"Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO" [RECENZJA]

Przesmyk suwalski, czyli wąski pas granicy polsko-litewskiej będący jedynym lądowym połączeniem krajów bałtyckich z pozostałą częścią terytorium NATO stał się tematem ożywionej dyskusji dotyczącej obronności po rosyjskiej agresji na Ukrainę. Jego potencjalne znaczenie strategiczne zostało już dawno zauważone przez wojskowych – zarówno polskich, jak i zachodnich, na przykład generała Bena Hodges’a, który do niedawna kierował US Army Europe. O przesmyku wypowiadało się również wielu analityków, polityków, dziennikarzy. Książka dr. Tadeusza A. Kisielewskiego pt. „Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO”, wydana w tym roku, nakładem Domu Wydawniczego REBIS z Poznania wychodzi naprzeciw wyzwaniom związanym z dokładniejszym i kompleksowym przedstawieniem problematyki przesmyku suwalskiego czytelnikom.

Autor książki, jest już znanym w Polsce twórcą, z ugruntowaną pozycją w sferze publikacji zarówno historycznych jak i politologicznych. W tym ostatnim przypadku obejmujących chociażby problemy polityki Stanów Zjednoczonych („Wojna imperium. Większy Bliski Wschód w amerykańskiej wojnie z terroryzmem”, 2008) czy też Federacji Rosyjskiej („Schyłek Rosji”, 2007). Co więcej, dr T.A. Kisielewski przekonał już swoich czytelników, że nie obawia się stawiać mocnych, często nawet kontrowersyjnych hipotez.

Oczywiście autor dąży do ich późniejszej weryfikacji na łamach swoich dzieł, zgodnie z własną wizją. Istotną cechą jest w tym wypadku erudycja, pozwalająca na łączenie elementów historii, politologii, stosunków międzynarodowych, problemów obronności, itd. W dodatku, język jego prac jest zawsze zrozumiały i czytelny, pozwalając tym samym na sięgnięcie po publikację nie tylko ekspertów, ale i zwykłego czytelnika. Tak samo jest w przypadku opracowania „Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO”.

Treść książki podzielona jest na pięć rozdziałów wraz z przedmową i zakończeniem, wraz z bardzo istotnym aneksem opisującym historyczne uwarunkowania powstania przesmyku suwalskiego i ich możliwe następstwa w wypadku ewentualnego konfliktu w Europie Środkowo-Wschodniej. W pierwszym rozdziale pojawia się charakterystyka przesmyku suwalskiego, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich wydarzeń mających wpływ na sytuację na wschodniej flance NATO i potencjalne zagrożenia w regionie. Drugi rozdział omawia elementy scenariusza ewentualnego konfliktu jak i czynniki, które mogą wpłynąć na jego przebieg, z uwzględnieniem zdolności wojskowych Rosji.

Na uwagę zasługuje podkreślenie możliwości odpowiedzi ze strony NATO i wskazanie sposobów, w jaki mógłby zostać wzmocniony sojuszniczy potencjał obronny, wraz z nawiązaniem do zimnowojennej doktryny Paktu Północnoatlantyckiego. Autor podnosi między innymi kwestię możliwość dołączenia Polski do systemu Nuclear Sharing, i budowy elementów systemu odstraszania z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań.

W trzecim rozdziale autor przechodzi do szerszej problematyki międzynarodowej, omawiając cele i założenia współczesnej polityki Federacji Rosyjskiej, będące podstawą do możliwej agresji. Następnie, w części czwartej poruszany jest przebieg procesu wzmacniania sojuszniczego systemu obrony, jak i ewolucji polityki Stanów Zjednoczonych kierowanej przez Donalda Trumpa w powiązaniu z problematyką wschodniej flanki. Autor zwraca uwagę między innymi na atak pociskami manewrującymi na syryjską bazę po użyciu broni chemicznej, czy wizytę amerykańskiego prezydenta w Warszawie.

I wreszcie, ostatni rozdział „Rosyjskie przygotowania” to omówienie rozbudowy potencjału Federacji Rosyjskiej, uwzględniające możliwe przeciwdziałanie ze strony Polski, USA czy NATO, czy nawet czynniki społeczne, jakie Moskwa może wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu zaangażowania w konflikt. Warto podkreślić, że mowa tutaj również o niekonwencjonalnych systemach broni, jak HAARP. Całej treści książki towarzyszy narracja, wskazująca na znaczenie poszczególnych wątków w kontekście okoliczności związanych z możliwą konfrontacją w przesmyku suwalskim.

„Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO” to próba analizy uwarunkowań związanych z ewentualnym konfliktem w rejonie przesmyku suwalskim, bądź nawet szerzej – całej wschodniej flanki NATO. Dzięki połączeniu wątków geograficznych, politycznych, czysto militarnych, ale i historycznych czytelnicy mogą otrzymać obraz, jaki – według autora – kształtuje sytuację w przesmyku suwalskim. Największą zaletą książki jest właśnie połączenie różnych wątków, jak i pokazanie wydarzeń politycznych, czy programów modernizacji zarówno po stronie rosyjskiej jak i NATO w szerszym kontekście, charakterystycznym dla wschodniej flanki.

Książki nie można traktować jako pracy stricte naukowej. Wynika to z kilku kluczowych elementów jej konstrukcji, metodologii, etc. Wiele sygnalizowanych w treści opracowania zagadnień - na przykład związanych ze znaczeniem systemu antydostępowego A2/AD - wymaga znacznie szerszego potraktowania. Wreszcie, niektóre stawiane pośrednio lub bezpośrednio przez autora tezy, dotyczące szczegółowych elementów problematyki - na przykład skuteczności obrony przed rosyjską bronią strategiczną i dążenia do „przenikania przez tarczę przeciwrakietową NATO” w wypadku pierwszego uderzenia jądrowego, mogą budzić kontrowersje. Z drugiej jednak strony, określona formuła i charakter książki niejako narzucają stosowanie pewnych ograniczeń, zwłaszcza jeżeli chce się przeprowadzić wielowątkowe omówienie problematyki w ramach jednego opracowania.

„Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO” to esej, przedstawiający problematykę w co najmniej kilku płaszczyznach, uwzględniając punkt widzenia autora. Książka nie jest opracowaniem naukowym, czy pogłębioną, wielowątkową analizą ekspercką. Z drugiej strony, przyjęta forma, jak i dobór zagadnień – uwzględnienie czynników politycznych, militarnych, historycznych, społecznych a nawet prawno-międzynarodowych – dają możliwość zapoznania się w zwięzły sposób z problematyką w szerokim kontekście. Należy mieć nadzieję, że „Przesmyk suwalski. Rosja kontra NATO” będzie jednym z wielu opracowań dotyczących problematyki wschodniej flanki, przygotowanych i dostępnych nie tylko dla wąskiego grona ekspertów, ale też dla szerszej opinii publicznej. Największą wartością książki wydaje się być właśnie ujęcie różnych aspektów problematyki, często jedynie „wycinkowo” obecnej w mediach czy wśród komentatorów. 

Jakub Palowski, Jacek Raubo