Ekspertyza muru na Monte Casino

Prace konserwatorskie przy pomniku 3. Dywizji Strzelców Karpackich są koniecznością z uwagi na zły stan muru oporowego. Rewitalizację tego obiektu nadzoruje i prowadzi Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych działający przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wiemy, że w ramach działań konserwatorskich usunięto już tkankę grzybiczną niszczącą trawertyn oraz odtworzono inskrypcje na pomniku 3 Dywizji Strzelców Karpackich.

Integralną część pomnika stanowi mur oporowy, który uległ lokalnemu zawaleniu. Mur wymaga gruntownego zabezpieczenia i wzmocnienia. Powstał on prawdopodobnie w 1945 roku, zbudowali go żołnierze 3. Dywizji Strzelców Karpackich, którzy pozostali we Włoszech po zakończeniu II Wojny Światowej, przed ich demobilizacją, która miała miejsce w Wielkiej Brytanii w 1946 roku. Z informacji zgromadzonych przez polskie władze wynika, że mur był naprawiany w 1986 roku. Niestety nie pozostała jednak żadna dokumentacja techniczna potwierdzająca zakres tych prac.

Jak informuje Wojskowa Akademia Techniczna, decyzją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, sprawującego stałą opiekę konserwatorską nad Polskim Cmentarzem Wojennym na Monte Cassino, prace konserwatorskie muru zostaną podjęte na nowo. Ma je nadzorować ppłk dr inż. Ryszard Chmielewski, dyrektor Instytutu Inżynierii Lądowej Wydziału Inżynierii Lądowej i Geodezji WAT.

Wydział Inżynierii Lądowej i Geodezji jako część Wojskowej Akademii Technicznej – instytucji dbającej o pamięć miejsc związanych z ważnymi wydarzeniami historycznymi oraz osób w nich uczestniczących, chętnie wesprze Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w działaniach służących ich zachowaniu i konserwacji

Ppłk dr inż. Ryszard Chmielewski, jako ekspert oddelegowany przez resort, we wrześniu 2020 roku opracował ekspertyzę budowlaną dotyczącą oceny stanu technicznego muru oporowego placu przed pomnikiem 3 Dywizji Strzelców Karpackich w masywie Monte Cassino. Współautorem ekspertyzy jest dr inż. Leopold Kruszka, również z Wydziału Inżynierii Lądowej i Geodezji WAT.

Celem naszego wyjazdu do Włoch było ustalenie przyczyn uszkodzeń, jak duże są te uszkodzenia oraz jak należy je naprawić z zachowaniem oryginalnego charakteru muru

Z dokumentu wynika, że mur znajduje się w bardzo złym stanie: wskutek braku systemu odprowadzającego wodę, spoiny wiążące elementy muru zostały wypłukane, jego powierzchnię porastają mchy i porosty, które powodują niszczenie zewnętrznej warstwy kamieni. Miejscami fragmenty muru uległy całkowitemu zawaleniu.

Autorzy ekspertyzy rekomendują pilną naprawę muru, czyli przede wszystkim: oczyszczenie podłoża przy murze, naprawę uszkodzonych słupków, stopniowe wypełnienie luk między kamieniami poprzez iniekcję objętościową muru zaprawą naprawczą, a w miejscach, gdzie mur się zawalił – jego całkowite odtworzenie z zachowaniem pierwotnego układu kamieni. Przewidziane jest też wstawienie dwóch koryt odwadniających. Miałyby one biec wzdłuż schodów prowadzących do pomnika oraz wzdłuż samego muru.

Wszelka naprawa, bez usunięcia przyczyny powstania tych uszkodzeń nie miałaby sensu

Ekspertyzę budowlaną opracowaną przez fachowców z WAT opiniował dr hab. Janusz Smaza, specjalista w dziedzinie konserwacji kamienia z Pracowni Konserwacji i Restauracji Rzeźby Kamiennej i Elementów Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dokument zyskał jego pełną akceptację.

„Pan dr hab. Smaza nie wniósł ani jednej uwagi do ekspertyzy. Potwierdził wszystkie rozwiązania, które zostały tam zawarte” – mówi ppłk dr inż. Ryszard Chmielewski.

Rzecznik WAT zaznacza, że konserwacja kamiennych zabytków jest bardzo pracochłonna i kosztowna. „Do naprawy muru zaplanowano wykorzystanie materiałów produkowanych we Włoszech. Materiały do renowacji zabytkowych konstrukcji z kamienia tamtejszych producentów są znane i cenione na świecie” – podkreśla Ewa Jankiewicz.