Najnowsze wersje T-72. Pancerna pięść wojsk lądowych Rosji

T-72B3 to daleko idąca zmodernizowana wersja czołgu na bazie T-72B/B1, która pomyślana została jako tania alternatywa dla T-90A. Sama modernizacja przeprowadzona przez zakłady UrałWagonZawod kosztowała w 2013 r. 52 mln rubli (z tego aż 30 mln kosztuje kapitalny remont, a resztę nowe wyposażenie czołgu).

Jeśli chodzi o środki obserwacji i łączności to na czołgu zainstalowano przede wszystkim rzucający się w oczy nowy system kierowania ogniem z wielokanałowym celownikiem Sosna-U renomowanej białoruskiej firmy „Peleng”. Analogowy komputer balistyczny zastąpiony został przez cyfrowy, a system łączności opiera się na nowej cyfrowej radiostacji R-168-25U-2 „Akwedukt”, umożliwiającej odkrytą i tajną łączność. Nowe gąsienice poprawiają charakterystyki eksploatacyjne i dynamikę wozów. Czołg T-72B3 napędzany jest 840-konnym silnikiem W-84-1 po kapitalnym remoncie.

Zmiany nie ominęły także uzbrojenia głównego – osiągów armaty 2A46M5. Poprawiono stabilizator armaty oraz automat ładowania, który dostosowano do przeciwpancernej amunicji podkalibrowej 3BM59/60 Swiniec (pociski dłuższe od poprzedników).

W czołgu na pewno brakuje jeszcze kilku urządzeń, które zwiększyłyby jego możliwości bojowe, ale także i cenę. Nie ma na przykład odbiorników systemu Glonass, można zainstalować także nowsze silniki o większej mocy (np. W-92S2, co zresztą uczyniono specjalnie z myślą o biatlonie), a pancerz ERA to Kontakt-5, a nie znacznie cięższy Relikt.

Po tzw. „Biatlonie czołgowym-2014” z sierpnia Minoborona zamawia wystawioną do turnieju najnowszą wersję czołgu oznaczoną jako T-72B3M (lub T-72B4). Są co prawda podejrzenia, że w sierpniu wystawiono do zawodów podrasowaną wersję czołgu (jak się mówi nieoficjalnie „sportową”), ale oficjalne stanowisko zarówno specjalistów z UWZ, jak i oficerów WL, jest takie, iż jest to wersja bojowa, możliwa do produkcji seryjnej.

Charakterystyki wersji T-72B3M są więc póki co nieoficjalne i nie wiadomo jaka będzie ostateczna wersja zamawianego przez SZ FR czołgu.

Niemalże tradycyjnie, zdaniem wielu rosyjskich źródeł, T-72B3M ma być czołgiem o „sensacyjnych” wprost charakterystykach. Faktem jest, że najnowsza wersja przewyższa swoją poprzedniczkę sygnowaną jako T-72B3, którą do tej pory UrałWagonZawod, pracujący na trzy zmiany, dostarczał do jednostek pancernych i zmechanizowanych WL.

Co jest nowego w wersji T-72B3M w stosunku do poprzedniej? Zachowane zostały wszelkie udoskonalenia, a wprowadzonych kilka nowych uczyniło czołg nie tylko łatwiejszym w obsłudze, ale także efektywniejszym w boju.

Przede wszystkim T-72B3M w miejsce silnika W84-1 ma mocniejszą jednostkę napędową modelu W92S2 (W92S2F) o mocy 831 kW (1130 KM) z automatyczną zmianą biegów, co pozwala jakoby na doskonałe osiągi (75 km/h na drodze utwardzonej i 60 km/h na gruntowej). Cyfrowa obsługa i kontrola napędu i transmisji nie tylko wpływa na jakość jazdy, ale także znacząco ułatwia życie mechanikom-kierowcom. Jak wspomniano dodatkowo dynamikę i manewrowość wozu poprawia także nowy rodzaj gąsienic, zmniejszający m.in. poślizg przy skręcie.

Optoelektronikę T-72B3M wzbogacono o panoramiczny przyrząd obserwacyjny z termowizorem i dalmierzem laserowym (jak wiadomo celem panoramicznych peryskopów jest zwiększenie świadomości sytuacyjnej dowódcy czołgu) i jest to jeden z głównych elementów modernizacji, który wpływa na wzrost efektywności wozu.

Armata 2A46M5 zmodernizowanych wozów nie tylko ma większą żywotność, ale przede wszystkim – co istotne w praktyce –  jest celniejsza (np. w porównaniu z poprzednimi wersjami celowniczy koncentruje mniej uwagi na samym procesie celowania). Celność ognia wzrosła rzekomo w istotny sposób (w czasie przygotowań do biatlonu (notabene przeprowadzanych pod okiem specjalistów UWZ) celowniczy miał stać się wręcz „snajperem”), jednakże trzeba pamiętać, że w zawodach startowały najlepsze w siłach zbrojnych załogi.

Z innych, mniej istotnych „ulepszeń”, można wymienić np. tylną kamerę (tak był wyposażony T-72B3M na MILEX-2014). Zakres modernizacji może także obejmować inne elementy, które wcześniej zmodernizowane tagilskie T-72 przedstawiały na wystawach, np. system przeciwpożarowy 3EC13-1 (modernizacja T-72M1 na KADEX-2012).

Co prezentować będzie sobą seryjna wersja „biatlonowego” T-72 trudno jednoznacznie wskazać, tym bardziej, że UWZ na wielu wystawach pokazywał różnego rodzaju zmodernizowane wersje. Rzecz jasna T-72B3M można wyposażyć, we wszystkie wymienione w analizie ulepszenia (a nawet dodać nowe), ale jak zwykle decydującym będzie wola zamawiającego, który musi brać pod uwagę relacje koszt-efekt.

Oczywiście najnowsza wersja T-72B3M także nie jest pozbawiona mankamentów. Jak wskazują krytycy kluczowa dla  żywotności wozu może okazać się niewystarczająca osłona – przede wszystkim pancerz reaktywny Kontakt-5 nie „okrywa” szczelnie całego wozu i są miejsca, także od czoła, gdzie można spenetrować pancerz zasadniczy z ominięciem kostek ERA (takie miejsca zawsze się znajdą, jednakże zadaniem konstruktorów jest zmniejszenie tego pola do minimum, zwłaszcza od czoła). 

Warto jeszcze wspomnieć, że dla Rosjan turniej czołgowy ma ogromne znaczenie i są w stanie wyciągać z niego daleko idące wnioski, uważając zawody za niemalże próby poligonowe w quasi-rzeczywistych warunkach. Przykładowo o wielkiej żywotności T-72B3M ma świadczyć też fakt, że czołg, po zderzeniu się z chińskim Typ 96, utracił jedynie fragment burtowego ekranu i „poleciał do mety”, podczas gdy Typ 96 musiał zostać zamieniony przez inny pojazd.

Marcin Gawęda

Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publicysta wojskowy, pisze dla magazynów branżowych, autor serii książek wydanej przez WarBook.