Arabia Saudyjska i Polska liderami zakupów przez program FMS

Jednym z wyborczych haseł Donalda Trumpa było ”America First”. Realizację tej obietnicy widać w tegorocznych nakładach na program Foreign Military Sales. W tym roku notyfikacje dotyczyły zamówień na maksymalną kwotę 70 mld. USD. W poprzednim roku fiskalnym, było to niemal 76 mld. USD. Oczywiście, nie jest to kwota odzwierciedlająca całkowitą sprzedaż uzbrojenia produkowanego przez amerykański przemysł obronny. 

Foreign Military Sales jest ścieżką pozyskania danego rodzaju wyposażenia w trakcie, której Rząd USA, poprzez Departament Obrony i podlegającą mu Agencję Współpracy Wojskowej (DSCA- Defense Security Cooperation Agency) pośredniczy w sprzedaży amerykańskich produktów zbrojeniowych oferowanych nabywcom zagranicznym. Po tym jak Departament Obrony wyrazi zgodę na sprzedaż, a negocjacje z dostawcą zostaną zakończone, DSCA kupuje wyposażenie w imieniu rządu USA, po czym odsprzedaje je ostatecznemu nabywcy. Kontrakt jest bilateralną umową międzyrządową, a nie między rządem, a firmą. Wszystkie koszty które ponosi rząd USA przerzucane są na ostatecznego nabywcę i są kompensowane dodatkową prowizją.

Metoda ta ma liczne zalety, należą do nich: dostęp do maksymalnej liczby możliwych dostawców, współpraca z ekspertami z USA dająca całkowitą pewność interoperacyjności nabytego systemu, a przede wszystkim (oparte na procedurach przetargowych Armii USA) całościowe podejście do problemu danego zakupu, które zapewnia, że użytkownik danego systemu uzbrojenia pozyska też wszystkie elementy „towarzyszące” – jak np. części zamienne czy dostosowane do swoich potrzeb wyszkolenie obsługi/załóg.

FMS ma jednak także swoje wady, np. przekazanie sporej części  kompetencji w kwestii wyboru sprzętu stronie amerykańskiej, naliczana prowizja od zakupu czy fakt, że rząd USA nie bierze na siebie żadnej odpowiedzialności związanej z zakupem, dostawą czy serwisem (cały czas ponoszą ją firmy).

Należy podkreślić, że ścieżka ta jest doskonale znana MON, a w konsekwencji: polskiemu podatnikowi – w ten sposób zostały pozyskane m.in. samoloty F-16 czy pociski manewrujące JASSM.

Chociaż konferencja ostatecznie podsumowująca wydatki w trybie FMS za FY18 jest planowana dopiero na przyszły tydzień, to trzeba zwrócić uwagę, że pod względem wartości notyfikacji z kwotą 10,5 mld USD (program „Wisła”), Polska była drugim z pięciu największych tegorocznych beneficjentów tego programu. Większy udział w ścieżce Foreign Military Sales miała jedynie Arabia Saudyjska i wiązało się to z zakupem wartego 15 mld USD systemu antybalistycznego THAAD. Następnymi w kolejności były Belgia (6,53 mld USD na samoloty F-35), Szwecja (3,2 mld USD na system Patriot) i Japonia (3,2 mld USD na samoloty E-2D Hawkeye). Wymienione kontrakty zajęły ponad 50% tegorocznych środków zużytych przez Pentagon na dostawy  w tym trybie. W sumie DSCA wydała ponad 70 notyfikacji.

Warto mieć jednak na uwadze, że w notyfikacjach zawierana jest jedynie maksymalna potencjalna wartość kontraktu, a realna wartość zakupów może być znacząco niższa tak jak to miało miejsce w przypadku polskiego programu Wisła. Wartość pierwszej fazy programu Wisła wyniosła łącznie ok. 4,75 mld USD, z czego 4,6 mld dotyczyło głównej umowy FMS.