Wśród wielu używanych nazw stosowano różne, np. 10. Samodzielny Oddział Specjalnego Przeznaczenia HUR MO. Oddział utworzono w 1993 r., jego siedziba znajdowała się na wyspie Rybałskiej (Rybałskim Ostrowie) w Kijowie. Informacje dotyczące pododdziału miały charakter ściśle poufny charakter i tak jest do dzisiaj.

Do specnazu HUR oddelegowywani byli najlepsi z najlepszych. Był to jedyny oddział specjalny, który mógł prowadzić operacje wywiadowcze i specjalne poza granicami kraju. W jego skład wchodzili wyłącznie oficerowie, stanowiąc jednocześnie specjalną, wyselekcjonowaną rezerwę kadrową HUR. Oficerowie mieli różne specjalizacje (górską, powietrznodesantową, podwodną), uczestniczyli w misjach zagranicznych.

Nawet w okresie przedmajdanowskim oddział miał charakter głęboko utajnionego i niewiele wiadomo o jego działalności. Podobno oficerowie z oddziału HUR brali udział w akcji uwolnienia za okupem statku „Faina” zajętego przez somalijskich piratów w 2008 r. Statek z ukraińską załogą (17 Ukraińców, 3 Rosjan, 1 Łotysz) płynął pod banderą Belize z Ukrainy do Kenii przewożąc uzbrojenie (broń strzelecka, partia czołgów T-72 i wyrzutni rakietowych BM-21 Grad). W lutym 2009 r. przekazano okup, piraci opuścili statek, a załoga wróciła na Ukrainę.

W dalszym ciągu niewiele wiadomo o operacjach prowadzonych przez 10. Oddział HUR na Donbasie. Nieco informacji pojawiło się dopiero w chwili śmierci jego dowódcy, płk. Maksyma Szapowała. Okazało się, że płk Szapował dowodził siłami specjalnymi (zbiorcze zgrupowanie różnych pododdziałów specnazu) lub przynajmniej koordynował ich działania w dniu 26 maja 2014 r., kiedy to odparto atak na lotnisko zadając separatystom duże straty.

O późniejszych dokonaniach oddziału informują ukraińskie media, jednakże nie ma możliwości jakiejkolwiek weryfikacji tych informacji. To, że oficerowie 10. Oddziału aktywnie działali w Donbasie nie ulega jednak wątpliwości. Podawane przez media cele, czyli zbieranie dowodów na zbrojne zaangażowanie się kadrowych oficerów i żołnierzy SZ FR, także wydają się zgodne z prawdą. Sprowadzało się to do np. poszukiwania informacji o pododdziałach rosyjskich, rosyjskim uzbrojeniu, danych osobowych, miejscach rozmieszczenia oddziałów, itp.

Można uznać za pewnik, że w pierwszym boju o lotnisko donieckie (26 maja 2014) oficerowie HUR brali aktywny udział. Na oficjalnej stronie HUR podane jest, że obecny był tam płk Maksym Szapował, który aktywnie dowodził. Oficer niewątpliwie koordynował działania innych pododdziałów sił specjalnych, które przyczyniły się do zadania separatystom (czeczeńsko-rosyjskim ochotnikom z oddziału Iskra) ciężkich strat. W walce odegrali istotną rolę snajperzy - nie strzelcy wyborowi 3. Pułku Specnazu uzbrojeni w zwykłe SWD, ale rzeczywiście snajperzy, ze 140. Centrum Operacji Specjalnych, uzbrojeni w broń zachodnią.

Wydaje się, że ich „pracę” mógł nadzorować/koordynować płk Szapował, a poza walką dowodzić sztabem analitycznym, do którego spływały informacje o wymiarze ponad taktycznym. O tym, że takie zadania – wywiad o charakterze polityczno-wojskowym, na poziomie operacyjnym i strategicznym - mieli na wschodzie wyznaczone oficerowie HUR może świadczyć fakt, że w ostrzelanym rakietami sztabie ATO w Kramatorsku zginęło dwóch oficerów HUR (pułkowników).

Czytaj też: Dlaczego Ukraina przegrywa bitwę o Donbas? Kluczowe błędy Kijowa [ANALIZA]

O tym, że oficerowie 10. Oddziału HUR byli aktywni na Donbasie także w terenie, zwłaszcza we wczesnym etapie konfliktu, świadczy śmierć czwartego oficera poległego oficera zarządu w czasie ATO – kapitana Kiselowa (pośmiertnie majora). Poległ on jakoby 30 czerwca 2014 r. w rejonie limańskim obwodu donieckiego, postrzelony przez snajpera w klatkę piersiową.

O tym, czym zajmował się płk. Szapował i jego ludzie z „dziesiątki” lakonicznie informowały ukraińskie media, powołując się na wysoko postawione „źródło”: „To dzięki niemu Ukraina umocniła swoją pozycję w Hadze w kwestii przyczynienia się Rosji do zbrojnej agresji, a wcześniej przekazała te wszystkie udokumentowane fakty kanałami dyplomatycznymi i kanałami wymiany danych wywiadowczych sojuszniczym organom wywiadowczym” - powiedziało cytowane przez media „źródło”, które stwierdziło także, że Maksym Szapował był bezpośrednio zaangażowany nie tylko w proces planowania operacji specjalnych, ale także brał bezpośredni udział w akcjach rozpoznawczych (rajdach) na głębokie tyły separatystów.

Wyjątkowość operacji wywiadowczych prowadzonych przez oficerów HUR polegała na tym, że zebrano pokaźne zasoby dokumentujące obecność na Donbasie rosyjskich sił okupacyjnych, w tym zastosowanego uzbrojenia (np. rosyjskiej artylerii).

27 czerwca 2017 r. płk. Szapował zginął w Kijowie (eksplozja mercedesa, którym jechał), niemal na pewno w wyniku zamachu zorganizowanego przez rosyjskie służby specjalne lub z ich polecenia. Niedługo przed zamachem miał wrócić ze strefy ATO.

Czytaj też: Ukraińscy oficerowie zabici w zamachach

Być może zamach był retorsją, bowiem w ukraińskich mediach uznaje się, że oddział uczestniczył lub przyczynił się do zniszczenia na Donbasie 24 czerwca 2017 r. rosyjskiej grupy dywersyjno-rozpoznawczej. Grupa identyfikowana była jako rosyjska, pod dowództwem kapitana Szczerby. W walce poległ jakoby dowódca grupy i snajper, czterech innych jej członków zostało zatrzymanych. Jeden z nich został powiązany z 22. Brygadą Specnazu GRU SZ FR, był jej żołnierzem kontraktowym. Nieco wcześniej, 7 czerwca, pododdział płk. Szapowała, zlikwidował jakoby na Donbasie pułkownika rosyjskiej Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB), który miał organizować na terenie Ukrainy akty o charakterze terrorystycznym.

O płk. Szapowale na oficjalnej stronie Głównego Zarządu Wywiadu napisano: „Był uczestnikiem najcięższych bojów z okresu 2014-2015. W tym czasie zwiadowcy często wykonywali zadania bojowe kosztem własnego życia”.

Na tablicy pamiątkowej na terenie jednostki (stella poległych) widnieją wizerunki i nazwiska czterech poległych oficerów HUR w czasie ATO (trzech pułkowników i pośmiertnie majora).

Według ogólnie dostępnych danych z otwartych źródeł 10. Oddział Specnazu HUR im. Maksyma Szapowała nie wszedł w skład nowo utworzonych Sił Specjalnych Operacji, można więc założyć, że pozostał w ramach HUR, jako niezależna rezerwa kadrowa.