Ukraiński desant. "Wysokomobilny" odwód Kijowa [ANALIZA]

W skład wojsk aeromobilnych, lub - jak się je określa ostatnio - Wysokomobilnych Wojsk Desantowych (WWD), w marcu 2014 r. wchodziły następujące jednostki szczebla brygadowego:

25. Samodzielna Brygada Powietrznodesantowa,  Hwardijsk, Obwód Dniepropietrowski

79. Samodzielna Brygada Aeromobilna, Mikołajów, Obwód Mikołajowski

80. Samodzielna Brygada Aeromobilna, Lwów, Obwód Lwowski

95. Samodzielna Brygada Aeromobilna, Żytomierz, Obwód Żytomierski

Z wymienionych jedynie 25. Brygada miała – przynajmniej w teorii – zdolności desantowania i dysponowała wozami bojowymi desantu. W momencie ogłoszenia ATO nawet te doborowe związki taktyczne nie były w stanie wyjść w pole w pełnym składzie, a jedynie siłami kompanijnych, a potem batalionowych grup bojowych. Z czasem ich udział w walkach był coraz większy, aż do maksymalnego zaangażowania sił i środków oraz uczestnictwa w wielu kluczowych operacjach na Donbasie.

Jesienią 2014 r. podjęto decyzję o formowaniu nowej jednostki – 81. Brygady (trzon początkowo stanowiły elementy z brygad 25. i 95.) i przeniesienia jej na wschód, do obwodu donieckiego (obecnie Drużkowka/Konstantinowka). Brygada weszła do akcji zimą 2015, może więc być traktowana jako „stara”, z racji udziału w aktywnej fazie ATO (np. walki o lotnisko w Doniecku).

Jeśli chodzi o nazewnictwo, stosowane są powszechnie różne określenia całej formacji, a nawet odnośnie poszczególnych brygad. Zasadniczo można wspomnieć o dwóch używanych na Ukrainie akronimach – WWD i WDW – które, przypadkowo, pokrywają się z polskimi odpowiednikami. WWD - Wysokomobilne Wojska Desantowe, lub - inaczej - WDW - Wysokomobilne Desantowe Wojska. Oba skrótowce mają specyficzne znaczenie, jeśli pamięta się, że akronim WDW (analogicznie jak w SZ FR) nawiązuje wprost do tradycji radzieckich wojsk powietrznodesantowych.

W trakcie ATO jednostki WWD/WDW poniosły duże straty, gdyż były formacjami doborowymi, kierowanymi na najbardziej zagrożone odcinki frontu. Już po zakończeniu aktywnej fazy ATO zaczęto rozbudowę wojsk wysokomobilnych, przy czym pojawiły się wątpliwości, co do celowości formowania nowych brygad w sytuacji, gdy pozostałe nie są należycie uzbrojone w sprzęt najnowszej generacji (tzw. rozbudowa na ilość, a nie na jakość). Z drugiej jednak strony ruch ten jest jasnym świadectwem potwierdzenia przez już istniejące jednostki aeromobilne swojej wysokiej efektywności bojowej. Nie jest także przypadkiem, że kadra dla nowych jednostek wywodzi się ze „starych” brygad.

Jednostki WWD nie mają jednolitej struktury organizacyjnej, szczególnie nowe jednostki – brygady 45. i 46. - są (przejściowo?) słabsze (np. dwa bataliony zamiast trzech). Jeszcze większy jest problem z uzbrojeniem, które nie jest zunifikowane nawet w ramach jednego związku taktycznego, o całej formacji nie wspominając. Elementem doświadczenia z Donbasu (ATO) jest wzmacnianie związków taktycznych WWD pododdziałami artylerii, czy czołgów. W ten sposób WWD tylko częściowo zachowują zdolność do akcji powietrznodesantowych, a de facto stają się wojskiem szybkiego reagowania, doborowymi brygadami do zadań specjalnych.

Brygady – przynajmniej te „stare”, z doświadczeniem z ATO okresu 2014-2015 - prezentują się dobrze pod względem wyszkolenia i morale, nieźle pod kątem wyposażenia, dużym problemem jest natomiast – jeszcze - uzbrojenie ciężkie.

Stosowane w niektórych pododdziałach WWD/WDW uzbrojenie jest często przypadkowe, sprzęt wysłużony, nierzadko improwizowany lub o relatywnie niewielkiej wartości bojowej. Stosowana jest cała gama sprzętu: Humvee, BTR-70, BTR-80, BRDM-2, MT-LB, BMD-1, AT-105 Saxon, z artylerii 2B9 i D-30, w pododdziałach czołgów T-80BW, z wozów bojowych desantu BMD-1/2, 2S9 Nona itd.

Najbardziej „egzotyczna” pod tym względem jest 25. Brygada Pow-Des, jedyna jeszcze ze sprzętem desantowym (BMD-1/2, 2S9 Nona), gdzie w ramach jednego związku taktycznego mamy jednocześnie wozy bojowe dedykowane do akcji powietrzno-desantowych i wozy bojowe typowe dla jednostek aeromobilnych, a nawet ogólnowojskowych.

Doświadczenie z ATO wymusiło (podobnie jak u Rosjan) wzmocnienie związków taktycznych WWD pododdziałami pancernymi. Wybór na czołg dla formacji „szybkiego” T-80BW wynikał m.in. z dużej dynamiki samych czołgów tego typu oraz dobrego stanu technicznego (czołgi „młode”, z drugiej połowy lat 80-tych).

Obecnie WWD/WDW to oddzielny rodzaj wojsk, de facto siły szybkiego reagowania. Jednostki maja charakter związków lekkich lub ciężkich (zmechanizowanych), szczególnie po włączeniu komponentu ciężkiego – pododdziałów artylerii lufowej (2S3 Akacja), rakietowej (BM-21) i czołgów (T-80). Są to jednostki z natury elastyczne, zdolne do operowania w trudnej sytuacji operacyjno-taktycznej, nawet w ramach improwizowanych grup bojowych.

Zadania główne przewidziane dla wojsk wysokomobilnych to np.:
- neutralizacja punktów dowodzenia i tyłów przeciwnika
- przeciwdziałanie wykorzystaniu przez przeciwnika rezerw (odwodów)
- walka z desantami przeciwnika i grupami rajdowymi przełamującymi front
- utrzymanie obiektów/rubieży/rejonów, ważnych z punktu widzenia taktyczno-operacyjnego
Zadania drugorzędne:
- walka z nielegalnymi formacjami zbrojnymi (np. separatystami/terrorystami)
- udział w stabilizacyjnych i pokojowych misjach międzynarodowych
- zabezpieczenie obiektów państwowych i życia cywilów
- inne zadania określone ustawami
Na ćwiczeniach zwraca się uwagę m.in. na takie elementy zgrywania jak:
- przemarsze pododdziałów (marsze ubezpieczone po drogach)
- zgrywanie organicznych pododdziałów piechoty, artylerii, czołgów itd.
- poprawa współpracy i łączności z komponentami śmigłowców i samolotów bojowych
- desanty taktyczne (powietrznodesantowe).

Ważnym elementem dotyczącym wojsk aeromobilnych jest intensywny proces szkolenia – zarówno krajowego, jak i z udziałem instruktorów NATO.

Dynamika ćwiczeń krajowych jest dość duża, scenariusze nierzadko zawierają doświadczenia z ATO. Na przykład ciekawym elementem ćwiczenia sztabowego dowództwa WWD (luty 2017 r. ) były zadania dotyczące współdziałania bojowego i utrzymania łączności w dynamicznej sytuacji bojowej, w warunkach umownego oddziaływania środków walki radioelektronicznej przeciwnika (ewidentne doświadczenia z Donbasu, gdzie aktywne były środki WRE nieprzyjaciela).

Innym ćwiczonym elementem jest współdziałanie WWD ze śmigłowcami i lotnictwem. Ważnym elementem są szkolenia desantów spadochronowych z Mi-8 i An-26 – przywraca się utraconą wcześniej zdolność do operacji desantowych (śmigłowcowych i spadochronowych).

Szkolenie jednostek WWD w ramach międzynarodowego zespołu (Joint Multinational Training Group – Ukraine) jest dość intensywne i także ma ogromne znaczenie dla podnoszenia efektywności formacji i jednocześnie przechodzenia na standardy NATO. Odbywa się na poligonie (ośrodku szkoleniowym) w Jaworowie oraz (dzięki zespołom mobilnym) na poligonach poszczególnych związków taktycznych, np. w Żytomierzu (95. Brygada).

Zakres szkolenia w ramach JMTG-U jest szeroki: podstawowe umiejętności (strzelanie, nawigacja, obsługa broni etc.), procedury zatrzymania osób podejrzanych, przeszukiwania samochodów i budynków, atak i obrona w ramach plutonów i kompanii, zgrywanie pododdziałów, operacje desantowania ze śmigłowców etc.

Przykładowo, w grudniu 55-dniowy kurs zakończył 1. batalion 80. Brygady (1-80), a latem 2017 1. batalion 79. Brygady (1-79). Poza tym prowadzone są szkolenia dla oficerów (planowanie i przeprowadzanie operacji, implementacja standardów NATO, etc), kursy dla podoficerów itd. Przykładowo, 1 czerwca 2017 odbyły się ćwiczenia sztabowe dla sztabu 1-79 (staff training - analiza, planowanie, wykonywanie itd.) na poligonie w Jaworowie. 

Na koniec warto zaznaczyć, że żołnierze z brygad wysokomobilnych (aeromobilnych) pełnią rotacyjnie służbę w Donbasie, w ramach wydzielonych pododdziałów (grup taktycznych), jako siły ATO.

Aneks – WWD/WDW

Dowództwo WWD/WDW (Żytomierz)

„Stare” brygady:

25. Brygada Powietrznodesantowa

79. Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa

80. Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa

81 Samodzielna Brygada Aeromobilna

Uwaga: sformowana w 2014 r. na bazie innych jednostek aeromobilnych.

95. Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa

Nowo formowane brygady:

45. Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa

Uwaga: zakończenie formowania i osiągnięcie gotowości bojowej ogłoszono w październiku 2016 r.

46. Samodzielna Brygada Desantowo-Szturmowa

Uwaga: status jednostki nie jest jasny, przynajmniej część jednostki (grupa taktyczna) osiągnęła zapewne gotowość operacyjną.

Centrum szkoleniowe:

199. Szkoleniowe Centrum WWD/WDW

Jednostki zabezpieczenia:

135. Samodzielny Batalion Dowodzenia