Wojsko z bronią na ulicach [ANALIZA]

Obserwując rozwój sytuacji na świecie widzimy, że państwa w różny sposób wprowadzają i egzekwują ograniczenia związane z zapobieganiem pandemii. W niektórych krajach wprowadzane są stany wyjątkowe i wojsko wyposażone w broń etatową, w innych podejście jest bardziej liberalne, lub większy nacisk kładzie się np. na elektroniczne systemy nadzoru. Dla wielu osób fakt obecności uzbrojonych żołnierzy na ulicach miast jest wyraźnym sygnałem wskazującym na wprowadzenie stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej.

W Polsce do zadań sił zbrojnych należą m.in. bezpośrednia ochrona suwerenności i niepodległości, udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych, ratowaniu, ochronie życia i zdrowia oraz zarządzania kryzysowego. Jak informuje resort obrony narodowej w obliczu walki z pandemią COVID obywatele mogą liczyć na aktywną pomoc i wsparcie Wojska Polskiego. Wydzielone komponenty – zespoły zadaniowe realizują swoje zadania w sposób dostosowany do warunków i w granicach obowiązującego prawa. Przepisy ustaw o Policji oraz Straży Granicznej pozwalają na wydzielenie Sił Zbrojnych do wsparcia tych formacji w wypadku, gdy ich własne siły są niewystarczające i istnieje poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa - nawet jeśli nie zostanie wprowadzony stan nadzwyczajny.

Podstawy prawne

Zasady związane z użyciem broni palnej i środków przymusu bezpośredniego wynikają przepisów:

• ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. 2013 poz. 628 i Dz. U. 2019 poz. 2418);
• Ustawa o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz. U. 2020 poz. 431);
• ustawy o Policji (Dz. U. 1990 poz. 179 i Dz. U. 2020 poz. 360);
• ustawy o Straży Granicznej (Dz. U. 2020 poz. 305);
• Decyzji Ministra Obrony Narodowej nr 41/MON z dnia 18 marca 2020 r. w sprawie użycia oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do pomocy Policji (Dz. Urz. MON 2020 poz. 52).

Jak jest z tą bronią etatową?

Wojska operacyjne

Żołnierze sił zbrojnych realizujący zadania związane m.in. ze wsparciem Straży Granicznej i ochroną granic wykorzystują uzbrojenie oraz broń etatową. Jak zaznacza Dowództwo Generalne żołnierze realizujący te zadania wyposażeni są w etatową broń strzelecką. W zależności od stopnia, stanowiska służbowego i specyfiki służby jest to broń krótka, czyli np. pistolety WIST, w przypadku oficerów i podoficerów lub broń długa w przypadku szeregowych i podoficerów, np. Beryle lub Groty. Część żołnierzy i podoficerów jest wyposażona w pistolety maszynowe np. Glauberyty (przysługujące np. niektórym członków załóg wozów bojowych). 

W przypadku zadań związanych z pandemią nikt nie tworzył nowych rozwiązań i procedur. I dobrze, bo wojsko powinno w takich sytuacjach postępować rozsądnie i korzystać z broni etatowej przestrzegając obowiązującego prawa użycia broni i środków przymusu bezpośredniego. Zgodnie z treścią art. 18. ustawy o Policji oraz art. 11b ustawy o Straży Granicznej, regulujących użycie Sił Zbrojnych do pomocy tym formacjom, żołnierze otrzymują stosowne uprawnienia dotyczące użycia przymusu bezpośredniego lub broni palnej na zasadach i w trybie określonym odpowiednio dla policjantów lub funkcjonariuszy Straży Granicznej. Realizując inne zadania np. logistyczne lub transportowe żołnierze postępują zgodnie z obowiązującymi w czasie pokoju procedurami np. w trakcie konwojowania. Oznacza to, że żołnierze mają podobne uprawnienia, jak policjanci czy strażnicy graniczni. A to, że częściej niż policjanci mają broń długą, wynika ze specyfiki tych formacji (o czym dalej).

Żandarmeria Wojskowa

Żołnierze Żandarmerii pełniący służbę patrolową wspólnie z funkcjonariuszami Policji i Straży Granicznej są wyposażeni w broń krótką. Natomiast żołnierze Oddziałów Specjalnych ŻW są w gotowości do realizacji zadań z użyciem broni etatowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami i w granicach prawa. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez Żandarmerię określają artykuły 42 i 43 ustawy o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych oraz przepisy ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Na uzbrojeniu ŻW pozostaje zarówno broń krótka jak i długa. Specyfika ŻW jako formacji o charakterze policyjnym powoduje, że żandarmi często dysponują jako bronią etatową m.in. bronią krótką (w odróżnieniu od formacji Wojsk Lądowych). 

Terytorialsi

Żołnierze wojsk terytorialnych realizują aktualnie zadania nie będąc wyposażeni w broń strzelecką i środki przymusu bezpośredniego. Są to działanie pomocowe związane m.in. dostawą lekarstw, środków dezynfekcji i środków ochrony. Także w przypadku wspólnych patroli złożonych np. z funkcjonariuszy Policji i Terytorialsów, żołnierze nie są wyposażeni w broń i środki przymusu bezpośredniego. Tego rodzaju wyposażenie posiadają bowiem policjanci. Natomiast podczas realizacji innych zadań np. ochrona przejść granicznych i granicy państwowej Terytorialsi byli i mogą być wyposażeni w etatową broń strzelecką - pistolety i karabinki np. Groty lub Beryle.

Polica i Straż Graniczna

Polska Policja i Straż Graniczna pod względem zadań i wyposażenia to zdecydowanie inne formacje niż wojsko. Siłą rzeczy funkcjonariusze w swoim wyposażeni są częściej w broń krótką niż żołnierze. Etatową bronią większości policjantów są pistolety, w które są wyposażeni w czasie standardowej służby patrolowej (również w czasie pandemii).

Niemniej jednak są zadania, podczas których policjanci służb prewencji (w tym dzielnicowi), czy ruchu drogowego, wykorzystują pistolety maszynowe i karabinki. Przykłady tego rodzaju zadań to m. in. pościgi, blokady, konwoje, ochrona ważnych budynków i instalacji, przeciwdziałanie terroryzmowi i wiele innych. 

Podsumowanie, czyli co nas może czekać

Widok żołnierzy z bronią długą nie powinien wywoływać większych obaw. Jest to broń etatowa, tak jak dla większości policjantów jest nią broń krótka. Sam fakt wyposażenia żołnierzy w broń wynika z tego, że w działaniach o charakterze policyjnym istnieje potencjalne niebezpieczeństwo podjęcia wobec żołnierzy/funkcjonariuszy działań bezpośrednio zagrażających życiu innych osób i uprawniających - czy wręcz wymagających - użycia lub wykorzystania broni palnej w celu przeciwdziałania zagrożeniu. To ryzyko występuje w działaniach policyjnych w taki sam sposób na co dzień, gdy wykonują je żołnierze Policji lub Straży Granicznej. 

Pamiętajmy także o tym, że siły zbrojne przestrzegają ściśle obowiązujących zasad użycia broni i środków przymusu bezpośredniego. Jest to podstawowy zakres szkolenia wszystkich rodzajów sił zbrojnych, żandarmerii i wojsk obrony terytorialnej. Szkolenia prowadzone są regularnie. W przypadku udzielania pomocy formacjom MSWiA żołnierzy obowiązuję te same przepisy co policjantów czy strażników granicznych. Jedną różnicą jest rodzaj broni etatowej. 

Warto także pamietać, że sytuacja, w której żołnierz wyposażony jest w swoją broń etatową jest zdecydowanie lepszym rozwiązaniem. Po pierwsze bezpieczniej jest gdy ma przy sobie broń, w której posługiwaniu się posiada odpowiednie (duże) doświadczenie, a po wtóre nie wyobrażamy sobie raczej aby w dobie pandemii na siłę realizowane były duże zakupy broni krótkiej tylko po to, by żołnierze mogli patrolować z nią ulice w czasie kryzysu, by móc pozostawić etatową broń długą w magazynach.

Natomiast samo zaangażowanie do tych działań żołnierzy wynika z faktu, że w służbie po prostu nie ma tylu funkcjonariuszy, by wykonywać wszystkie zadania - związane np. ze stałą kontrolą na granicach zachodnich, południowych czy na granicy z Litwą. Trzeba pamiętać, że od kilkunastu lat, w zasadzie od wejścia do strefy Schengen Straż Graniczna koncentrowała się na fizycznej ochronie granicy wschodniej, i sama raczej nie ma na tyle sił i środków, by w sposób ciągły nadzorować w "klasyczny" sposób wszystkie granice. Stąd obecność na przejściach granicznych Policji i właśnie Wojska Polskiego. Z kolei policjanci, obok standardowej służby i dodatkowo ochrony granicy zostali zaangażowani m.in. w nadzór nad kwarantanną, a więc wymagali wzmocnienia. Dlatego do wsparcia formacji MSWiA zostali włączeni żołnierze, na zasadach przewidzianych do takich przypadków i tożsamych z zasadami, jakimi kierują się w służbie funkcjonariusze.

Piotr Jaszczuk, współpraca Jakub Palowski