Próby uwikłania Libanu w poważniejszy konflikt nasiliły się na początku 2014 roku. Chociaż zamachy bombowe miały miejsce już wcześniej, ataki rakietowe zwiększyły swoją częstotliwość w styczniu tego roku. 17 stycznia 2014 co najmniej siedem osób zginęło, a 15 innych zostało rannych na skutek ostrzelania rakietami sannickiego miasta Arsal. Powiązany z Al - Kaidą Front al - Nusra oficjalnie przyznał się do zamachu jaki miał miejsce 2 lutego w mieście Hermel będącym bastionem Hezbollahu. W wyniku wybuchu samochodu pułapki w mieście znajdującym się na północy Libanu, zginęły co najmniej trzy osoby. 4 marca 2014 roku na Dolinę Bika spadły trzy rakiety Grad odpalone z terytorium Syrii. Podobna sytuacja miała miejsce 25 kwietnia 2014. Trzy rakiety spadły na wioskę Al - Kaa w Dolinie Bika.

Równolegle z rozpoczęciem przez siły amerykańskie i ich sojuszników nalotów na Irak i Syrię, dżihadyści rozpoczęli ofensywę na granicy syryjsko - libańskiej. 2 sierpnia 2014r. doszło do starć w Arsal, które od wybuchu w 2011r. wojny domowej w Syrii stało się miejscem schronienia dla kolejnych napływających tam syryjskich uchodźców. Islamiści zaatakowali posterunek policji w Arsalu, uwalniając zatrzymanych wcześniej Syryjczyków. W wyniku interwencji armii libańskiej, która użyła artylerii i czołgów, zginęło 11 terrorystów , 3 cywilów oraz 8 żołnierzy. Istotnym wydarzeniem tego dnia było porwanie 16 członków libańskich sił bezpieczeństwa. Według źródeł w Bejrucie terroryści przybyli z okolicznych obozów dla syryjskich uchodźców. W uwolnienie członków libańskich sił bezpieczeństwa zaangażowali się Katarczycy, ale negocjacje zerwane zostały przez rząd libański, a do chwili obecnej dżihadyści zabili dwóch porwanych. Do ataków na wojsko doszło także w Wadi Hmayyed, gdzie zginęło 2 żołnierzy pilnujących punktu kontrolnego oraz w Trypolisie, gdzie raniono dwóch kolejnych.

Syryjskie wojska rządowe podległe reżimowi Baszira al - Assada w Damaszku, kilkakrotnie atakowały już cele w okolicy Arsal przy użyciu artylerii i śmigłowców bojowych, zaś wokół miasta aktywnie działają bojówki szyickiego Hezbollahu. Wśród tych, którzy znaleźli schronienie w Dolinie Bekaa, znalazło się wielu sunnickich bojowników. Wydarzenia z początku sierpnia były jednymi z najpoważniejszych incydentów na granicy Syrii i Libanu, jakie miały miejsce od wybuchu wojny domowej w Syrii i jednocześnie motorem napędowym dalszej eskalacji konfliktu.

W dniach 30 i 31 sierpnia br. na Wzgórzach Golan doszło do regularnych starć pomiędzy Frontem al - Nusra a wielonarodowym komponentem sił ONZ UNDOF, podczas których do niewoli islamistów trafiło 43 żołnierzy z Fidżi. W zamian za ich uwolnienie, al - Nusra domaga się skreślenia przez ONZ z listy organizacji terrorystycznych. Ponadto co najmniej 18 osób zginęło w niedzielę 5 października we wschodnim Libanie podczas starć między szyickim Hezbollahem a sunnickim Frontem al - Nusra, który przypuścił ofensywę na bazy Hezbollahu. 

Hezbollah zarzewiem sunnickiej ofensywy

Bojownicy z Frontu al - Nusra, podobnie jak Państwo Islamskie i szereg innych sunnickich organizacji terrorystycznych walczących w Syrii, uznają Hezbollah za jednego ze swoich głównych wrogów. Hezbollah popierający reżim Baszara el -Asada ma bowiem w tym kraju własne bojówki wspomagające rządową armię. Doprowadziło to do napięcia w samym Libanie, w którym przeciwko szyickiej organizacji zaczynają protestować miejscowi sunnici.

Ludność sąsiadującego z Syrią Libanu składa się z kilkunastu grup wyznaniowych i etnicznych, przy czym największe stanowią szyici oraz sunnici (równo po 27%). Wraz z pogłębianiem się kryzysu w Syrii, z tego kraju przybyło według różnych szacunków nawet do 1,2 mln uchodźców, którzy w dużej części są sunnitami. Istotnym dla Libanu staje się więc konflikt szyicko - sunnicki, przy czym największym wrogiem dla tych drugich jest Hezbollah. Ta libańska partia polityczna islamskich szyitów od początku istnienia jest wspierana i finansowana przez Iran oraz Syrię, natomiast przez USA i Izrael uznawana za organizację terrorystyczną. Unia Europejska wpisała ją na listę organizacji terrorystycznych w reakcji na zamach w Burgas z 2012 roku, ale jednocześnie pragnie utrzymać dialog ze współtworzonym przez Hezbollah libańskim rządem. Przy coraz większym znaczeniu sunnitów, może się więc stać ta organizacja niewygodna dla pozostałych koalicjantów. Ideologia Hezbollahu jest silnie izraelska i antyzachodnia, a jej manifest zakłada ustanowienie w Libanie republiki islamskiej na wzór Iranu. Niemniej przywódcy starają się robić wrażenie ugrupowania umiarkowanego. Duchowy przywódca Hezbollahu szejk Mohammed Hussein potępił zamach na World Trade Center, a przywódcy Partii Boga wielokrotnie podkreślali, że są dalecy od fanatyzmu reprezentowanego przez Al-Kaidę. Ta najbardziej wpływowa partia szyicka w Libanie cieszy się poparciem przede wszystkim ubogiej ludności wiejskiej i miejskiej, której sytuacja ekonomiczna od wielu lat się nie poprawia, a wręcz pogarsza. Fakt ten mogą wykorzystać islamscy fanatycy, którzy będą próbowali przyciągnąć ubogą część libańskiego społeczeństwa na swoją stronę, jak ma to miejsce w Syrii i Iraku.

Elity polityczne Libanu zaczynają dostrzegać, że rząd stopniowo traci kontrolę nad masą społeczną tego kraju, która zawsze była pełna skrajności. Ale nie tak wielkich jak teraz. Wielu sunnitów oskarża rząd o naruszenie neutralności wobec wojny domowej w Syrii.

W największych miastach Libanu coraz bardziej zauważalne jest napięcie potęgowane dodatkowo przez działania wobec sunnickich uchodźców z Syrii. W 45 przygranicznych gminach wprowadzono wobec uchodźców godzinę policyjną, ograniczając Syryjczykom czas na zakup żywności czy lekarstw. Libańska armia wykonuje naloty na obozy syryjskich uchodźców, aresztując wiele osób podejrzewanych o przynależność do Al - Kaidy czy Frontu al - Nusra. Drastyczne działania w tych obozach spowodowały głęboki gniew wśród sunnickiej społeczności i spotęgowały nienawiść do libańskich władz, co z pewnością jest wykorzystywane przez islamskich ekstremistów.

Brygady Abdullaha Azzama nową siłą w Libanie

Podczas gdy sam Hezbollah jest zaangażowany po stronie Assada, zdaniem źródeł izraelskich wyłoniła się grupa, która zamierza zostać nową islamską siłą w Libanie. Według centrum informacyjnego Meir Amit w Tel Awiwie, Brygady Abdullaha Azzama (AAB) są islamską siatką ideologicznie powiązaną z globalnym dżihadem, wraz z Bractwem Muzułmańskim i Al - Kaidą. Ameryka umieściła tę organizację na liście grup terrorystycznych w 2010r. AAB ostro rywalizuje z Hezbollahem na terenie całego Libanu, potępiając Partię Boga za udział w wojnie przeciwko sunnitom. W lipcu 2013r. organizacja przyznała się do odpowiedzialności za atak na pojazd jednego z przywódców Hezbollahu na granicy libańsko - syryjskiej, natomiast 4 grudnia ubiegłego roku bojownicy AAB zastrzelili jednego z najważniejszych dowódców wojskowych struktur Hezbollahu Hassana al - Lakisa. Brygady Abdullaha Azzama dokonały również w listopadzie 2013r. spektakularnego zamachu na ambasadę Iranu. W wyniku dwóch eksplozji zginęły 23 osoby (w tym irański attaché kulturalny Ebrahim Ansari), natomiast 146 osób zostało rannych.

Brygady Azzama Abdullaha działają również w palestyńskich obozach dla uchodźców, szczególnie w Ein al - Hilweh. Według założyciela grupy Saleha al-Qaraawiego ich misją jest inicjowanie ataków terrorystycznych przeciwko Izraelowi z terytorium Libanu, jak czynił to w przeszłości Hezbollah. Zdaniem izraelskich mediów AAB dokonała w sierpniu bieżącego roku ataku rakietowego na Izrael. Organizacja ogłosiła także dżihad przeciwko siłom pokojowym ONZ stacjonującym w południowym Libanie. Al - Qaraawi oznajmił, że aktywność Brygad Abdullaha Azzama nie będzie ograniczona do rakietowego ostrzału Izraela, natomiast grupa ma w zanadrzu różne posunięcia taktyczne, które mają zaskoczyć wroga. Ta wypowiedź może sugerować, że grupa podjęła współpracę z podobnie działającymi grupami poza Libanem, a więc Al - Kaidą i Państwem Islamskim.

ISIS i Al-Kaida jednoczą siły

Amerykanie wraz z sojusznikami przeprowadzili od początku sierpnia 250 nalotów w Iraku, a od połowy września - 80 nalotów w Syrii, jednak coraz częściej w tych krajach podnoszą się głosy, że bombardowania w minimalnym stopniu szkodzą samozwańczemu kalifatowi stworzonemu przez radykałów w zachodnim Iraku i wschodniej Syrii. Islamiści sprawnie przenoszą swoje bazy, ukrywają się wśród cywilów, przestają korzystać z komórek i zdejmują czarne flagi. Amerykańskie naloty na cele Państwa Islamskiego są nieskuteczne, bowiem radykałowie nie stracili żadnego z zajętych wcześniej miast. Naloty amerykanów oraz ich sojuszników zamiast spektakularnych sukcesów, przyniosły jeszcze większy powód do zmartwień albowiem doszło do sytuacji, przed którą przestrzegałem w analizie „ISIS zmienia geopolitykę Bliskiego Wschodu” (21.08.2014r.). Pod presją swoich członków Al - Kaida oraz Państwo Islamskie wspólnie wyruszają na misję, której celem jest odparcie ataku „krzyżowców” na islam.

Przywódca Frontu al - Nusra Mohammed al - Golani wydał dla mediów oświadczenie, w którym podkreślił, że „muzułmanie nie będą biernie się przyglądać, jak ich synowie są bombardowani, dlatego zjednoczą siły w walce z zachodem”. Groził również zachodnim przywódcom odwetem, sugerując jednocześnie atak w państwach zachodnich: „zapłacicie najwyższą cenę. Zajrzymy do serc waszych domów”. Ten jeszcze nieformalny sojusz potwierdziły między innymi brytyjski Guardian, amerykańska stacja CNN, libański Daily Star oraz Russia Today.

Przywódca Al - Kaidy Ayman al - Zawahiri widząc postępy Państwa Islamskiego prawdopodobnie doszedł do wniosku, że samotna walka spowoduje długotrwałe działania, które nie przyniosą pożądanych efektów. Dlatego zgodził się na sojusz z al - Baghdadim, co zostało entuzjastycznie przyjęte. Mimo licznych nalotów, utrzymano wszystkie strategiczne miejsca, przy czym poczyniono postępy między innymi w stolicy Iraku - Bagdadzie oraz praktycznie przejęto kontrolę w syryjskim mieście Kobane, dzięki czemu dżihadyści kontrolują większą część granicy turecko - syryjskiej.

Analitycy podkreślają, że mimo twierdzeń służb zachodnich nie należy rozróżniać grup Frontu al - Nusra oraz Khorasan, tylko uznać je za jednolitą organizację o nazwie Al - Kaida. Różnice pomiędzy ISIS a Al - Kaidą nie wynikają z ideologii, a jedynie taktyki działania. Głównym celem jest stworzenie państwa islamskiego obejmującego świat arabski, a wrogiem są kraje zachodnie oraz wyznawcy innych religii. Al - Nusra powstała podczas trwającej już trzy lata wojny domowej w Syrii na bazie bojowników przybyłych z innych krajów, natomiast Khorasan jest grupą doświadczonych agentów Al - Kaidy. Z pewnością do tego sojuszu przystąpiła również libańska komórka Brygady Abdullaha Azzama, dzięki czemu możliwości tego sojuszu będą sięgać daleko poza granice Syrii i Iraku. Działania dżihadystów będą się odbywały według ustalonych i sprawdzonych schematów. Zamachy bombowe oraz szybkie rajdy małych związków taktycznych będą poprzedzały większą ofensywę. W ten sposób przejęto kontrolę w irackim Mosulu oraz syryjskiej ar - Rakce. Zamachy bombowe poprzedzały ofensywy, które aktualnie prowadzone są w kierunku Bagdadu oraz granic syryjsko - tureckiej i syryjsko - libańskiej. Państwo Islamskie od początku prowadzi taktykę, w myśl której stara się opanować miejsca strategiczne ekonomicznie (rafinerie w Iraku i Syrii), logistycznie (przejścia graniczne i główne drogi) oraz militarnie, dzięki czemu mogą kontrolować kolejne tereny.

Liban kolejnym frontem

Sojusz Państwa Islamskiego i Al - Kaidy nie będzie na tyle silny, aby pozwolić sobie na działania wymierzone w potęgi militarne, czyli Izrael, Turcję czy Egipt. Z pewnością priorytetem będzie przejęcie kontroli na granicach Syrii z Turcją i Libanem. Pozwoli to na sprzedaż ropy na czarnym rynku, swobodny przepływ ludzi oraz towarów, w szczególności broni. W dalszym ciągu istotny będzie napływ bojowników z zagranicy oraz zyskiwanie sojuszników na terenach kontrolowanych. Z pewnością świat arabski czeka ofensywa medialna ze strony ISIS jak i Al - Kaidy. Działania militarne w dalszym ciągu będą polegały na uderzeniach w strategiczne miejsca w Syrii oraz Iraku (Aleppo i Homs w Syrii oraz Bagdad w Iraku). Działania z pierwszych dni października pokazują, że kolejnym kierunkiem ofensywy będzie Liban. Media libańskie donoszą, że dżihadyści dokonali już przegrupowania na granicy libańsko - syryjskiej. Istotnym celem z logistycznego punktu widzenia będzie przejęcie kontroli w libańskich miastach Arsal i Balbek, co pogorszy sytuację Hezbollahu, dla którego te miasta są centrum dowodzenia w całym regionie granicznym. Kolejnym kierunkiem działań będzie również region miasta Qalamoun znajdującego się 5 km na południe od Trypolisu. Zdaniem Hezbollahu w tej prowincji inicjowane są przez ISIS i al - Nusrę działania zaczepne. Przejęcie kontroli nad tą prowincją zakłóci działania libańskiej armii, pozwoli na dostęp do morza oraz zabezpieczy kolejne odcinki granicy libańsko-syryjskiej. Ponadto będzie możliwe rekrutowanie kolejnych bojowników wśród libańskich sunnitów. Wówczas będzie możliwa ofensywa na drugie co do wielkości miasto Libanu z ważnym portem przeładunkowym. Trypolis zamieszkują głównie konserwatywni sunnici, skłóceni od czasu wojny domowej z mniejszością alawicką, popierającą reżim syryjski.

Brygady Abdullaha Azzama będą prowadziły operacje terrorystyczne w największych miastach, w szczególności w Bejrucie, a celem będzie destabilizacja władz centralnych i wojskowych. Dlatego Iran zapowiedział udzielenie pomocy wojskowej Libanowi, którego armia korzysta już z takiego wsparcia Arabii Saudyjskiej i Stanów Zjednoczonych. Dyrektor irańskiej Najwyższej Rady Bezpieczeństwa Narodowego Ali Szamchani nie powiedział, na czym miałaby ona polegać. Resort obrony Iranu ma wkrótce zwrócić się do władz w Bejrucie o listę sprzętu wojskowego potrzebnego armii libańskiej.

Służby izraelskie bacznie przyglądają się rozwojowi sytuacji w Libanie, która może być groźna dla tego kraju. Coraz więcej przypadków użycia ognia ze Wzgórz Golan w kierunku Izraela skłania władze w Jerozolimie do ponownej analizy porozumienia o zawieszeniu broni z Syrią z 1974r. Napięcie wśród izraelskich dowódców jest odczuwalne. Po zakończeniu działań w Strefie Gazy Izraelczycy przesunęli część jednostek w północny rejon państwa. Groźba interwencji ze strony Izraela może skłaniać do tylko częściowego zajęcia Libanu przez Państwo Islamskie. Pozwoliłoby to umocnić się w Syrii i Iraku i zebrać siły na dalsze działania. Ponadto nie wolno zapominać o Hamasie, którego zwolennicy w obliczu zbliżenia organizacji do Iranu, licznie będą przepływać do struktur sunnickich radykałów związanych z ideologią Al - Kaidy.

Czy interwencja Ameryki jest niezbędna?

Możliwość szybkiego zażegnania kryzysu na Bliskim Wschodzie wydaje się ograniczona. Wyłączony z koalicji Iran może podejmować działania na własną rękę, jeśli zostaną zagrożone jego interesy w Syrii (obalenie Assada). Ograniczone presją własnej opinii publicznej państwa Zachodu nie wydają się skłonne do rozszerzenia operacji powietrznej o działania lądowe. Dozbrajaniu umiarkowanej syryjskiej opozycji będą się sprzeciwiać Iran oraz Rosja, co może odbić się negatywnie na rokowaniach dotyczących programu nuklearnego. Trudny do określenia jest również los Iraku, w którym podziały szyicko - sunnickie są coraz bardziej widoczne. Normalizacja sytuacji wydaje się być możliwa jedynie w przypadku osiągnięcia międzynarodowego kompromisu w sprawie dalszych losów władzy w Damaszku oraz przekonania przez państwa sunnickie (w szczególności Arabię Saudyjską) lokalnych sunnickich przywódców do zdecydowanego odcięcia się od islamskiego ekstremizmu. Ale będzie to wymagało większego zaangażowania Stanów Zjednoczonych. Amerykanie będą musieli w pierwszej kolejności podjąć zdecydowane działania antyterrorystyczne, a w następnej kolejności uruchomić szereg programów pomocowych, które pozwolą na odtworzenie na nowo państwa irackiego oraz wzmocnią ekonomicznie Liban. Istotnym elementem nowego układu politycznego w tym regionie będzie utworzenie stabilnego Kurdystanu.

Należy podkreślić, że wszystkie kraje regionu, choć w różnym stopniu, są podatne na wewnętrzne wpływy populistyczne, zamęt społeczny oraz fundamentalizm religijny. Brak zdecydowanych działań amerykańskich może prowadzić do rozwoju fundamentalizmu, co skutkować będzie silniejszą wrogością wobec Izraela. Można racjonalnie zakładać, że niektóre potężniejsze kraje regionu, zwłaszcza Iran i Izrael dostrzegając słabość USA, mogą ulec pokusie uprzedzenia spodziewanych zagrożeń. W takim przypadku nawet ostrożna rywalizacja o przewagę taktyczną mogłaby spowodować erupcję lokalnej siły, np. Hamasu czy Hezbollahu przy poparciu Iranu. Wysoką cenę, przy wielkich stratach w ludności poniosłyby Liban i Palestyna. Islamski radykalizm i ekstremizm zdominowałyby cały Bliski Wschód, co mogłoby mieć potencjalnie szkodliwe skutki dla światowej gospodarki. W tych okolicznościach Rosja zyskałaby oczywiście ekonomicznie na wzroście cen surowców energetycznych oraz politycznie, dzięki koncentracji niechęci muzułmanów na USA, co odwróciłoby ich uwagę od Rosji. Turcja mogłaby zacząć bardziej otwarcie sympatyzować z tymi nurtami w islamie, które opierają się na poczuciu bycia ofiarą, a Chiny zyskałyby więcej swobody w rozwijaniu własnych interesów w regionie. Aby zapobiec takiemu scenariuszowi, Stany Zjednoczone wraz z koalicjantami, przy dużo większym zaangażowaniu potęg w regionie (Turcji, Arabii Saudyjskiej oraz Egiptu) muszą podjąć szybkie i radykalne działania.

Marek Połoński