Gigantyczne pożyczki na obronę Polski. Zielone światło z UE

SAFE (Security Action for Europe) to program pożyczek na cele obronne, który wprowadzono w trybie nadzwyczajnym zgodnie z artykułem 122 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w maju 2025 roku. Opiewa on na 150 mld euro, a środki z programu mają być wydane do 2030 roku. Tempo procedowania jak i przewidziany harmonogram dostaw świadczą o założeniu wzmocnienia zdolności obronnych w krótkim terminie.

Polska złożyła wniosek o około 45 mld euro z programu, a obecnie przyznano finansowanie na 43,7 mld euro. Warszawa będzie zatem największym beneficjentem programu, co potwierdziła już wcześniej szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.

Zgodnie z informacją wicepremiera i szefa MON, pieniądze z SAFE mają wzmocnić „kluczowe zdolności Wojska Polskiego, obronę powietrzną i przeciwrakietową, systemy artyleryjskie, zakupy dronów i systemów antydronowych”. Planowane jest też wsparcie „zdolności strategicznych”, ochrony infrastruktury krytycznej, mobilności wojsk oraz cyberprzestrzeni.

Z SAFE można finansować następujące rodzaje sprzętu:

Kategoria 1 (wymóg produkcji minimum 65 proc. w Unii Europejskiej): amunicja i rakiety, włącznie z systemami głębokiego uderzenia, zdolności do walki lądowej i systemy wsparcia, w tym wyposażenie żołnierza i broń piechoty, małe drony (klasy 1 wg. NATO) i systemy ich zwalczania, systemy mobilności i kontrmobilności, systemy ochrony infrastruktury krytycznej;

Kategoria 2 (wymóg produkcji minimum 65 proc. w UE i możliwość suwerennych decyzji o zmianach projektu): systemy obrony powietrznej i przeciwrakietowej, okręty nawodne i podwodne, drony wyższych klas i systemy ich zwalczania, strategiczne systemy wsparcia takie jak między innymi powietrzne tankowce i transportowce, C4ISTAR, systemy kosmiczne i ich ochrona, sztuczna inteligencja i walka radioelektroniczna.

Zakupy z SAFE są zwolnione z podatku VAT. Plany dotyczące inwestycji obronnych niezbędne do uzyskania finansowania, trzeba będzie złożyć do listopada, a wiążące decyzje zostaną podjęte przez Radę UE na wniosek Komisji na początku przyszłego roku. Wtedy też ruszą pierwsze transze finansowania.

SAFE co do zasady przewiduje finansowanie wspólnych zakupów uzbrojenia, ale wyjątkiem są umowy spełniające warunki instrumentu (w tym także zawarte przed jego wejściem w życie) zawarte do 30 maja 2026 roku. Po tej dacie będzie możliwe finansowanie wyłącznie wspólnych zakupów. W SAFE obok państw UE uczestniczą także między innymi Ukraina i Norwegia, a w określonych warunkach dołączyć mogą także inne państwa.

Wicepremier i szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz potwierdził, że finansowanie będzie dotyczyć nie tylko nowych umów, ale też tych już zawartych. Wstępny podział środków z SAFE wygląda następująco:

• Polska - 43,73 mld euro;
• Rumunia - 16,68 mld euro;
• Francja - 16,216 mld euro;
• Węgry - 16,216 mld euro;
• Włochy - 14,9 mld euro;
• Belgia - 8,34 mld euro;
• Litwa - 6,38 mld euro;
• Portugalia - 5,84 mld euro
• Łotwa - 5,68 mld euro;
• Bułgaria - 3,26 mld euro;
• Estonia - 2,66 mld euro;
• Słowacja - 2,32 mld euro;
• Czechy - 2,06 mld euro
• Chorwacja - 1,7 mld euro;
• Cypr - 1,18 mld euro;
• Finlandia - 1 mld euro;
• Hiszpania - 1 mld euro;
• Grecja - 787 mln euro;
• Dania - 46 mln euro.

Podział środków obejmuje więc całą kwotę 150 mld euro, ale ich wykorzystanie zależne jest od akceptacji i następnie realizacji planów inwestycji obronnych. 43,7 mld euro stanowi więc w praktyce maksymalną kwotę, z której będzie mogła skorzystać Polska.