Taktyka użycia przez Daesh pojazdów-pułapek do misji samobójczych

Analiza źródeł pozwala stwierdzić, że użycie SVBIED daje określone korzyści i ma na duży wpływ na sytuację taktyczną, a w szczególności:

- atak z użyciem SVBIED generuje na danym odcinku obronnym chaos, a nawet panikę

- opancerzone SVBIED, które nie są rzadkością, trudno zniszczyć, a tylko tak można zneutralizować zagrożenie

- samobójca jest zdeterminowany na wykonanie zadania, porusza się więc z największą szybkością w kierunku celu, nie oglądając się na sytuację taktyczną

- przewożony i detonowany ładunek jest tak duży, że niszczy nie tylko pojazdy pancerne, ale także masywne obiekty architektoniczne

- ewolucja taktyki prowadząca do wielokierunkowych ataków z użyciem kilku SVBIED prowadzi do zwiększenia skuteczności działania

- samo zagrożenie użyciem przez przeciwnika SVBIED wpływa na taktykę strony zagrożonej i skutkuje np. spowolnieniem natarcia, oddziaływuje negatywnie na morale etc.

- użycie SVBIED jako ważnego „rodzaju broni”, a więc nie samodzielnie, ale we współpracy z piechotą, czy artylerią, wzmaga ich skuteczność

- stosowana jest elastyczna taktyka, przykładowo SVBIED może atakować samodzielnie, ale może być elementem większej operacji i wejść do akcji w dalszej fazie walk, gdy obrona jest już zdezorganizowana

- znane są przykłady, gdy SVBIED osłaniany jest przez specjalną grupę bojową o charakterze sił specjalnych, co zwiększa jego efektywność

SVBIED nie używane są ad hoc, ale stanowią wcześniej zaplanowany element obrony lub ataku. Pojazdy już wcześniej są przygotowane, zaplanowana jest misja, wskazane cele i zadania, przydzielone pododdziały osłony etc. O tym jaką rolę pełnią SVBIED w systemie ofensywnym Daesh świadczy chociażby to, że pojazdy nierzadko wydzielane są do zadań ze składu specjalnie sformowanego na te potrzeby batalionu, określanego przez źródła zachodnie mianem „Suicide Bataillon”.

Przypadków użycia SVBIED jest bardzo wiele. Pojazdy samobójcze pojawiły się już kilka lat temu, np. w Syrii używano ich do ataków na kluczowe pozycje obronne, np. w systemie obronnym oblężonej bazy. SVBIED, najczęściej przerobiony z wozu opancerzonego i nafaszerowany materiałem wybuchowym, niszczył poprzez detonację fragment odcinku obrony (np. kluczowy budynek), po czym w uczyniony wyłom wdzierały się grupy szturmowe korzystając z efektów zniszczenia, chaosu i zamieszania.

Można powiedzieć, że użycie bojowe SVBIED stało się znakiem firmowym Daesh w Syrii i Iraku. Niektórzy analitycy wskazują, że taktyka Daesh jest ewolucyjnym rozwinięciem i adaptacją taktyki saddamowskiej armii irackiej. W tym wypadku zmasowane uderzenia artylerii i następujące po nich falowe ataki pancerne irackiej doktryny zostały zastąpione przez użycie SVBIED, które tym samym stały się ekwiwalentem ciężkiej artylerii i oddziałów pancernych w jednym. Aby zmaksymalizować szanse dotarcia do celu często stosuje się pojazdy opancerzone, przerabia się zazwyczaj nieefektywne w walce BMP-1, wiele jednakże zależy także od zastosowanej taktyki, a ta czasami jest przemyślana i efektywna.

Ciekawym przykładem ataku broni połączonych z wykorzystaniem SVBIED może być Milibiyya, na południe od Hasaki. Z końcem lipca 2014 zgrupowanie uderzeniowe Daesh zaatakowało tam pozycje pododdziałów syryjskiej 17 Dywizji Piechoty i lokalnych sił paramilitarnych. Siły Daesh liczyły ok. 121-123 bojowników, pojazd samobójczy oraz kamerzystę. Trzy zgrupowania uderzeniowe zaatakowały pozycje przeciwnika z trzech kierunków, pozostawiając „otwarty” czwarty kierunek. Zaatakowane gwałtownie i jednocześnie siły prorządowe w panice rozpoczęły odwrót w kierunku, który wydawał się bezpieczny. Wówczas na tym odcinku pojawił się SVBIED, który zdetonował. Warto zauważyć, że w tym przypadku SVBIED nie użyto w pierwszej fazie walki, ale w ostatniej.

Czytaj też: Starcie pod Telskuf. Śmierć operatora Navy Seals w Iraku

W maju 2016 doszło do użycia SVBIED w rejonie Telskuf. Obiektem ataku były siły kurdyjskich Peszmergów, wsparte przez amerykańskie Siły Specjalne. Atak na Telskuf przeprowadzony został siłami tzw. „batalionu szturmowego”, którego siły szacowano na ok. 300 bojowników, wspartych przez kilka tuzinów pojazdów, zwykłych pikapów, jak i dopancerzonych i przerobionych Humvee. W ataku wzięło udział także 10 SVBIED, którymi były obłożone dodatkowymi blachami pancernymi i wyładowane materiałami wybuchowymi Humvee ze składu tzw. batalionu samobójczego (ang. Suicide Battalion).

Atak przeprowadzono wg typowego schematu, zaczynając od ostrzału z artylerii i moździerzy. Pierwszą falę natarcia stanowiły SVBIED, a za nimi  atakowały pododdziały szturmowe. Dla utrudnienia obrony atak przeprowadzono z trzech kierunków. Pierwszy etap natarcia zakończył się sukcesem i odwrotem Peszmergów, natomiast wejście do akcji specjalsów i lotnictwa, przemieniło początkowy sukces w klęskę. Warto odnotować, że w ataku wzięło udział aż 10 przygotowanych wcześniej wozów, z czego jeden nie eksplodował.

Masowe użycie różnego rodzaju pojazdów-pułapek - pancernych, dopancerzonych, czy nieopancerzonych – nie jest wyjątkiem. W obecnej ofensywie na Mosul, w trakcie ciężkich walk o miejscowość Bartella, bojownicy mieli zdetonować aż 9 pojazdów SVBIED, z których jeden zdołał zniszczyć iracki Humvee.

Efektywność użycia SVBIED jest oczywiście uzależniona od wielu czynników, trudno więc o pewną generalizację. Warto wspomnieć, że w taktyce Daesh istotną rolę odgrywa element zaskoczenia (zasadzki), a zastosowanie SVBIED ma charakter zaplanowanego działania, rzadziej improwizacji. Wozy z tzw. batalionu samobójczego, malowane na kolor czarny, nierzadko mają numery taktyczne, są specjalnie przygotowane do misji samobójczej (np. dopancerzone), stanowią element sił głównych i działają zgodnie z przyjętym wcześniej planem działania.

SVBIED zasadniczo atakują w pierwszej linii, znane są jednakże przypadki, że wchodzą do akcji później, nawet w ostatniej fazie bitwy. Sporadycznie zdarza się, że nie dochodzi do detonacji, np. z przyczyn technicznych. Pod Telskuf w ten sposób przejęto cały, nieuszkodzony, SVBIED. W momencie eksplozji wyładowanego materiałem wybuchowym pojazdu skala zniszczeń jest ogromna.

Użycie SVBIED w przygodnym terenie, np. z zasadzki w terenie zurbanizowanym, może być śmiertelnym zagrożeniem także dla pododdziałów czołgów. W ostatnim czasie znany jest przykład skutecznego ataku SVBIED na M1A1 Abrams irackiej armii. Przy zaskoczeniu lub braku skutecznych środków obrony, SVBIED potrafią zniszczyć cel nawet przemieszczając się po otwartej pustyni. Znany jest film spod Pamyry, w których dopancerzony pojazd, mimo ognia broni maszynowej, dojeżdża do czołgu i następuje detonacja.

Filmy z Mosulu wskazują nie tylko masowe użycie SVBIED, przeciwko różnym celom, ale i efekt moralny – wśród zaatakowanych oddziałów nierzadko widać chaos i panikę. Należy jednakże dodać, że znaczna część ataków, jeśli nie większość, kończy się zniszczeniem SVBIED jeszcze zanim dotrze do celu. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza nieopancerzonych lub lekko opancerzonych pojazdów, w dodatku atakujących samodzielnie, a nie będących elementem większej operacji.

Do ataków samobójczych przerabia się dosłownie każdy możliwy pojazd, poczynając od motocykli, przez wozy terenowe, ciężarówki i cysterny, a na opancerzonych buldożerach, bojowych wozach piechoty i transporterach, a nawet czołgach kończąc. Najtrudniejsze do zatrzymania są pojazdy pancerne, odporne na ogień broni maszynowej. SVBIED na bazie M-113, BMP-1, czy nawet uszkodzonych T-54/55, są nierzadko dodatkowo dopancerzone.

Marcin Gawęda