATO i UE,
• dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych innych jednostek sektora finansów publicznych oraz jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych oraz
• środki z budżetu państwa z przeznaczeniem na wpłaty na Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych i Rządowy Fundusz Dróg.

W 2024 roku zostały one zrealizowane w kwocie 50,954 mld zł, co stanowi 44,1% całości zrealizowanych wydatków. Oprócz tego wydatki majątkowe były realizowane również przez Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych.

Najwyższe wydatki w grupie majątkowych dotyczyły zakupów sprzętu i uzbrojenia i wyniosły 28,093 mld zł. Ponadto, w ramach tej grupy wydatków, dokonano wpłaty w wysokości 0,5 mld zł na Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg oraz wpłaty w wysokości 15,631 mld zł na wspomniany Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych.

Wydatki bieżące obejmują m.in.:

• uposażenia i wynagrodzenia,
• pochodne od wynagrodzeń,
• odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
• równoważniki pieniężne i ekwiwalenty,
• nagrody jubileuszowe, odprawy i należności przy zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej,
• fundusz operacyjny,
• podatki, opłaty i składki,
• podróże służbowe krajowe i zagraniczne,
• zakupy materiałów, środków bojowych, technicznych środków materiałowych części zamiennych,
• serwisowanie sprzętu (w tym objęte centralnymi planami rzeczowymi),
• zakup usług zdrowotnych,
• kary i odszkodowania oraz
• usługi związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek wojskowych.

W 2024 roku wydatki te pochłonęły 44,66 mld zł, a największą ich część czyli 15,365 mld przeznaczono na uposażenia żołnierzy zawodowych. Na realizację zadań objętych centralnymi planami rzeczowymi wydano natomiast 7,387 mld zł.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują przede wszystkim świadczenia emerytalno-rentowe oraz wydatki osobowe niezaliczone do wynagrodzeń, w tym m.in. uposażenia żołnierzy innych niż żołnierze zawodowi (czyli żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, aktywnej rezerwy, pasywnej rezerwy i terytorialnej służby wojskowej), należności zagraniczne i gratyfikacje urlopowe  żołnierzy zawodowych oraz stypendia.

W 2024 roku wydano na nie 14,962 mld zł. Najwięcej pochłonęły świadczenia emerytalno-rentowe bo aż 10,824 mld zł. Świadczenia te otrzymywało comiesięcznie około 158,3 tys. świadczeniobiorców. Przeciętne świadczenie wyniosły:

• świadczenie emerytalne – 5.982 zł (w 2023 roku – 5.281 zł);
• renta inwalidzka – 4.826 zł (w 2023 roku – 4.285 zł);
• renta rodzinna – 4.482 zł (w 2023 roku – 3.962 zł).

W 2024 roku dotacje i subwencje budżetu MON obejmowały środki finansowe na zadania realizowane przez uczelnie wojskowe, muzea wojskowe, stowarzyszenia, fundacje i pozostałe organizacje pożytku publicznego, Wojskową Izbę Lekarską, Agencję Mienia Wojskowego, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, wojskowe instytuty badawcze, podmioty realizujące „Plan zabezpieczenia potrzeb Sił Zbrojnych” i Centralne Wojskowe Centrum Rekrutacji.

Realizacja tych wydatków w ubiegłym roku wyniosła 4,915 mld zł. Najwyższe wydatki w tej grupie dotyczyły dotacji celowej dla Agencji Mienia Wojskowego, na zadania zlecone, która wyniosła 2,397 mld zł.

W 2024 roku realizowane były wydatki MON objęte Centralnymi Planami Rzeczowymi, obejmującymi Plan Modernizacji Technicznej, Plan Zakupu Środków Materiałowych i Plan Inwestycji Budowlanych. Były to wydatki zarówno majątkowe, jak i bieżące (opisane powyżej). Ich realizacja wyniosła 42,191 mld zł, co stanowi 99,8% w stosunku do planu po zmianach. Po zmianach dlatego, iż w ciągu roku uległ on zmniejszeniu o 6,64 mld zł. Na tę kwotę składają się wspomniane 2 mld zł przesunięte do części 55 – Aktywa państwowe, a przeznaczone na finansowanie działań zmierzających do zwiększenia zdolności produkcji amunicji oraz środki, które zwiększyły wpłaty na Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych.

W 2024 roku finansowanie udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach poza granicami kraju wyniosło 412 mln zł. Najwięcej bo 125 mln kosztowało przygotowanie, wyposażenie i funkcjonowanie Polskiego Kontyngentu Wojskowego (PKW) Irak. PKW UNIFIL w Libanie kosztował 71 mln zł, a PKW KFOR w Kosowie 54 mln zł.

Program Inwestycyjny NATO w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP) finansowany jest w części ze środków NATO, a w części przez budżet MON. W 2024 roku na sfinansowanie Planu Inwestycji Budowlanych w części dotyczącej inwestycji NSIP ze środków NSIP wydatkowano 97,4 mln zł, a ze środków narodowych wydatkowano kwotę 468,7 mln zł, Na nasze wydatki złożyło się 121,7 mln zł z tytułu składki do Programu NSIP oraz 347 mln zł na finansowanie zadań inwestycyjnych. Oznacza to, iż w 2024 roku nasza składka do NSIP była wyższa od środków, które otrzymaliśmy z niego.

Od 2020 roku funkcjonuje Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o wzmocnionej współpracy obronnej, uzupełniona przez dwa porozumienia wykonawcze w zakresie infrastruktury i w zakresie wsparcia logistycznego. Na realizację zobowiązań wynikających z powyższej umowy w 2024 roku poniesiono nakłady rzeczowo-finansowe w łącznej kwocie 1,024 mld zł. W ich skład wchodziły wydatki, które wyniosły 0,793 mld zł zł i były przeznaczone na zadania związane z infrastrukturą zapewnianą przez Polskę oraz koszty, które wyniosły 0,23 mld zł i dotyczyły świadczonych przez stronę polską usług oraz wydanych zasobów rzeczowych. Wśród wydatków 0,543 mld zł przeznaczono na wkład rzeczowy w budowę, ulepszenie i wyposażenie infrastruktury, a 0,25 mld zł na wkład pieniężny i zaliczki na zadania realizowane przez Siły Zbrojne USA. Natomiast koszty obejmowały głównie zadania  w zakresie wsparcia logistycznego zapewnianego przez Polskę, na które wydaliśmy 0,213 mld zł.

Powyższe dane oznaczają, iż w 2024 roku budżet MON został praktycznie wykonany w całości w stosunku do planu z opisanymi korektami. To dobrze, ale pewne wątpliwości budzi przekazanie z budżetu MON do Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, aż 15.631.220 tys. zł. To kolejny rok przekładania pieniędzy podatników z kieszeni do kieszeni. Te prawie 16 mld zł powoduje, iż budżet MON został wykonany prawie w 100 %. Ale ile z tych 16 mld zł zostało realnie wydanych na obronność w 2024 roku?

Dodatkowo istnienie tego funduszu nadal w pewien sposób zniekształca realne wydatki obronne. Cześć z wydatków funduszu pochodzi w wpłat z budżetu MON i przy arytmetycznym sumowaniu można je policzyć dwa razy. Cały budżet państwa ma deficyt, a część tego deficytu w danym roku jest tworzona m. in. przez kwotę przekazaną przez MON do Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, a nie wydanych tylko przeniesionych na rok następny. Obecny rząd gdy był w opozycji zapowiadał likwidację tego funduszu i niektórych innych działających na tej samej zasadzie. Plany te nie zostały zrealizowane, a fundusz stał się wygodnym narzędziem również dla obecnego rządu.

Reasumując MON wydał w 2024 roku na obronność Polski 115.491.043 tys. zł, z czego 15.631.220 tys. zł przełożył do bilansu Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych. Natomiast realne wydatki obronne Polski składają się z realnych wydatków budżetu MON i realnych wydatków Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych.