Polsko-białoruski trop w dostawach dronów dla Rosji?

W opisanym śledztwie autorzy starali się skupić na zidentyfikowaniu oraz oszacowaniu skali produkcji bezzałogowców, które z Białorusi następnie trafiały do armii rosyjskiej. Przy okazji natrafili na postać Wadzima Chareuka – absolwenta Białoruskiego Państwowego Uniwersytetu Technicznego, którego działalność gospodarcza mieści się nie tylko w Rosji i na Białorusi, ale też w Polsce.

Struktura i działalność grupy aOrionto, bo to o niej mowa, to międzynarodowy konglomerat high-tech, obejmujący kilka podmiotów, z których centralną rolę odgrywa Alpha Orion LLC, zarejestrowana 16 lutego 2017 r. w Mińsku. Firma specjalizuje się w projektowaniu, rozwoju i produkcji małych bezzałogowych śmigłowców, takich jak model Heli-E, zdolny do przenoszenia ładunków do 8 kg, oraz cięższych konstrukcji, jak dron „COMBO” o ładowności 1130 kg, opracowany przez spółkę UVR (United Vehicle Robotics) należącą do grupy.

Według śledztwa BIC, Alpha Orion działała także pod europejską marką HELIE, a jej produkty znajdują zastosowanie w sektorach cywilnych, takich jak energetyka, rolnictwo czy kartografia, ale również – co budzi kontrowersje – w celach militarnych. Tu pojawia się postać Chareuka, który od 2021 r. posiada dwie polskie spółki: aOrion sp. z o.o. (Warszawa, KRS 0000893272) i aOrion EU sp. z o.o. (Gdańsk, KRS 0000984706), obie zajmujące się produkcją statków powietrznych. Chareuka posiada polskie dokumenty (PESEL, dokument podróży dla cudzoziemca), a jego kontakty z polskimi specjalistami od dronów sugerują możliwość transferu technologii.

Śledztwo BIC ujawnia, że od początku 2022 r. do czerwca 2025 r. białoruskie firmy, w tym Alpha Orion, dostarczyły Rosji ponad 20 000 dronów o łącznej wartości 34 milionów dolarów. Alpha Orion była jednym z głównych dostawców, dostarczając m.in. drony Heli-E rosyjskim podmiotom powiązanym z kompleksem wojskowo-przemysłowym. Kluczowymi partnerami były:

• NPP Radar MMS z Sankt Petersburga, firma opracowująca systemy naprowadzania dla rakiet (np. Kalibr, Ch-35), objęta sankcjami USA od 28 czerwca 2022 r. i UE od 23 lutego 2024 r. W grudniu 2022 r. zakupiła drona Heli-E za 60 000 dolarów, a jej dyrektor był mężem zaufania Putina podczas wyborów w 2024 r.
• GC Tikhie Krylya, również z Sankt Petersburga, należąca do koncernu Kałasznikow, otrzymała od Alpha Orion drony i komponenty za ponad 2,6 mln dolarów w latach 2023-2024.

Dodatkowo Chareuka posiada 49% udziałów w moskiewskiej spółce TK Avia Systems, powiązanej z Kałasznikowem, co potwierdza jego głębokie powiązania z rosyjskim przemysłem zbrojeniowym. Mimo deklaracji Chareuki, że drony są przeznaczone wyłącznie do celów cywilnych i nie mogą być używane na okupowanych terytoriach Ukrainy, brak skutecznych mechanizmów egzekwowania tych ograniczeń budzi wątpliwości.

Sytuacja komplikuje się przez aresztowanie Chareuki na Białorusi w 2023 r. w związku z protestami po sfałszowanych wyborach w 2020 r. Został on wpisany na listę ekstremistów, a w 2024 r. także na listę osób poszukiwanych w Rosji. Nagrania sił bezpieczeństwa pokazują go, gdy przyznaje się do udziału w protestach, co może być wynikiem nacisku władz. Jednocześnie prowadził negocjacje z białoruskimi służbami w sprawie adaptacji dronów dla ich potrzeb, co sugeruje dwuznaczność jego pozycji.

Dodatkowym elementem jest prezentacja przez Rosję na festiwalu dronów „Sięgnij nieba” w 2024 r. modelu Alpha-E, który jest niemal identyczny z Heli-E, z malowaniem w barwy Ukrainy. Media rosyjskojęzyczne błędnie przypisały jego pochodzenie polskiej spółce aOrion, co mogło być próbą dezinformacji lub wynikiem nieporozumienia co do międzynarodowej struktury grupy.

Śledztwo BIC wskazuje, że mimo zapewnień Chareuki o cywilnym charakterze produkcji, drony Alpha Orion mogły zostać wykorzystane w konflikcie z Ukrainą. Polska Służba Kontrwywiadu Wojskowego miała zostać poinformowana o działalności aOrion już w I kwartale 2022 r. Jednak według śledczych od tego czasu nie zostały podjęte żadne znaczące kroki.