„Irak powinien zostać podzielony na trzy części” [wywiad]

Polecamy także wywiad Witolda Repetowicza z jednym z liderów rządzącej Irakiem partii Dawa.

Kilka dni temu jeden z liderów partii Dawa (rządzącej w Iraku) powiedział mi, że Bagdad nigdy się nie zgodzi na przyłączenie Kirkuku do Kurdystanu i że różnice między KDP i PUK (dwie główne partie w Kurdystanie irackim) doprowadzą wkrótce do podziału tego regionu na dwie części  i dlatego PUK nie chce przyłączenia Kirkuku do Kurdystanu, jak Pan może to skomentować?

Zanim odpowiem na to pytanie chciałbym powiedzieć kilka słów prawdy na temat naszej historii. Po I wojnie światowej, gdy nasze ziemie przyłączono do Iraku nikt nas nie pytał o zdanie, nie przeprowadzono żadnego referendum, odbyło się to wbrew naszej woli. My mamy naszą własną historię, kulturę i tradycję, która różni się od arabskiej, tureckiej czy perskiej. Nawet krajobraz jest tu inny niż w Iraku. Nie mamy nic przeciwko sąsiadującym z nami narodom, ale sprzeciwiamy się systemom tam panującym, gdyż są one złe. W Iraku, od samego jego powstania, system władzy był szczególnie zły. Rządziły dwie sekty, najpierw sunnici. Za Saddama Husajna chciano nas unicestwić, przeprowadzono w tym celu operację Anfal, w czasie której mordowano nas bronią chemiczną, zakazywano nadawania dzieciom kurdyjskich imion i nie pozwalano wyjeżdżać zagranicę. Potem przyszli szyici. Maliki (były premier Iraku) chciał do Kurdystanu wbrew konstytucji wysłać irackie wojsko, a Abadi (obecny premier) obciął należny nam budżet i nie wysyła ludziom pracującym w  sektorze państwowym należnych im pensji. Co do Kirkuku to jest to kwestia historyczna. Za Saddama Husajna postanowiono zmienić demografię miasta i wysiedlono prawie wszystkich Kurdów sprowadzając na ich miejsce Arabów. Tzw. „dziesięciotysięczników” , gdyż dostawali 10 tys. dinarów za przeprowadzkę do Kirkuku. Wtedy to była ogromna kwota. Dostawali pracę i ziemię, zabrane Kurdom. Jeszcze w 1957 r. Kurdowie stanowili większość w tym mieście. W Kirkuku są trzy narody: Kurdowie, Turkmeni i Arabowie. Ci ostatni dzielą się na rdzennych i „dziesięciotysięczników” i tylko ci pierwsi mają prawo tam mieszkać. Nie ulega wątpliwości, że Kirkuk należy do Kurdystanu i zostanie do niego przyłączony. Szanujemy wolę narodu i w kwestii przyszłości Kirkuku powinna ona zostać wyrażona w referendum, ale najpierw musi być przywrócony pierwotny status demograficzny i „dziesięciotysięcznicy” muszą odejść z miasta. Wtedy mieszkańcy, w tym również Arabowie, podejmą decyzję co do przyszłości Kirkuku. Wola narodu jest ważniejsza niż komentarze jakichkolwiek polityków, a wszyscy, szyici i sunnici, po upadku reżimu Saddama Husajna uznali, iż były zmiany demograficzne i w konstytucji wprowadzony został art. 140, zgodnie z którym referendum miało rozstrzygnąć o przyszłości terenów, na których przeprowadzono zmiany demograficzne. Jednak władze Iraku zrobiły wszystko by ten artykuł nie doczekał się implementacji. My chcemy pokojowego rozwiązania tego sporu ale naszą granicą jest Hamrin.

Kiedy takie referendum może się odbyć w Kirkuku?

Gdy sytuacja ulegnie normalizacji. Póki są tam tysiące Arabów jest to niemożliwe. My jesteśmy bardzo pokojowym narodem i dowodem na to jest to, że w Kirkuku przyjęliśmy 250 – 300 tys. arabskich uchodźców z Ramadi (stolica prowincji Anbar zajęta przez Państwo Islamskie). Również w Sulejmani jest teraz pełno uchodźców arabskich. Kirkuk jest kurdyjskim miastem, ale będziemy tam szanowali prawa mniejszości arabskiej i turkmeńskiej.

Ale czy Kurdowie nie są już większością w Kirkuku, przecież wygrali wybory lokalne?

Kirkuk składa się z wielu dystryktów, to nie tylko miasto, ale i cała prowincja i tam jesteśmy większością. Ale teraz proporcje demograficzne znów zostały zaburzone przez napływ uchodźców.

Czy cała prowincja Kirkuk powinna należeć do Kurdystanu, czy dotyczy to również Hawidżi (miasto w zachodniej części prowincji Kirkuk zajęte przez Państwo Islamskie, co do którego toczy się spór czy powinno je wyzwolić Hashd Shaabi czy Peszmerga)?

W Hawidżi również mieszka wielu Kurdów i uważamy, że to jest część Kurdystanu, ale tam też powinno odbyć się referendum i wtedy zapadnie decyzja, zgodnie z wolą narodu.

A jak zamierzacie przekonać tych „dziesięciotysięczników” do opuszczenia Kirkuku?

To wynika z art. 140 konstytucji. Zgodnie z prawem powinni opuścić te miejsca gdzie zostali nielegalnie przesiedleni i wrócić do siebie.

Czy w Kirkuku obecne znajdują się jednostki Hashd Shaabi i czy jest to problem?

W Kirkuku, w mieście, nie ma Hashd Shaabi, ale oddziały te znajdują się w okolicy, w południowej części prowincji. My Kurdowie i Hashd Shaabi razem walczymy z terrorystami Państwa Islamskiego, ale nie potrzebujemy w Kurdystanie czy w Kirkuku pomocy Hashd Shaabi. Te jednostki zostały stworzone na gruncie sektariańskim (podziału między szyitami a sunnitami) a my w takie podziały nie wierzymy i nie jesteśmy częścią konfliktu między szyitami i sunnitami. Wierzymy w demokrację a nie sektarianizm.

Ale w Dżaluli (miasto w prowincji Dijala, 150 km od Bagdadu), która też jest częścią Kurdystanu, jest obecna Hashd Shaabi?

Tak w Dżaluli i Sadiji jest Hashd Shaabi, wspierali nas w walce o wyzwolenie tych miast. Tak samo było w Amerli, gdzie większość mieszkańców stanowią turkmeńscy szyici.

Zatem obecność Hashd Shaabi w Dżaluli nie jest problemem, zważywszy na plan przyłączenia Dżaluli do Kurdystanu?

W tej chwili nie ma problemu, ale co będzie w przyszłości to trudno powiedzieć.

Czy mieszkańcy Dżaluli już wrócili do domów (miasto zostało wyzwolone z rąk terrorystów w listopadzie ub. r. a wszyscy mieszkańcy wcześniej z niego uciekli)?

Większość miasta jest nadal pusta ze względu na  ryzyko ataków terrorystycznych.

Czy członkowie plemienia Krui, osiedleni w Dżaluli za Saddama Husajna, będą mogli również wrócić do tego miasta?

Są dwie grupy, ci co popierali Państwo Islamskie i ci co nie popierali. Ci pierwsi nie będą mogli wrócić, gdyż zabijali ludzi i byli częścią tego chaosu, który tam zapanował. Poza tym w Dżaluli, przed osiedleniem Krui, żyło potężne plemię kurdyjskie, Dżaf i Krui przejęli ich mienie, domy, ziemię. Tu również musi zostać przywrócony pierwotny stan rzeczy.

Nawiązując jeszcze do wypowiedzi Ali al Adiba, czy to prawda, że istnieje jakiś plan podziału Kurdystanu na dwa regiony?

Wcześniej (przed upadkiem Saddama Husajna) były 2 administracje, jedna w Sulejmani, a  druga w Hawlerze (kurdyjska nazwa Erbilu). Było to konsekwencją kurdyjskiej wojny domowej (wojna między PUK i KDP w latach 90-tych). Potem zlikwidowaliśmy obie oddzielne administracje i powołaliśmy wspólną. Teraz pracujemy nad dalszym zjednoczeniem Kurdystanu, tj. przyłączeniem Szengalu, Khanaqin, Kirkuku i innych ziem, które uważamy że są częścią Kurdystanu. Pod jedną administracją.

Jakie są relacje między kurdyjską administracją a mniejszościami, zwłaszcza na terenach spornych art. 140, które według Kurdystanu powinny do niego należeć? Chodzi przede wszystkim o chrześcijan, Turkmenów, Szabaków i jazydów?

Dla wszystkich tych mniejszości jest miejsce w Kurdystanie, bo żyliśmy tu razem od zawsze. W szczególności między Kurdami a chrześcijanami nie było nigdy i nie ma żadnych problemów. W rządzie Malik Mahmuda, w czasach kurdyjskiego królestwa w latach 1920 - 1922 jednym z ministrów był chrześcijanin. Jest u nas wiele kościołów i chrześcijanie nie mają żadnych problemów jeżeli chodzi o ich ceremonie i tradycje, poza tym zawsze tu byli i piastowali różne funkcje publiczne, byli częścią naszego życia kulturalnego i politycznego. Dotyczy to również Szabaków i jazydów, którzy są Kurdami, tylko za Saddama Husajna bali się do tego przyznawać.

Obecnie wielu Szabaków (którzy są szyitami) uciekło z terenów zajętych przez terrorystów do Nadżafu, czy powinni wrócić do Kurdystanu?

To jest ich sprawa, jeśli będą chcieli mogą tu zawsze wrócić, rząd Kurdystanu nie będzie stawiał żadnych przeszkód.

Czy Peszmerga weźmie udział w planowanej bitwie o Mosul?

Peszmerga może walczyć z terrorystami wszędzie gdzie oni są. Nawet jeśli jakieś miasto w Europie poprosi nas o pomoc bo będzie miało problem z terrorystami to możemy tam walczyć. Więc aby zniszczyć terrorystów możemy walczyć też w Mosulu, wspierając operacje irackiej armii. Zwłaszcza, że w Mosulu jest też wielu Kurdów.

W ofensywie mosulskiej weźmie udział też zapewne Hashd Shaabi. Czy mogą wystąpić problemy koordynacji działań zbrojnych, zważywszy na to, że Hashd Shaabi ma negatywny stosunek do USA a Peszmerga ściśle współpracuje z armią amerykańską, która dokonuje nalotów na pozycje Państwa Islamskiego?

Uważam, że nie będzie problemów bo wszyscy mamy jeden cel, walkę z terrorystami.

Jak Pan ocenia implementację porozumienia Barzani–Abadi (dotyczącą sprzedaży ropy kurdyjskiej i procentu budżetu, jaki ma Bagdad przekazywać miesięcznie Kurdystanowi) i sytuację ekonomiczną w Kurdystanie związaną z problemami z wdrożeniem tego porozumienia?

My wykonaliśmy to czego chciał od nas Bagdad i przesyłamy taką ilość ropy do jakiej się zobowiązaliśmy, natomiast Bagdad nie wypełnia swojej części zobowiązań ze względu na kryzys finansowy. Irak jest bogatym krajem, ale strasznie skorumpowanym i jego zasoby naturalne są rozkradane. W tym tkwi problem.  Naszym zdaniem Irak powinien zostać podzielony na trzy części: sunnicką, szyicką i kurdyjską.

Jako federacja czy stworzenie trzech odrębnych państw?

Na początek może to być federacja, a potem mieszkańcy powinni mieć prawo do decyzji czy chcą niepodległości. W Kurdystanie 98 % ludzi chce niepodległości, ale kraje sąsiadujące z nami są temu przeciwne. Zwłaszcza te kraje arabskie, w których panuje dyktatura. Sami jako jeden naród arabski mają aż 22 państwa.

Kiedy może odbyć się referendum niepodległościowe w Kurdystanie, które prezydent Barzani zapowiedział już rok temu?

W tej chwili nie ma na to warunków ze względu na zagrożenia dla bezpieczeństwa. Jak sytuacja się zmieni to parlament podejmie decyzję.

Jak mogą zostać rozwiązane problemy ekonomiczne związane ze sporem z Bagdadem, obecnie wszystkie inwestycje w Kurdystanie są przerwane? Jaka jest rola ministra finansów, który jest Kurdem?

To nie zależy tylko od ministra finansów, ale i od innych ministrów. Poza tym głównym problemem jest to, że jest wojna. Drugim problemem jest korupcja.

Czy jeśli Kurdystan ogłosi niepodległość to będzie samowystarczalny ekonomicznie?

Bez niezależności ekonomicznej niemożliwa jest niezależność polityczna. Kluczem jest lepsza koordynacja zarządzania gospodarką i to by kraje sąsiednie przestały robić nam problemy.

Czy jeśli Peszmerga weźmie udział w bitwie o Mosul, to w zamian Kurdystan będzie chciał częściowej kontroli mosulskich złóż ropy? Mosul historycznie też był kurdyjskim miastem?

Nie chcemy niczego co nie jest nasze, Mosul był kiedyś czymś w rodzaju państwa, do którego należał Dohok, Erbil, Sulejmani i  w tym sensie był kurdyjski. Przyłączymy do Kurdystanu tylko nasze ziemie. Ale chcemy też, żeby w Mosulu panowały pokojowe stosunki wszystkich komponentów etnicznych i religijnych: Arabów, Kurdów, Szabaków, chrześcijan.

Jaka może być rola Athila al Nudżajfiego (byłego gubernatora Niniwy) w bitwie o Mosul? Podobno na terenie Kurdystanu ma obozy, w których tworzy swoją, sunnicką armię?

Nic nie wiem o istnieniu takich obozów i wątpię by Nudżajfi odegrał jakąś rolę skoro tak łatwo pozwolił na upadek Mosulu, gdy był jego gubernatorem.

Jakie są relacje Kurdystanu irackiego z Kurdami w innych częściach Kurdystanu (Turcja, Iran i Syria)?

Mamy bardzo dobre relacje, w Syrii Peszmerga brała udział w bitwie o Kobane. Tak samo popieramy HDP (kurdyjska partia w Turcji) w Turcji, ich sukces jest naszym sukcesem. Oczywiście wśród Kurdów są też zdrajcy.

Jaki los czeka schwytanych terrorystów, w tym Europejczyków?

Będą sądzeni tutaj, w Kurdystanie, zgodnie z naszym prawem.

Rozmawiał Witold Repetowicz